ဖဲကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ကလံၤထံးတကပၤနဲစွဲၤသဝီအချၢပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလၢအါန့ၣ်ဒံး၁၄,၀၀၀ဂၤလၢအိၣ်ဟဲလၢကယါကီၢ်စဲၣ်အပူၤအိၣ်ဒီး
တၢ်ကတိၤဂ့ၢ်လိာ်လိာ်အသးဖဲကီၢ်ဆၢတၢ်လီၢ်ခီဖျိတၢ်ဃုထၢလၢကအိၣ်ထီၣ်အသးန့ၣ်လီၤ.လၢပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိဂီၢ်မုၢ်အကျါဖဲကီၢ်ကၠီၣ်
တဲၣ်အပူၤမ့ၢ်တအိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဘၣ်ဒၣ်လဲာ်-တအိၣ်ဒီးထံဖိကီၢ်ဖိလံာ်အုၣ်သး(ခိၣ်ဂီၤ)ဘၣ်ဆၣ်အခီပညီတမ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်တဘၣ်
အိၣ်ဒိးတၢ်ထံၣ်လၢတၢ်ဃုထၢလၢကအိၣ်ထီၣ်အသးအံၤအဖီခိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဖဲဘၣ်မဲၣ်နဲၤစွဲၤအံၤပှၤစးထီၣ်နုာ်လီၤအိၣ်ဝဲဖဲ၁၉၉၂နံၣ်ဘၣ်ဆၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒဲကဝီၤလၢဖိးသဲစးဖဲ၁၉၉၆နံၣ်အဂ့ၢ်ကရ့ၣ်နံၣ်ဘၣ်ကီ
ဘၣ်ခဲကမံးတံးပာ်ဖျါဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤလၢအိၣ်ဖဲဒဲကဝီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်ဘၣ်ဃ့ၢ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ်ကယါကီၢ်စဲၣ်ခီဖျိတၢ်ဒုးတၢ်ယာ်လၢ
ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤအတၢ်ဒုးတၢ်လၢတၢ်သဘျ့အဂီၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.(KNP)ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်ဒီးပဒိၣ်ခံဘျီတဘျီဖဲ၂၀၁၂
နံၣ်န့ၣ်လရီၤ.အဆိကတၢၢ်တဘျီဖဲ ၁၉၉၄ နံၣ်ဒီးလၢသၢလါအကတီၢ်ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

ခိၣ်စူၣ်ရဲၣ်လၢအသးအိၣ်(၂၂)နံၣ်စံးဝဲယအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢၡါတီဒီးဖဲအပူၤကွံာ်အနံၣ်(၂၀)အကတီၢ်ယဟဲထီၣ်ဃ့ၢ်ဒီးယပှၤဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ
ဒဲကဝီၤအပူၤအံၤန့ၣ်လီၤ.ခီဖျိပၤယီၤသုးဒိးကရ့ၣ်နံၣ်သုးဒုးလိာ်သးအဃိပဘၣ်ဃ့ၢ်တၢ်ဆီဘၣ်တဆီန့ၣ်လီၤ.

လၢပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်အကျါအဝဲအတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤမ့ၢ်ဒၣ်မုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤ,ပှၤလၢဘၣ်သုးလီၢ်သုးကျဲ,ခဲအံၤခဲအံၤဒီးအါစုးအါဘျီ,ခီဖျိ
တၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်လၢတၢ်ဒုးတၢ်ယာ်အဃိအတၢ်ဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤသူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်အါဒံအါဂၤဘၣ်စူးကါဝဲအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်အိၣ်မူဒီတကတီၢ်
ညါဖဲဒဲကဝီၤအပူၤဒိးသ့ၣ်ညါဒၣ်ထဲဘၣ်မဲၣ်နဲၤစွဲၤအကပိာ်ကပၤ(၅)ကံလိမံၣ်ထၢၣ်ဧိၤန့ၣ်လီၤ.

နာ်ဝဲလၢပယီၤပဒိၣ်တဟဲဖဲအံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်နာ်ဝဲဒီးမုၢ်လၢ်ဝဲလၢတၢ်ပၢထံအီၣ်ကီၢ်ပၣ်တံၣ်လၢကမၤနၢၤတၢ်က
မ့ၢ်ဝဲ(NLD)ကရၢဘၣ်ဆၣ်အဝဲသ့ၣ်တမုၢ်လၢ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်ကီအံၤကဝံၤဝဲထဲဒၣ်ဖဲကရၢထီဒါဒိးန့ၢ်တၢ်မၤနၢၤအကတီၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

ပှၤအါသးအိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢ(NLD)မ့ၢ်မၤနၢၤတၢ်ဒီးထံရူၢ်ကီၢ်သဲးလၢကီၢ်ပယီၤအပူၤဂၢၢ်ကျၢၤဝဲဒၣ်လံဒီးဒဲကဝီၤကဘၣ်တၢ်ဆိကတီၢ်ကွံာ်
ဝဲဒၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်တၢ်ဆှၢဆူၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢတၢ်က့ၤကဒါက့ၤဆူအထံအကီၢ်ကဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကး
န့ၣ်လီၤ.

ပဆိကမိၣ်လၢ(NLD)မၤနၢၤတၢ်ဒီးတၢ်တၤတၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်ကအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်ဆၣ်ကဘၣ်ဟံတၢ်ဆၢကတီၢ်ယံာ်ဝဲတချုးလၢတၢ်စးထီၣ်
မၤပိာ်ထွဲအခံခၢကယါကီၢ်စဲၣ်အပူၤအဂ့ၢ်ကိၣ်သါထိအူ(၂၀)နံၣ်ဟဲအိၣ်ဖဲဒဲကဝီၤအပူၤလၢ၂၀၁၁နံၣ်တဂၤစံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

လၢတၢ်န့ၣ်အဃိပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိကဘၣ်သုးလီၢ်သုးကျဲက့ၤကဒါက့ၤဆူကယါကီၢ်စဲၣ်အပူၤအဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးထံၣ်ဘၣ်တၢ်တိာ်ကျဲၤလၢတၢ်
ကဘၣ်မၤလီၤတံၢ်ဝဲတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်လၢအလီၤတံၢ်လၢအိၣ်ဒီးထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်ခဲလၢာ်
အဖီခိၣ်ကိၣ်သါထိစံးဝဲလၢအဝဲသ့ၣ်ဃ့ထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးဒီတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်နီၢ်နီၢ်ကဘၣ်အိၣ်ထီၣ်ဝဲတချုးဒံးလၢတၢ်က့ၤကဒါက့ၤ
အိၣ်
ထီၣ်အသးဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဖဲလါယူၤလံအကတီၢ်(UNHCR)ပာ်ဖျါထီၣ်တ့ၢ်လံဝဲတၢ်သုးလီၢ်သုးကျဲအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတၢ်တိာ်ကျဲၤဘးဆၣ်ပဆိကမိၣ်လၢဆိကဲၢ်ဆိးလၢ
တၢ်ကက့ၤကဒါက့ၤအဂီၢ်န့ၣ်ကိၣ်လူဝံၣ်မၣ်ထ့ၣ်လၢအမ့ၢ်(KnRC)စံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤအါဂၤဘၣ်ပျံၤဘၣ်ဖုးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ကၠီၣ်တဲၣ်ပဒိၣ်စံးဝဲ
ဒၣ်လၢပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤတၢ်တက့ၤဆှၢဆူၣ်အီၤဘၣ်.ဘၣ်ဆၣ်ထဲဒၣ်လၢထံနံၣ်အတီၢ်ပူၤပကဘၣ်က့ၤလီၤ.အူအီၣ်မ့လၢကီၢ်
ပယီၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်လီၢ်ခၢၣ်သးတခီစံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢပယီၤအိၣ်ကတီၤတ့ၢ်လံအသးလၢတၢ်တူၢ်လိာ်မုာ်က့ၤဝဲပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်
လံန့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်ဆၣ်ဒ်တၢ်ဒုးတၢ်ယာ်လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤအိၣ်ဒံးဒၣ်တပယူာ်ဃီအဃိလၢတၢ်ကနာ်န့ၢ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်အၢၣ်လီၤခီဖျိပှၤဖီၣ်စုကဝဲၤက
ရူၢ်ခဲလၢာ်လၢတၢ်ဆဲတးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်အံၤအဂီၢ်မ့ၢ်တၢ်သးဘၣ်တံာ်တာ်န့ၣ်လီၤ.ဟ့ၣ်တၢ်အဒိလၢအပူၤကွံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤလၢတၢ်မၤတ့ၢ်အီၤတ
စိၢ်တလီၢ်အံၤအဖီခိၣ်ပှၤထံဖိကီၢ်ဖိအါဒံအါဂၤတပာ်တၢ်နာ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်လၢခံကတၢၢ်အံၤန့ၣ်ဘၣ်လီၤ.

လၢတၢ်ကက့ၤကဒါက့ၤအံၤအဂီၢ်မ့ၢ်တၢ်လၢကီခဲဝဲဒၣ်ဒိၣ်မးလၢတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်လၢပှၤလၢဟံၣ်ဃီတအိၣ်လၢၤဘၣ်လၢတၢ်က
က့ၤအိၣ်က့ၤဆိးဝဲဒၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

လၢဒဲကဝီၤအပူၤအံၤမ့ၢ်တၢ်ကီဝဲဒၣ်လၢပှၤကိးဂၤဒဲးကဘၣ်ကျဲးစၢးဝဲလၢအတၢ်အိၣ်မူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ပမ့က့ၤပကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်
အဂ့ၢ်ကိၣ်အဲထိနံလၢအသးအိၣ်(၃၀)နံၣ်စံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.အဝဲဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤဖဲ၂၀၁၀နံၣ်ဒီးပျံၤဝဲဒၣ်လၢတၢ်ကဖီၣ်အီၤဖဲ
၂၀၀၈နံၣ်ခီဖျိတၢ်ဘျၢသဲစးလၢအဘၣ်လိာ်သးဒီးကမျၢၢ်အတၢ်ဘၣ်သးခဲၣ်ဖ့အဃိန့ၣ်လီၤ.လၢပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတဒၣ်ဝဲအကျါတၢ်ပျံၤတၢ်
ဖုးလၢလၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအတၢ်မၤအၢမၤနးခီဖျိတၢ်က့ၤကဒါက့ၤအံၤမ့ၢ်တၢ်တမံၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.

ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိအါဒၣ်တက့ၢ်ဘၣ်တၢ်ပာ်ဒၣ်ပာ်ကမၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဆဲးကျိးဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤလၢအမ့ၢ်ကရၢတဖိးသဲစး
တၢ်သိၣ်တၢ်သီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ပျံၤဘၣ်ဖုးလၢတၢ်ကဖီၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢတၢ်က့ၤကဒါက့ၤဆူဟံၣ်ဃီန့ၣ်လီၤ.ပှၤလၢအိၣ်ဖဲအံၤ
သ့ၣ်တဖၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်မ့ၢ်ပှၤလၢဟဲလၢကယါကီၢ်စဲၣ်မုၢ်ထီၣ်တကပၤခီဖျိထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးတၢ်ယာ်အဃိအဝဲသ့ၣ်အဒူသဝီသ့ၣ်တဖၣ်
ပှၤတအိၣ်လၢၤနီတဂၤလၢၤဘၣ်အိၣ်ဒၣ်ထဲဟီၣ်လာ်မ့ၣ်ပိၢ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်လီၤပျံၤသ့ၣ်တဖၣ်ကိၣ်လူဝံၣ်အါထ့စံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤကၠီၣ်တဲၣ်ကဲဝဲဒၣ်ပှၤတူၢ်လိာ်တၢ်အံၤတၢ်သးတမံအံၤဖျါလၢအါထီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲ(၂၀၀၅)နံၣ်ကၠီၣ်တဲၣ်ပတုာ်ကွံာ်ဝဲပှၤဘၣ်
ကီဘးခဲလၢအဟဲတုၤသီသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဆဲးလီၤမံၤန့ၣ်လီၤ.တၢ်ဟဲနုာ်လၢတမ့ၢ်ဝဲဒ်သဲစးတၢ်ဘျၢအသိးအံၤဟဲနုာ်လီၤဝဲအါထီၣ်ဝဲကွ့ၢ်ကွ့ၢ်,
ဒီးပှၤဟဲနုာ်လီၤသီသ့ၣ်တဖၣ်အံၤတၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတအိၣ်,တၢ်ပတံထီၣ်လၢကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်စ့ၢ်ကီးတၢ်တဟ့ၣ်အခွဲးအယာ်
ဘၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.အဝဲသ့ၣ်တဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤအဘူးအလဲလၢအဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါဒီးတအိၣ်ဝဲဒၣ်ဒီးတၢ်ဒီသဒၢလၢတၢ်တူၢ်လိာ်အီၤသ့ဘၣ်,
အိၣ်ဝဲဒၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢတၢ်ဃုအဘျုးလၢအဝဲသ့ၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ.

ပတူၢ်ဘၣ်ဒ်သိးဒီးထိၣ်လၢအအိၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ဒုးဃၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.ခူၣ်နဲရဲၣ်စံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.သူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်
တမုာ်သးတမုာ်ဘၣ်ဟးထီၣ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်ကၠိအိၣ်ဝဲဒၣ်အါမးန့ၣ်လီၤ.တၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးဒီးသံးဧိၤဂာ်ဧိၤအတၢ်မၤတရီတပါလၢဒဲကဝီၤအပူၤအါ
ထီၣ်ဝဲဒၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.

တကတီၢ်ဃီတၢ်အိၣ်မူအတီၤပတီၢ်နးဒိၣ်ထီၣ်ဝဲကိးနံၣ်ဒဲးန့ၣ်လီၤ.တၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢ(NGO)ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဝဲဒၣ်န့ၣ်ဒ်ပှၤနီၣ်ဂံၢ်အါထီၣ်ဝဲဒၣ်
အသိးန့ၣ်တလၢဝဲဒၣ်ဘၣ်.တလါအံၤပှၤတဂၤဒိးန့ၢ်ဝဲ(၉)ကံလိလီၤပလိာ်ဝဲဒၣ်(၂၀)ပီၢ်,ပမ့ထိၣ်သတြီၤဒီးနံၣ်လၢ(၁၉၉၀)အခါန့ၣ်ပှၤတဂၤဒိး
န့ၢ်ဝဲဒၣ်(၂၀)ကံလိစုာ်စုာ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီတကပၤစှၤလီၤဝဲဒၣ်ခီဖျိပှၤဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ထုးန့ၢ်အသူၣ်အသးဆီတလဲဝဲဒၣ်အဃိ
န့ၣ်လီၤ.စးထီၣ်တ့ၢ်လံလၢ၂၀၁၂)နံၣ်န့ၣ်အတၢ်ပညိၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်မၤဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်ဝဲကီၢ်ပယီၤပူၤတခီန့ၣ်လီၤ.ကိၣ်လူဝံး(စ်)
မၣ်တ့ၣ်စံးဝဲဒၣ်လၢဒ်ကဝီၤအံၤဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ်သနာ်က့ဘၣ်တၢ်သးပ့ၣ်နီၣ်ကွံာ်အီၤန့ၣ်လီၤ.

အဝဲတဲအါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ကမၤလၢပှဲၤဝဲဒၣ်အတၢ်အီၣ်တၢ်အီအဂီၢ်(၁၅)မျးကယၤန့ၣ်ဘၣ်လဲၤမၤလဲအီၣ်ဝဲဒၣ်တၢ်လၢယိၤ
သဝီလၢအဘူးအတံၢ်ဒီးဒဲကဝီၤန့ၣ်လီၤ.ကၠီၣ်တဲၣ်ပှၤနုာ်လီၤဟးထီၣ်အပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါမ့ၢ်ဖီၣ်န့ၢ်အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်ပာ်ဝဲတၢ်ကမၣ်လၢတၢ်နုာ်လီၤ
ဆူထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတဖိးသဲစးတၢ်ဘျၢဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်ဘၣ်တၢ်မၤဝဲဒ်သဲစးအထူသနူအသိးန့ၣ်လီၤ.ကၠီၣ်တဲၣ်ပဒိၣ်စ့ၢ်ကီးကဃုကျဲလၢအဂ့ၢ်က
တၢၢ်တဘိဘၣ်ဆၣ်မ့ၢ်ကယံာ်ထဲလဲၣ်န့းတၢ်တသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်ဘၣ်.ဒီးတၢ်စံးဆၢလၢတၢ်ဃုထၢအဖီခိၣ်စ့ၢ်ကီးမ့ၢ်ကကတၢၢ်ဝဲဒၣ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်
န့ၣ်လီၤ.