ကၠိကမၤန့ၢ်ကၠိသရၣ်သိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် အါထီၣ်
ကၠိကမၤန့ၢ်ကၠိသရၣ်သိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် အါထီၣ်
Myanmar Times, 28 Sep 2017
URL: https://www.mmtimes.com/news/schools-get-more-ethnic-language-teachers.html
ကၠိသရၣ်သိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ်တနီၤလၢပဒိၣ်ကၠိ တၢ်ကပာ်ထီၣ်ဒ်အမ့ၢ်ကၠိသရၣ်မုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤ သိၣ်လိစၢၤတၢ်လၢတနံၣ်အံၤ, အ ဂ့ၢ် ကလုာ်ဒူၣ်လံာ်လဲၢ်ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤကမံးတံာ်၀ဲၤကျိၤ စံး၀ဲလီၤ.
တၢ်၀ဲအံၤမ့ၢ်တၢ်ဆၢတဲာ်တခါလၢတၢ်မၤအီၤ ဖဲအပူၤကွံာ်တလါတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် လၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ်ဒီး ကလုာ်ဒူၣ်ဂ့ၢ်၀ီကိ တိာ်အဘၢၣ်စၢၤလီၤ. အတၢ်တိာ်ပာ်မ့ၢ်၀ဲ လၢကမၤလီၤစှၤဖိသၣ်ဟးထီၣ်
ကၠိလၢကလုာ်ဒူၣ်ဟီၣ်က၀ီၤတဖၣ် ဒီးတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ် မၤအခွဲးအယာ် လၢသရၣ်သိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် ဒီးကတိၤကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.
"ပမုၢ်လၢ်လၢပကမၤဂ့ၤထီၣ် တၢ်သိၣ်လိအကျိၤအကျဲလီၤ. ကၠိဖိလၢကလုာ်ဒူၣ်ဟီၣ်က၀ီၤအါဒၣ်တက့ၢ် ကတိၤသ့ထဲ အ၀ဲသ့ၣ်က လုာ်အကျိာ်လီၤ. လံာ်လၢတၢ်သိၣ်လိလၢပယီၤကျိာ် ကဲထီၣ်တၢ်ကီနီၢ်နီၢ်
လၢဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, အဃိဒီးဖိသၣ်ဟးထီၣ်ကၠိအါ လၢကလုာ်ဒူၣ်ဟီၣ်က၀ီၤအပူၤလီၤ.
"ဖိသၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်ဟးထီၣ်ကၠိ တချုးလၢဖျိထီၣ်တီၤဖုၣ်ပတီၢ် မ့ၢ်လၢကျိာ်တၢ်နီးတၢ်ဘျးအဃိလီၤ." အူ၀့နဲၤ, လၢအမ့ၢ် ပှၤနဲၣ် တၢ်ခိၣ်ကျၢၢ်ခံပၤတဂၤလၢ ကလုာ်ဒူၣ်လံာ်လဲၢ်ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ၀ဲၤကျိၤ စံး
ဘၣ် The Myanmar Times ဖဲ မုၢ်ယူာ်အနံၤလီၤ.
တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် လၢဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကၠိအဂီၢ် ဖဲ ၂၀၁၃-၂၀၁၄ ကၠိ နံၣ်, ဒ်သိးကဟံးဃာ်ပၢၤဃာ် ဒီးမၤမူထီၣ်ဂဲၤထီၣ်ဟီၣ်က၀ီၤအကျိာ်,
လံာ်လဲၢ်ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအ ဂီၢ်လီၤ.
ဖဲ ၂၀၁၄-၂၀၁၅ ကၠိနံၣ်တီၢ်ပူၤ, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ်ဟ့ၣ်နီၤလီၤ၀ဲ တၢ်သိၣ်လိအလံာ်လၢကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် ဒ်သိးကမၤဂ့ၤ ထီၣ်တၢ်သိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် ဒီးလံာ်လဲၢ်ဖဲတီၤဖုၣ်ပတီၢ်ကၠိတဖၣ်လီၤ.
"တၢ်ပာ်ထီၣ်ကၠိသရၣ် တၢ်ကမၤအီၤလၢတနံၣ်အံၤအတီၢ်ပူၤလီၤ. တၢ်ကပာ်ထီၣ်ကၠိသရၣ်ပှဲၤဂၤ ဒိးသန့ၤထီၣ်သးလၢတၢ်ကူၣ် ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ် စ့ဘးကၠဲးအဖီခိၣ်လီၤ." အူ၀့နဲၤတဲအါထီၣ်၀ဲလီၤ.
လၢအကတီၢ်အံၤ, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ် ဟ့ၣ်၀ဲကလုာ်ဒူၣ်ကၠိသရၣ်အလါလဲ တလါ ၃၀,၀၀၀ ဘးလီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်ကဲထီၣ် ကၠိသရၣ်မၤစၢၤတၢ် အလါလဲကအါထီၣ်၀ဲလီၤ. ၀ံၤဒီး, ကလုာ်ဒူၣ်
ဂ့ၢ်၀ီကိတိာ် ကကတိၤသကိးတၢ်ဒီး တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ် ဒ်သိးကပာ်ထီၣ်အ၀ဲသ့ၣ်လၢကၠိသရၣ်အဂၢၢ်အကျၢၤ, ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်ဖျိထီၣ်န့ၣ်လီၤ.
သရၣ်လၢအဲၣ်ဒိးကဲထီၣ် သရၣ်သိၣ်လိစၢၤတၢ်လၢ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကၠိတဖၣ် ဆှၢနုာ်အလံာ်ပတံထီၣ်ဆူ ကီၢ်ဒိၣ်ဒီး ကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ်အိၣ်စုစုာ် ခီဖျိကီၢ်ဆၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့၀ဲၤဒၢးန့ၣ်လီၤ.
"လၢအပူၤကွံာ်, ပတအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကသိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ်လၢကၠိတဖၣ်ဘၣ်. လၢခံကတၢၢ်ပန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် လီၤ. အ၀ဲအံၤမ့ၢ်တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢ တၢ်သိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ်လီၤ."
အူ၀့ဘိၤ, လၢအမ့ၢ်မိၣ်တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါတၢ်လီၤဘျၢလၢ အပူၤကွံာ်ကရူၢ် Mon Archeology Research Team ကရၢဖိ, စံး၀ဲလီၤ.
"ယတူၢ်လိာ်မုာ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ၀ဲအံၤနီၢ်နီၢ် မ့ၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်မၤလိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် ဒ်သိးစိၤလၢခံတဖၣ်ကမၤလိဘၣ်၀ဲအဂီၢ် လီၤ. ကမ့ၢ်၀ဲတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပှၤလၢအကတိၤကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ်သ့တ
ဖၣ်အဂီၢ်လီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.
တၢ်၀ဲအံၤမ့ၢ်တၢ်ဆၢတဲာ်တခါလၢတၢ်မၤအီၤ ဖဲအပူၤကွံာ်တလါတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် လၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ်ဒီး ကလုာ်ဒူၣ်ဂ့ၢ်၀ီကိ တိာ်အဘၢၣ်စၢၤလီၤ. အတၢ်တိာ်ပာ်မ့ၢ်၀ဲ လၢကမၤလီၤစှၤဖိသၣ်ဟးထီၣ်
ကၠိလၢကလုာ်ဒူၣ်ဟီၣ်က၀ီၤတဖၣ် ဒီးတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ် မၤအခွဲးအယာ် လၢသရၣ်သိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် ဒီးကတိၤကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.
"ပမုၢ်လၢ်လၢပကမၤဂ့ၤထီၣ် တၢ်သိၣ်လိအကျိၤအကျဲလီၤ. ကၠိဖိလၢကလုာ်ဒူၣ်ဟီၣ်က၀ီၤအါဒၣ်တက့ၢ် ကတိၤသ့ထဲ အ၀ဲသ့ၣ်က လုာ်အကျိာ်လီၤ. လံာ်လၢတၢ်သိၣ်လိလၢပယီၤကျိာ် ကဲထီၣ်တၢ်ကီနီၢ်နီၢ်
လၢဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, အဃိဒီးဖိသၣ်ဟးထီၣ်ကၠိအါ လၢကလုာ်ဒူၣ်ဟီၣ်က၀ီၤအပူၤလီၤ.
"ဖိသၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်ဟးထီၣ်ကၠိ တချုးလၢဖျိထီၣ်တီၤဖုၣ်ပတီၢ် မ့ၢ်လၢကျိာ်တၢ်နီးတၢ်ဘျးအဃိလီၤ." အူ၀့နဲၤ, လၢအမ့ၢ် ပှၤနဲၣ် တၢ်ခိၣ်ကျၢၢ်ခံပၤတဂၤလၢ ကလုာ်ဒူၣ်လံာ်လဲၢ်ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ၀ဲၤကျိၤ စံး
ဘၣ် The Myanmar Times ဖဲ မုၢ်ယူာ်အနံၤလီၤ.
တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် လၢဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကၠိအဂီၢ် ဖဲ ၂၀၁၃-၂၀၁၄ ကၠိ နံၣ်, ဒ်သိးကဟံးဃာ်ပၢၤဃာ် ဒီးမၤမူထီၣ်ဂဲၤထီၣ်ဟီၣ်က၀ီၤအကျိာ်,
လံာ်လဲၢ်ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအ ဂီၢ်လီၤ.
ဖဲ ၂၀၁၄-၂၀၁၅ ကၠိနံၣ်တီၢ်ပူၤ, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ်ဟ့ၣ်နီၤလီၤ၀ဲ တၢ်သိၣ်လိအလံာ်လၢကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် ဒ်သိးကမၤဂ့ၤ ထီၣ်တၢ်သိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် ဒီးလံာ်လဲၢ်ဖဲတီၤဖုၣ်ပတီၢ်ကၠိတဖၣ်လီၤ.
"တၢ်ပာ်ထီၣ်ကၠိသရၣ် တၢ်ကမၤအီၤလၢတနံၣ်အံၤအတီၢ်ပူၤလီၤ. တၢ်ကပာ်ထီၣ်ကၠိသရၣ်ပှဲၤဂၤ ဒိးသန့ၤထီၣ်သးလၢတၢ်ကူၣ် ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ် စ့ဘးကၠဲးအဖီခိၣ်လီၤ." အူ၀့နဲၤတဲအါထီၣ်၀ဲလီၤ.
လၢအကတီၢ်အံၤ, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ် ဟ့ၣ်၀ဲကလုာ်ဒူၣ်ကၠိသရၣ်အလါလဲ တလါ ၃၀,၀၀၀ ဘးလီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်ကဲထီၣ် ကၠိသရၣ်မၤစၢၤတၢ် အလါလဲကအါထီၣ်၀ဲလီၤ. ၀ံၤဒီး, ကလုာ်ဒူၣ်
ဂ့ၢ်၀ီကိတိာ် ကကတိၤသကိးတၢ်ဒီး တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကိတိာ် ဒ်သိးကပာ်ထီၣ်အ၀ဲသ့ၣ်လၢကၠိသရၣ်အဂၢၢ်အကျၢၤ, ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်ဖျိထီၣ်န့ၣ်လီၤ.
သရၣ်လၢအဲၣ်ဒိးကဲထီၣ် သရၣ်သိၣ်လိစၢၤတၢ်လၢ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကၠိတဖၣ် ဆှၢနုာ်အလံာ်ပတံထီၣ်ဆူ ကီၢ်ဒိၣ်ဒီး ကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ်အိၣ်စုစုာ် ခီဖျိကီၢ်ဆၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့၀ဲၤဒၢးန့ၣ်လီၤ.
"လၢအပူၤကွံာ်, ပတအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကသိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ်လၢကၠိတဖၣ်ဘၣ်. လၢခံကတၢၢ်ပန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် လီၤ. အ၀ဲအံၤမ့ၢ်တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢ တၢ်သိၣ်လိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ်လီၤ."
အူ၀့ဘိၤ, လၢအမ့ၢ်မိၣ်တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါတၢ်လီၤဘျၢလၢ အပူၤကွံာ်ကရူၢ် Mon Archeology Research Team ကရၢဖိ, စံး၀ဲလီၤ.
"ယတူၢ်လိာ်မုာ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ၀ဲအံၤနီၢ်နီၢ် မ့ၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်မၤလိကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ် ဒ်သိးစိၤလၢခံတဖၣ်ကမၤလိဘၣ်၀ဲအဂီၢ် လီၤ. ကမ့ၢ်၀ဲတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပှၤလၢအကတိၤကလုာ်ဒူၣ်ကျိာ်သ့တ
ဖၣ်အဂီၢ်လီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.