ကညီကီၢ်စဲၣ်ထုးဖျါ ဘးကၠဲးအသီလၢအထံဖိကီၢ်ဖိအဂီၢ်
ကညီကီၢ်စဲၣ်ထုးဖျါ ဘးကၠဲးအသီလၢအထံဖိကီၢ်ဖိအဂီၢ်
Myanmar Times, 17 Oct 2018
URL: https://www.mmtimes.com/news/kayin-reaches-out-citizens-new-budget.html
တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤ ဟီၣ်က၀ီၤဘးကၠဲးလၢကညီကီၢ်စဲၣ်အဂီၢ် ဖဲကညီကီၢ်စဲၣ်တၢ်သူစ့ဘးကၠဲးလၢတၢ်ထံၣ်သ့ကွၢ်ဖျါ တၢ်တၢၣ် ပီၣ်သကိးအမူး ဒ်အမ့ၢ်ဟီၣ်က၀ီၤအဒ့ပဒိၣ်အတၢ်ကျဲးစၢးတခါ ဒ်သိးတၢ်ကဒုး ထံၣ်သ့ကွၢ်ဖျါ ပှၤထံဖိကီၢ်ဖိဘၣ်ဃးတၢ်သူစ့ဘး ကၠဲးအဂ့ၢ်, အိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢ The Asia Foundation (TAF) လီၤ.
တၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးအမူး တၢ်မၤအီၤဖဲလါအီးထိဘၢၣ် ၁၁ သီ, ဖၣ်အၣ်, ဒီးပှၤထီၣ်ဒိကနၣ်တၢ်တဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ ခၢၣ်စးလၢကမျၢၢ်သဘျ့ ကရၢ, ကမျၢၢ်ပှၤတ၀ၢတၢ်ကရၢကရိ, ကလုာ်ဒူၣ်ဆံးထံရူၢ်ကီၢ်သဲးပၣ်တံၣ် ဒီးကရၢ ဘၣ်ထွဲအဂၤတဖၣ်လီၤ.
TAF ထံဖိကီၢ်ဖိဘးကၠဲးအတၢ်ပာ်ဖျါ ပာ်ဖျါထီၣ်၀ဲဘၣ်ဃး စ့ဘးကၠဲးအဂ့ၢ်အကျိၤလၢအရ့ဒိၣ် ခီဖျိတၢ်ဒုးနဲၣ်လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်ဒီးတၢ်ဂီၤ လၢပနၢ်ပၢၢ်ညီလီၤ. အဒိ, လၢလံာ်လဲၢ်အပူၤၡဲပၠး ကညီကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ် မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်အ ဒိၣ် တၢ်မၤအတၢ်အိၣ်သး, တၢ်နီၤဖးပာ်ဖျါ စ့ဟဲနုာ်ဒီးစ့ဟးထီၣ်, ဒီးခိသွဲတၢ်သူအီၤကျဲဖဲလဲၣ်အဂ့ၢ်အကျိၤတဖၣ်လီၤ.
"ဖဲသုးမီၤစိရိၤတၢ်ပၢအဆၢကတီၢ်, တၢ်ဆၢကတီၢ်အနံၣ် ၅၀ အပူၤ, ပဒိၣ်ဒီးထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ် အိၣ်စှီၤစှၤအသးယံၤဒိၣ်မးလီၤ." အူစီၤမ့ထိၣ်လၢ TAF စံး၀ဲလီၤ.
"တၢ်သူစ့ဘးကၠဲးလၢတၢ်ထံၣ်သ့ကွၢ်ဖျါ မၤစၢၤပှၤလၢတၢ်ဆီတလဲသးဘျ့ဘျ့ဆှီဆှီ ဆူဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်သနူ ခီဖျိအဟ့ၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ် ဘါဆူ ကီၢ်စဲၣ်, ကီၢ်ဒိၣ်အိၣ်အဃိ, ဒီးလၢခံကတၢၢ်ကဲထီၣ် တၢ်နီၤဟ့ၣ်တၢ်စိကမီၤ ဆူတၢ်ဖီလာ်ပတီၢ်န့ၣ်လီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.
တၢ်ထံၣ်တၢၣ်ပီၣ်ဘျီ၀ဲအံၤမ့ၢ် သၢဘျီတဘျီဒီးအလီၢ်ခံကတၢၢ်တဘျီ လၢ The Asia Foundation ရဲၣ်ကျဲၤ၀ဲ ဒ်သိးတၢ်ကဒုးသ့ၣ် ည ါနၢ်ပၢၢ်အါထီၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ် ဘၣ်ဃးလၢကျိၣ်စ့တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤန့ၣ်လီၤ.
မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ, ကီၢ်စဲၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်သဘျ့ဖးဒိၣ် လၢကရဲၣ်ကျဲၤပာ်လီၤအ၀ဲသ့ၣ်စ့ဘးကၠဲးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လၢအပူၤကွံာ်ဃုလါ တီၢ်ပူၤအဂီၢ် ကညီကီၢ်စဲၣ်စ့ဟဲနုာ် အိၣ်တ့ၢ်လၢကီၢ်စဲၣ်အပူၤထဲ ဃုမျးကယၤလီၤ.
မ့ၢ်လၢကညီကီၢ်စဲၣ် ကဲတၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤအလီၢ် လၢမၠၣ်၀တံၣ်ကီၢ်ဆၢဒီးမဲၢ်ဆီးအဘၢၣ်စၢၤအဃိ, ဒီးမ့ၢ်တမှံၤကီၢ်ချၢတၢ်လဲၤဟး အလီၢ်အဃိဒီး, ပှၤအါဂၤနာ်၀ဲလၢ ကီၢ်စၢဖှိၣ်ပဒိၣ် ြကၢးပာ်လီၤန့ၢ်စ့အါထီၣ်လၢ ကညီ ကီၢ်စဲၣ်အဂီၢ်လီၤ.
လၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤခဲလၢာ်အကျါ, တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်တၢ်မၤ ကဒိးန့ၢ်ပဒိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲအါကတၢၢ်, တကပၤမ့ၢ်လၢကညီဖိအါဒ် အါဂၤ တူၢ်ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ကပာ်ကွံာ် မ့ၢ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်တၢ်လီၢ်ယံၤအဃိ, ဒီးကျဲမုၢ်တၢ်ဆဲး ကျိတဂ့ၤအဃိလီၤ. မ့ၢ်လၢတၢ်ဒုးတၢ် ယၤအါနံၣ်အါလါ, ထံဒိၣ်ခိၣ်ယွၤ ဒီးစ့တအိၣ်ခဲလၢာ်ခဲဆ့အဃိဒီး ကီၢ်စဲၣ်တလဲၤထီၣ်လဲၤထီ၀ဲဒၣ်ဘၣ်လီၤ.
တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်သနၢၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်အဃိဒီး ပဒိၣ်အသးဆူၣ်၀ဲလၢကကွဲမုာ် တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်ခီပနံၣ်တဖၣ် ဒ်သိး ကဟဲထီၣ်ဒိကနၣ် တၢ်ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးလၢခါဆူညါ ဒ်သိးကမၤသကိးတၢ်ဒီး မၠူနံးစပၢၢ်ကရၢသ့ၣ်တဖၣ်လီၤ.
ခါဆူညါ, အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဒိးန့ၢ်ကျိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲ လၢအလၢအလီၢ်ဒီး, ပှၤအါဂၤအဲၣ်ဒိးထံၣ် တၢ်ကသူစ့လၢတမှံၤတၢ်ဟဲဟးတၢ်မၤ ဒ် သိးကထုးန့ၢ် ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဒီး ထံဂုၤကီၢ်ဂၤတမှံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်အခဲအံၤ, ကီၢ် စဲၣ်ဘၣ်တၢ်ပာ်တ့ၢ် ဒ်သိးကသူၣ်ထီၣ် တၢ် လိၣ်တၢ်လဲၤတၢ်ဆီလီၤပာ်လီၤလၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်၀ဲဒိၣ်ကတၢၢ် လၢအကစၢ်ဒၣ်၀ဲလီၤ.
လၢကညီကီၢ်စဲၣ် ခိခိၣ်ဒူသ၀ီအလီၢ်, မုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤထံဖိကီၢ်ဖိတဂၤ ဘၣ်တၢ်ထၢအီၤခိသွဲ ခံဘျီသၢဘျီ လၢတၢ်ဒ့ၣ်စၢၤခံမံးလးအ ပူၤ ခီဖျိတၢ်ကရၢကရိအဖုဖုတဖၣ်လီၤ.
လၢတၢ်၀ဲအံၤအမဲာ်ညါ, တၢ်ခိတၢ်သွဲဒီးတၢ်အလဲ ဘၣ်တၢ်ထၢအီၤစ့ၢ်ကီးလၢကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ လၢအပာ်သးဒ်အမ့ၢ်ပဒိၣ် တဖု, အိၣ်ဒီးအကစၢ်ဒၣ်၀ဲဟီၣ်က၀ီၤ, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ဒီးခိသွဲဖီလ်စံၣ်တဖၣ် ဖဲကီၢ်ဆၢတၢ်လီၢ်ဘူးဒီးကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်တဖၣ်လီၤ.
လၢထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပတီၢ်, တၢ်ပာ်လီၤဘးကၠဲးဒီး တၢ်သမံသမိးထ့စ့စရီ ဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢပဒိၣ်တၢ်မၤကျဲလၢအပတီၢ် လၢသ ဘံၣ်ဘုၣ်န့ၣ်လီၤ.
"တၢ်ကွၢ်စူၢ်ကယာ်တၢ်သူစ့ဘးကၠဲး ဒီးတၢ်ကွၢ်ထွဲအကျိၤအကွာ်လၢကီၢ်ပယီၤ" “Budget monitoring and oversight system in Myanmar” တၢ်ပာ်ဖျါလၢတၢ်ကတဲာ်ကတီၤအီၤခီဖျိ Renu Deshpande of TAF စံး၀ဲလၢလီၢ်ခၢၣ်သးပဒိၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီ လၢတၢ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤတၢ်တိာ်ကျဲၤ ဖဲဟီၣ်က၀ီၤပတီၢ်, နးတုၤဒၣ်လဲာ် စ့ဘးကၠဲးသ့ၣ်တဖၣ် တဘျီတခီၣ်တၢ်မၤအါထီၣ်အီၤခီ ဖျိ "ပှၤတ၀ၢတၢ်မၤဘူၣ်လီၤ" ဒီး "ခိသွဲ လၢအမံၤတအိၣ်" တဖၣ်လီၤ.
The Asia Foundation ကရဲၣ်ကျဲၤ တၢ်ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတခါကဒီး တနွံအံၤဖဲတနီသရံၣ်ကီၢ်ဒိၣ်လီၤ.
တၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးအမူး တၢ်မၤအီၤဖဲလါအီးထိဘၢၣ် ၁၁ သီ, ဖၣ်အၣ်, ဒီးပှၤထီၣ်ဒိကနၣ်တၢ်တဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ ခၢၣ်စးလၢကမျၢၢ်သဘျ့ ကရၢ, ကမျၢၢ်ပှၤတ၀ၢတၢ်ကရၢကရိ, ကလုာ်ဒူၣ်ဆံးထံရူၢ်ကီၢ်သဲးပၣ်တံၣ် ဒီးကရၢ ဘၣ်ထွဲအဂၤတဖၣ်လီၤ.
TAF ထံဖိကီၢ်ဖိဘးကၠဲးအတၢ်ပာ်ဖျါ ပာ်ဖျါထီၣ်၀ဲဘၣ်ဃး စ့ဘးကၠဲးအဂ့ၢ်အကျိၤလၢအရ့ဒိၣ် ခီဖျိတၢ်ဒုးနဲၣ်လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်ဒီးတၢ်ဂီၤ လၢပနၢ်ပၢၢ်ညီလီၤ. အဒိ, လၢလံာ်လဲၢ်အပူၤၡဲပၠး ကညီကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ် မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်အ ဒိၣ် တၢ်မၤအတၢ်အိၣ်သး, တၢ်နီၤဖးပာ်ဖျါ စ့ဟဲနုာ်ဒီးစ့ဟးထီၣ်, ဒီးခိသွဲတၢ်သူအီၤကျဲဖဲလဲၣ်အဂ့ၢ်အကျိၤတဖၣ်လီၤ.
"ဖဲသုးမီၤစိရိၤတၢ်ပၢအဆၢကတီၢ်, တၢ်ဆၢကတီၢ်အနံၣ် ၅၀ အပူၤ, ပဒိၣ်ဒီးထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ် အိၣ်စှီၤစှၤအသးယံၤဒိၣ်မးလီၤ." အူစီၤမ့ထိၣ်လၢ TAF စံး၀ဲလီၤ.
"တၢ်သူစ့ဘးကၠဲးလၢတၢ်ထံၣ်သ့ကွၢ်ဖျါ မၤစၢၤပှၤလၢတၢ်ဆီတလဲသးဘျ့ဘျ့ဆှီဆှီ ဆူဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်သနူ ခီဖျိအဟ့ၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ် ဘါဆူ ကီၢ်စဲၣ်, ကီၢ်ဒိၣ်အိၣ်အဃိ, ဒီးလၢခံကတၢၢ်ကဲထီၣ် တၢ်နီၤဟ့ၣ်တၢ်စိကမီၤ ဆူတၢ်ဖီလာ်ပတီၢ်န့ၣ်လီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.
တၢ်ထံၣ်တၢၣ်ပီၣ်ဘျီ၀ဲအံၤမ့ၢ် သၢဘျီတဘျီဒီးအလီၢ်ခံကတၢၢ်တဘျီ လၢ The Asia Foundation ရဲၣ်ကျဲၤ၀ဲ ဒ်သိးတၢ်ကဒုးသ့ၣ် ည ါနၢ်ပၢၢ်အါထီၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ် ဘၣ်ဃးလၢကျိၣ်စ့တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤန့ၣ်လီၤ.
မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ, ကီၢ်စဲၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်သဘျ့ဖးဒိၣ် လၢကရဲၣ်ကျဲၤပာ်လီၤအ၀ဲသ့ၣ်စ့ဘးကၠဲးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လၢအပူၤကွံာ်ဃုလါ တီၢ်ပူၤအဂီၢ် ကညီကီၢ်စဲၣ်စ့ဟဲနုာ် အိၣ်တ့ၢ်လၢကီၢ်စဲၣ်အပူၤထဲ ဃုမျးကယၤလီၤ.
မ့ၢ်လၢကညီကီၢ်စဲၣ် ကဲတၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤအလီၢ် လၢမၠၣ်၀တံၣ်ကီၢ်ဆၢဒီးမဲၢ်ဆီးအဘၢၣ်စၢၤအဃိ, ဒီးမ့ၢ်တမှံၤကီၢ်ချၢတၢ်လဲၤဟး အလီၢ်အဃိဒီး, ပှၤအါဂၤနာ်၀ဲလၢ ကီၢ်စၢဖှိၣ်ပဒိၣ် ြကၢးပာ်လီၤန့ၢ်စ့အါထီၣ်လၢ ကညီ ကီၢ်စဲၣ်အဂီၢ်လီၤ.
လၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤခဲလၢာ်အကျါ, တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်တၢ်မၤ ကဒိးန့ၢ်ပဒိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲအါကတၢၢ်, တကပၤမ့ၢ်လၢကညီဖိအါဒ် အါဂၤ တူၢ်ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ကပာ်ကွံာ် မ့ၢ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်တၢ်လီၢ်ယံၤအဃိ, ဒီးကျဲမုၢ်တၢ်ဆဲး ကျိတဂ့ၤအဃိလီၤ. မ့ၢ်လၢတၢ်ဒုးတၢ် ယၤအါနံၣ်အါလါ, ထံဒိၣ်ခိၣ်ယွၤ ဒီးစ့တအိၣ်ခဲလၢာ်ခဲဆ့အဃိဒီး ကီၢ်စဲၣ်တလဲၤထီၣ်လဲၤထီ၀ဲဒၣ်ဘၣ်လီၤ.
တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်သနၢၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်အဃိဒီး ပဒိၣ်အသးဆူၣ်၀ဲလၢကကွဲမုာ် တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်ခီပနံၣ်တဖၣ် ဒ်သိး ကဟဲထီၣ်ဒိကနၣ် တၢ်ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးလၢခါဆူညါ ဒ်သိးကမၤသကိးတၢ်ဒီး မၠူနံးစပၢၢ်ကရၢသ့ၣ်တဖၣ်လီၤ.
ခါဆူညါ, အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဒိးန့ၢ်ကျိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲ လၢအလၢအလီၢ်ဒီး, ပှၤအါဂၤအဲၣ်ဒိးထံၣ် တၢ်ကသူစ့လၢတမှံၤတၢ်ဟဲဟးတၢ်မၤ ဒ် သိးကထုးန့ၢ် ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဒီး ထံဂုၤကီၢ်ဂၤတမှံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်အခဲအံၤ, ကီၢ် စဲၣ်ဘၣ်တၢ်ပာ်တ့ၢ် ဒ်သိးကသူၣ်ထီၣ် တၢ် လိၣ်တၢ်လဲၤတၢ်ဆီလီၤပာ်လီၤလၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်၀ဲဒိၣ်ကတၢၢ် လၢအကစၢ်ဒၣ်၀ဲလီၤ.
လၢကညီကီၢ်စဲၣ် ခိခိၣ်ဒူသ၀ီအလီၢ်, မုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤထံဖိကီၢ်ဖိတဂၤ ဘၣ်တၢ်ထၢအီၤခိသွဲ ခံဘျီသၢဘျီ လၢတၢ်ဒ့ၣ်စၢၤခံမံးလးအ ပူၤ ခီဖျိတၢ်ကရၢကရိအဖုဖုတဖၣ်လီၤ.
လၢတၢ်၀ဲအံၤအမဲာ်ညါ, တၢ်ခိတၢ်သွဲဒီးတၢ်အလဲ ဘၣ်တၢ်ထၢအီၤစ့ၢ်ကီးလၢကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ လၢအပာ်သးဒ်အမ့ၢ်ပဒိၣ် တဖု, အိၣ်ဒီးအကစၢ်ဒၣ်၀ဲဟီၣ်က၀ီၤ, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ဒီးခိသွဲဖီလ်စံၣ်တဖၣ် ဖဲကီၢ်ဆၢတၢ်လီၢ်ဘူးဒီးကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်တဖၣ်လီၤ.
လၢထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပတီၢ်, တၢ်ပာ်လီၤဘးကၠဲးဒီး တၢ်သမံသမိးထ့စ့စရီ ဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢပဒိၣ်တၢ်မၤကျဲလၢအပတီၢ် လၢသ ဘံၣ်ဘုၣ်န့ၣ်လီၤ.
"တၢ်ကွၢ်စူၢ်ကယာ်တၢ်သူစ့ဘးကၠဲး ဒီးတၢ်ကွၢ်ထွဲအကျိၤအကွာ်လၢကီၢ်ပယီၤ" “Budget monitoring and oversight system in Myanmar” တၢ်ပာ်ဖျါလၢတၢ်ကတဲာ်ကတီၤအီၤခီဖျိ Renu Deshpande of TAF စံး၀ဲလၢလီၢ်ခၢၣ်သးပဒိၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီ လၢတၢ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤတၢ်တိာ်ကျဲၤ ဖဲဟီၣ်က၀ီၤပတီၢ်, နးတုၤဒၣ်လဲာ် စ့ဘးကၠဲးသ့ၣ်တဖၣ် တဘျီတခီၣ်တၢ်မၤအါထီၣ်အီၤခီ ဖျိ "ပှၤတ၀ၢတၢ်မၤဘူၣ်လီၤ" ဒီး "ခိသွဲ လၢအမံၤတအိၣ်" တဖၣ်လီၤ.
The Asia Foundation ကရဲၣ်ကျဲၤ တၢ်ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတခါကဒီး တနွံအံၤဖဲတနီသရံၣ်ကီၢ်ဒိၣ်လီၤ.