ကီၢ်ယပၣ်ကမၤစၢၤ ကီၢ်ပယီၤ ကမၢဆူၣ်မၤထွဲသဲစးဘၣ်ဃး တၢ်သူလီယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ
ကီၢ်ယပၣ်ကမၤစၢၤ ကီၢ်ပယီၤ ကမၢဆူၣ်မၤထွဲသဲစးဘၣ်ဃး တၢ်သူလီယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ
Myanmar Times, 15 Jan 2019
URL: https://www.mmtimes.com/news/japan-helps-myanmar-enact-cybersecurity-law.html
ကီၢ်ယပၣ်ပဒိၣ် ဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲဆူကီၢ်ပယီၤ ဒ်သိးကကူၣ်ထီၣ်ကွဲးပာ်လီၤ တၢ်သူလီယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ သဲစး cybersecurity law
လၢကပၢတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဘၣ်ဃး တၢ်သူအ့ထဲနဲး, လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဘၣ်ဃး တၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤလၢ တၢ်မၤအီၤ ခီဖျိလီမ့ၣ်အူကျဲ e-commerce လီၤ.
ယပၣ်ပှၤသ့ပှၤဘၣ် အပူၤကွံာ်တယံာ်ဘၣ် လဲၤထီၣ်တၢ်ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးဘၣ်ဃး တၢ်မၤတၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤခီဖျိ လီမ့ၣ် အူကျဲ တၢ်သူလီ
ယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ e-commerce cybersecurity ဖဲတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ ဒီးတၢ်ဆဲးကျိးကိတိာ် ၀ဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ် ဖဲန့ၢ်ပၠံၣ်ဒီၣ်, အိၣ်ဒီး
တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢ ကီၢ်ယပၣ် ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဂ့ၢ်၀ီ ဒီးတၢ်ဆဲးကျိးကိတိာ် န့ၣ်လီၤ.
"တၢ်ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဆီၣ်ထွဲ e-government and cybersecurity တၢ်မၤကျဲတဖၣ်လီၤ." အူသါအူ, လၢအ
မ့ၢ်တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ ဒီးတၢ်ဆဲးကျိးကိတိာ်ခိၣ် ခံဂၤတဂၤ, စံး၀ဲလီၤ.
Sato Yukari, လၢအမ့ၢ် ကီၢ်ယပၣ်ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဂ့ၢ်၀ီ ဒီးတၢ်ဆဲး ကျိးကိတိာ်ခိၣ်ခံဂၤတဂၤ, စံး၀ဲလၢတၢ်ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်တၢ် အိၣ်ဖှိၣ်
အတၢ်ပညိၣ်မ့ၢ်ဒ်သိးကဆီၣ်ထွဲ ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်အတၢ် ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘၣ်ဃးတၢ်သူလီၤယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢန့ၣ်လီၤ
"ပဒုးသ့ၣ်ညါဖီလ်စံၣ် ဒီးစဲးဖီကဟၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢအသီ ဘၣ်ဃးတၢ်သူလီယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ ခီဖျိပဆှၢလီၤပှၤသ့ပှၤ ဘၣ်
လၢအမၤတၢ်လၢတၢ်မၤသနၢၣ်၀ဲအံၤ လၢပထံပကီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိး အခီပညီအိၣ်အါမးလၢပဂီၢ်လီၤ." အ၀ဲဒၣ် စံး.
ကီၢ်ယပၣ်ကဆဲးဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢ ကီၢ်ကီၢ်ပယီၤ, ဒ်အမ့ၢ်တၢ်နီၤလီၤဟ့ၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ ဒီးတၢ်မၤဂ့ၤထီၣ်ပှၤကညီဂံၢ်ထံး ကံၢ်စီ, ဒ်သိး
ကဒုးအိၣ်ထီၣ် သဲစးလၢအတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးအဂီၢ်လီၤ, Yukari စံး၀ဲလီၤ.
တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ ဒီးတၢ်ဆဲးကျိးကိတိာ်ခိၣ် အူသၣ်စံၤ, စံး၀ဲလၢတၢ်သူ smartphones ဒီးအ့ထဲးနဲးအါလၢကီၢ်ပူၤ အခီပညီမ့ၢ်
တၢ် လိၣ်ဘၣ်သဲစးလၢကမၤလီၤတံၢ် တၢ်သူအ့ထဲးနဲးတၢ်ဆဲးကျိးစဲးဖီကဟၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအပူၤဖျဲးအဂီၢ်လီၤ.
အူယဲနဲၤမိ, လၢအမ့ၢ်ပှၤနဲၣ်တၢ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤစဲးဖီကဟၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ် ဒီးတၢ်သူလီယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ၀ဲၤကျိၤ Information
Technology and Cyber Security Department, ပာ်သူၣ်ပာ်သး၀ဲ တၢ်မၤကမၣ်အါထီၣ်လၢတၢ်သူ လီၤယဲၤသ န့တဂၤ
လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
"ပှၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်ကစီၣ်သန့ Social media တၢ်သူအီၤဒံးယံာ်ဒံးအါထီၣ်လီၤ. တၢ်မၤအသးဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဟုၣ်ပှၤအဂၤ Facebook account,
တၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤပှၤကညီ, တၢ်မၤကဘျံးကဘျၣ်, ဒီးတၢ်မၤကမၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်သူလီယဲၤသန့တဖၣ် ဘၣ်တၢ်မၤ အီၤခီဖျိ ပှၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်ကစီၣ်သန့
အါထီၣ်လီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.
ကီၢ်ပယီၤ အလီယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအကျိၤအကွာ် အဂံၢ်စၢ်ဒိၣ်မးလီၤ, အူယဲနဲၤမိ စံး၀ဲလီၤ.
အ၀ဲဒၣ်ယၢၤထီၣ် ဖဲ ၂၀၁၀ ကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ဃုထၢအဆၢကတီၢ် တၢ်မၤဟးဂီၤလၢလီၤယဲၤသန့ဖးဒိၣ်တခါအိၣ်ထီၣ်, ဖဲတၢ်ပ တုာ်ကွံာ်
အ့ထဲးနဲးတၢ်ဆဲးကျိးလၢထံကီၢ်အပူၤ ဘူးကအိၣ်တလါအခါလီၤ.
အ၀ဲဒၣ်စံး၀ဲလၢ ပဒိၣ်အပှာ်ယဲၤသန့တဖၣ် အပူၤကွံာ်တယံာ်ဘၣ် ဘၣ်တၢ်မၤဟးဂီၤစ့ၢ်ကီး ခီဖျိဟဲးခၢးပှၤမၤဟးဂီၤတၢ် လၢအ သးအိၣ်
မူးစလ့ၣ်လၢ ကလံၤစိးရၢၢ်ခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ်လီၤ.
လၢကပၢတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤဘၣ်ဃး တၢ်သူအ့ထဲနဲး, လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဘၣ်ဃး တၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤလၢ တၢ်မၤအီၤ ခီဖျိလီမ့ၣ်အူကျဲ e-commerce လီၤ.
ယပၣ်ပှၤသ့ပှၤဘၣ် အပူၤကွံာ်တယံာ်ဘၣ် လဲၤထီၣ်တၢ်ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးဘၣ်ဃး တၢ်မၤတၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤခီဖျိ လီမ့ၣ် အူကျဲ တၢ်သူလီ
ယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ e-commerce cybersecurity ဖဲတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ ဒီးတၢ်ဆဲးကျိးကိတိာ် ၀ဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ် ဖဲန့ၢ်ပၠံၣ်ဒီၣ်, အိၣ်ဒီး
တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢ ကီၢ်ယပၣ် ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဂ့ၢ်၀ီ ဒီးတၢ်ဆဲးကျိးကိတိာ် န့ၣ်လီၤ.
"တၢ်ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဆီၣ်ထွဲ e-government and cybersecurity တၢ်မၤကျဲတဖၣ်လီၤ." အူသါအူ, လၢအ
မ့ၢ်တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ ဒီးတၢ်ဆဲးကျိးကိတိာ်ခိၣ် ခံဂၤတဂၤ, စံး၀ဲလီၤ.
Sato Yukari, လၢအမ့ၢ် ကီၢ်ယပၣ်ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဂ့ၢ်၀ီ ဒီးတၢ်ဆဲး ကျိးကိတိာ်ခိၣ်ခံဂၤတဂၤ, စံး၀ဲလၢတၢ်ထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်တၢ် အိၣ်ဖှိၣ်
အတၢ်ပညိၣ်မ့ၢ်ဒ်သိးကဆီၣ်ထွဲ ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်အတၢ် ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘၣ်ဃးတၢ်သူလီၤယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢန့ၣ်လီၤ
"ပဒုးသ့ၣ်ညါဖီလ်စံၣ် ဒီးစဲးဖီကဟၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢအသီ ဘၣ်ဃးတၢ်သူလီယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ ခီဖျိပဆှၢလီၤပှၤသ့ပှၤ ဘၣ်
လၢအမၤတၢ်လၢတၢ်မၤသနၢၣ်၀ဲအံၤ လၢပထံပကီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိး အခီပညီအိၣ်အါမးလၢပဂီၢ်လီၤ." အ၀ဲဒၣ် စံး.
ကီၢ်ယပၣ်ကဆဲးဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢ ကီၢ်ကီၢ်ပယီၤ, ဒ်အမ့ၢ်တၢ်နီၤလီၤဟ့ၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ ဒီးတၢ်မၤဂ့ၤထီၣ်ပှၤကညီဂံၢ်ထံး ကံၢ်စီ, ဒ်သိး
ကဒုးအိၣ်ထီၣ် သဲစးလၢအတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးအဂီၢ်လီၤ, Yukari စံး၀ဲလီၤ.
တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ ဒီးတၢ်ဆဲးကျိးကိတိာ်ခိၣ် အူသၣ်စံၤ, စံး၀ဲလၢတၢ်သူ smartphones ဒီးအ့ထဲးနဲးအါလၢကီၢ်ပူၤ အခီပညီမ့ၢ်
တၢ် လိၣ်ဘၣ်သဲစးလၢကမၤလီၤတံၢ် တၢ်သူအ့ထဲးနဲးတၢ်ဆဲးကျိးစဲးဖီကဟၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအပူၤဖျဲးအဂီၢ်လီၤ.
အူယဲနဲၤမိ, လၢအမ့ၢ်ပှၤနဲၣ်တၢ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤစဲးဖီကဟၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ် ဒီးတၢ်သူလီယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ၀ဲၤကျိၤ Information
Technology and Cyber Security Department, ပာ်သူၣ်ပာ်သး၀ဲ တၢ်မၤကမၣ်အါထီၣ်လၢတၢ်သူ လီၤယဲၤသ န့တဂၤ
လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
"ပှၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်ကစီၣ်သန့ Social media တၢ်သူအီၤဒံးယံာ်ဒံးအါထီၣ်လီၤ. တၢ်မၤအသးဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဟုၣ်ပှၤအဂၤ Facebook account,
တၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤပှၤကညီ, တၢ်မၤကဘျံးကဘျၣ်, ဒီးတၢ်မၤကမၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်သူလီယဲၤသန့တဖၣ် ဘၣ်တၢ်မၤ အီၤခီဖျိ ပှၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်ကစီၣ်သန့
အါထီၣ်လီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.
ကီၢ်ပယီၤ အလီယဲၤသန့တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအကျိၤအကွာ် အဂံၢ်စၢ်ဒိၣ်မးလီၤ, အူယဲနဲၤမိ စံး၀ဲလီၤ.
အ၀ဲဒၣ်ယၢၤထီၣ် ဖဲ ၂၀၁၀ ကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ဃုထၢအဆၢကတီၢ် တၢ်မၤဟးဂီၤလၢလီၤယဲၤသန့ဖးဒိၣ်တခါအိၣ်ထီၣ်, ဖဲတၢ်ပ တုာ်ကွံာ်
အ့ထဲးနဲးတၢ်ဆဲးကျိးလၢထံကီၢ်အပူၤ ဘူးကအိၣ်တလါအခါလီၤ.
အ၀ဲဒၣ်စံး၀ဲလၢ ပဒိၣ်အပှာ်ယဲၤသန့တဖၣ် အပူၤကွံာ်တယံာ်ဘၣ် ဘၣ်တၢ်မၤဟးဂီၤစ့ၢ်ကီး ခီဖျိဟဲးခၢးပှၤမၤဟးဂီၤတၢ် လၢအ သးအိၣ်
မူးစလ့ၣ်လၢ ကလံၤစိးရၢၢ်ခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ်လီၤ.