ကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးကရူၢ်မၤကတၢၢ်ဝဲလဲၣ်စၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်
ကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးကရူၢ်မၤကတၢၢ်ဝဲလဲၣ်စၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်
Irrawaddy News, 30 Jul 2014
URL: http://www.irrawaddy.org/burma/ethnic-ceasefire-team-concludes-laiza-summit.html
ဖဲတၢ်တၢၣ်ပိၣ်သကိးဖဲဝ့ၢ်လဲၣ်စၣ်ကခၠ့ၣ်ကီၣ်စဲၣ်လၢလွံၢ်နံၤတနံၤဝံၤအလီၢ်ခံကလုာ်ဒူၣ်ပှၤပၢၢ်ဆၢတၢ်ကရၢဖိတဖၣ်လၢအမ့ၢ်ကိၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ကတုာ်တၢ်ခးမၤသကိးတၢ်ကရူၢ်(NCCT)မၤဝံၤက့ၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖဲမုၢ်ယူာ်အနံၤဒိးစံးဝဲဒၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကတဲာ် ကတီၤအသးလၢကစိာ်ခီဝဲအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ကတိၤသကိးအဆၢဆူကိၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဒီးပှၤဂုၤပှၤဂၤလၢအမၤသကိးတၢ်လတၢ်သူၣ်ထီၣ်က့ၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
(NCCT)ခိၣ်နၢ်တဆံဃုဂၤမၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်လၢကစံးကတိၤကိၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်မၤတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအဂီၢ်တၢ်ကွဲးလံာ်ပတြီာ်ခံဝီတဝီ,တၢ်ကတိၤသကိးလီၤဆီဒၣ်တၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအအိၣ်ဖျါတြၢၢ်ကလာ်လၢတၢ်ကဘၣ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်အီၤ လၢကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ.
လၢခွံလါအတီၢ်ပူၤစးထီၣ်လၢကလုာ်ဒူၣ်တဖၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ(NCCT)ဖဲလါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ်၂၀၁၃နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ(NCCT)ဒီးပဒိၣ်အပှၤစံးကတိၤတၢ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂီၢ်မၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အါဘျီအိၣ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်လၢကဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ် ပတုာ်တၢ်ခးအလံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤလၢတၢ်ကဘၣ်မၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲမုၢ်ယူာ်အနံၤ(NCCT)ခိၣ်နၢ်တဖၣ်အၢၣ်လီၤဝဲလၢတၢ်ဂ့ၢ်အထံၣ်တဆံလၢအဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီးတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်ကွဲးပတြီာ်ခံဝီတဝီလၢအအိၣ်ဒံးလၢတၢ်ကဘၣ်စံၣ်ကတိၤသကိးဒံးအီၤဃုာ်ဒီးပဒိၣ်လၢ“ခီဖျိတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဖီခိၣ်ကတိၤဝဲကန့ၢ်ကသ ့ထဲလဲၣ်အဂ့ၢ်”ဒ်စလၣ်လၣ်န်မီၤစခီၣ်လၢအမ့ၢ်(NCCT)ကရၢဖိဒီးကခၠ့ၣ်ကလုာ်ဒူၣ်ကလၢစိအခိၣ်စံးဝဲကလုာ်ဒူၣ်ခၢၣ်စးလၢအထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်အတၢ်အၢၣ်လီၤလၢပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ပာ်သးလၢအမ့ၢ်ကီၢ်စၢဖှိၣ်အတၢ်ဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ် တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ,တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်ကတိၤအက့ၢ်အဂီၤမ့ၢ်ဂ့ၤ,(NCCT)အမူအဒါလၢကမၤတၢ်ဆၢတဲာ်မ့ၢ်ဂ့ၤဃုာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်လၢဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီးထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ကတိၤသကိးလၢတၢ်ဆၢမုၢ်လၢ်လၢတၢ်ကဘၣ်မၤပိာ်ထွဲဝဲမ့ၢ်ဂ့ၤလၢခံက တၢၢ်တၢ်ကဘၣ်ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးဒီးကျိၤကျဲလၢတၢ်ကမၤသကိးတၢ်ဒီးပဒိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤအဂ့ၢ်ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်လၢတၢ်ကတိၤသကိးအံၤအပူၤစံးဘၣ်အ့ယးဝဒံၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲမုၢ်ယူာ်အနံၤဟါလီၤခီအကတီၢ်နၣ်စိစၣ်လၢမ့ၢ်(NCCT)အခိၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဖဲတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ကစီၣ်အမူးဒီးစံးဝဲထံကိၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်ရဲးတၢ်ကျဲၤအိၣ်ဖျါဒ်သိးကပတုာ်အသးခီဖျိပဒိၣ်တအဲးဒိးတူၢ်လိာ်ဝဲကလုာ်ဒူၣ်ကရူၢ်တဖၣ်အတၢ်ဃ့ထီၣ် လၢအမ့ၢ်နီၢ်ကစၢ်တၢ်န့ၢ်ပၢဆှၢလီၤသးဒၣ်ဝဲဒီးကီၢ်စၢဖှိၣ်သနူအဃိန့ၣ်လီၤ.
နၣ်ဟိစၣ်စံးဝဲ“ပဒိၣ်မ့ၢ်တူၢ်လိာ်ကလုာ်ဒူၣ်တဖၣ်အတၢ်ဃ့ထီၣ်တဖၣ်အံၤဒီးပလဲၤဆူညါကသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.”အါန့ၣ်အအန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအစဲဘူးထီဒံးအသးတထံၣ်လၢပဒိၣ်ဒီးပှၤပၢၢ်ဆၢတၢ်အဘၢၣ်စၢၤမ့ၢ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ထံၣ်လိာ်ကတိၤသကိးလၢ တၢ်ကဘၣ်မၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲလၢကရူၢ်သၢဖုတၢ်ကတိၤသကိးတၢ်မၤအတကွီၣ်ဖဲပဒိၣ်ပာ်ဖျါလၢကကိးတၢ်ဝဲ“ပှၤဃီးဒူၣ်လၢကကတိၤသကိးတၢ်”လၢပဒိၣ်တၢ်ဘၣ်သးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဖီလာ်တၢ်ကတိၤသကိးကဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢကလုာ်ဒူၣ် တဖၣ်ဒီးသုးမုၢ်,ဘျီၣ်ဒိၣ်,ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးကရၢတဖၣ်,ကမျၢၢ်တၢ်ကရၢကရိတဖၣ်,ကူၣ်သ့စဲာ်နီၢ်တဖၣ်ဒီးပှၤကူၣ်ပနံာ်တၢ်ကၤတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ်ပဒိၣ်ပၢဆှၢတၢ်ဝဲၤဒ့န့ၣ်လီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဆီၣ်သနံာ်ဝဲဒ်သိးတၢ်ကမၤတၢ်ကတိၤသကိးလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ပနီၣ်လၢပၣ်ရုာ်ဒီးပဒိၣ်,ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီးထံကီၢ်ပှၤဂဲၤလိာ်လၢဒံၣ်မိၣ်ြခ့ၣ်စံၣ်ကရၢတဖၣ်ဃုာ်ဒီး(၈၈)တၢ်လီၤစၢၤလီၤသွဲၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီး ပှၤတဝၢသဘျ့န့ၣ်လီၤ.
(NCCT)အခိၣ်အခူမၠံၣ်ထိစံးဘၣ်အ့ၣ်ယးဝတံၣ်လၢတၢ်ကတိၤ“တၢ်ပၢၢ်ဆၢ”န့ၣ်တၢ်တစူးကါအီၤလၢတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအခိၣ်တီဘၣ်ဘၣ်ဆၣ်ကပၣ်ဃုာ်ဝဲလၢလံာ်လဲၢ်တၢ်ကွဲးတဖၣ်ဖဲတၢအၢၣ်လီၤအီလီတၢ်အိၣ်သးအလီၢ်ခံကတၢၢ်လၢတၢ်ကအုၣ်ကီၤ ကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ထဲသိးတုၤသိးဒီးတၢ်ပၢဆှၢလီၤသးလၢအမ့ၢ်ကီၢ်ပယီၤသနူနီၢ်နီၢ်အကျိၤအကျဲအဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်စံးဝဲဒၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ကတိၤသကိးလၢခံကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်တဃုသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတၢ်ဂ့ၢ်ဃုထံၣ်လၢပယီၤသုးဒ်တၢ်သ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးအီၤတးမဒီၣ်အံၤတၢ်ဃ့ထီၣ်အီၤလၢကပၣ်ဃုာ်လၢတၢ်ကွဲးလံာ်ပတြီာ်ပၣ်ဃုာ်ဒီးက လုာ်ဒူၣ်ကရၢတဖၣ်ပာ်ကဲဝဲလၢသုးမုၢ်ဒိၣ်အတၢ်ကွဲး(၂၀၀၈)နံၣ်အတၢ်သိၣ်တၢ်သီခိၣ်သ့ၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
“ပခိၣ်ပနၢ်တဖၣ်လၢကတူၢ်လိာ်(မ့)တတူၢ်လိာ်ဘၣ်န့ၣ်တမၤတၢ်ဆၢတဲာ်ဒံးဘၣ်မ့ၢ်လၢပတမူၢ်လိာ်(အပူၤကွံာ်)၂၀၀၈တၢ်ပၢဆှၢထံကိၢ်တၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်ဘၣ်”အဂ့ၢ်စလၣ်လးမီၣ်စခီၣ်စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.“ပကတိၤအီၤရှဲရှဲပျီပျီဘၣ်ဃးဒီးတၢ်လၢပအဲၣ်ဒိးန့ၣ်လီၤ. ပသးတစၢၢ်ဆၢလၢတၢ်ဂ့ၢ်(တးမဒီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ဃုထံၣ်)န့ၣ်ဘၣ်.”
ဖဲမုၢ်ဖီဖးအနံၤကလုာ်ဒူၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်အံၤပှၤလၢအဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဝဲ(NCCT)ကရၢဖိဆံဃုဒူၣ်ဒိးလၢခံက့ၤ Vijay Nambiar လၢအမ့ၢ်(UN)ကီၢ်ပယီၤပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်တၢ်လီၤဆီဒီး Tand Ying လၢအမ့ၢ်တရူးခၢၣ်စးအပှၤလၢ ကီၢ်အ့ရှၢၣ်ဂ့ၢ်ဝီဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်ဝဲတၢ်အိးဖှိၣ်ဖဲမုၢ်ဆၣ်ဒီးမုၢ်ယူာ်အနံၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲမုၢ်ပျဲၤဒိးမုၢ်လ့ဧိၤအနံၤ(NCCT)ကရၢကထံၣ်လိဒီးကရၢလၢတမ့ၢ်(NCCT)ကရၢဖိဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဃုာ်ဒီးယိၤဒိၣ်ကီၢ်စဲၣ်တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤကီၣ်ကးကရၢ(RCSS),ဒံၣ်မိၣ်ြခ့ၣ်စံၣ်ကၠိဖိကရၢစိ(ABSDF)ဒီးနၤကၣ်ကလုာ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ကရၢဒ်သိး ကဟ့ၣ်နၤလီၤဘၣ်တၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးအစၢလၢအမ့ၢ်တၢပတုာ်တၢ်ခးအကွဲးပတြီာ်ခံဝီတဝီန့ၣ်လီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်ကထံၣ်လိာ်အသးဒီးပဒိၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ပှၤတၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤကရၢလၢကကတိၤတၢ်ဆူညါခီဖဲဝ့ၢ်တကူၣ်ဘၣ်ဆၣ်တၢ်တပာ်ပနီၣ်လီၤတံၢ်မုၢ်နံၤမုၢ်သီလၢတၢ်ကပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးအဂီၢ်ဒံးဘၣ်.
(NCCT)ခိၣ်နၢ်တဆံဃုဂၤမၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်လၢကစံးကတိၤကိၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်မၤတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအဂီၢ်တၢ်ကွဲးလံာ်ပတြီာ်ခံဝီတဝီ,တၢ်ကတိၤသကိးလီၤဆီဒၣ်တၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအအိၣ်ဖျါတြၢၢ်ကလာ်လၢတၢ်ကဘၣ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်အီၤ လၢကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ.
လၢခွံလါအတီၢ်ပူၤစးထီၣ်လၢကလုာ်ဒူၣ်တဖၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ(NCCT)ဖဲလါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ်၂၀၁၃နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ(NCCT)ဒီးပဒိၣ်အပှၤစံးကတိၤတၢ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂီၢ်မၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အါဘျီအိၣ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်လၢကဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ် ပတုာ်တၢ်ခးအလံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤလၢတၢ်ကဘၣ်မၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲမုၢ်ယူာ်အနံၤ(NCCT)ခိၣ်နၢ်တဖၣ်အၢၣ်လီၤဝဲလၢတၢ်ဂ့ၢ်အထံၣ်တဆံလၢအဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီးတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်ကွဲးပတြီာ်ခံဝီတဝီလၢအအိၣ်ဒံးလၢတၢ်ကဘၣ်စံၣ်ကတိၤသကိးဒံးအီၤဃုာ်ဒီးပဒိၣ်လၢ“ခီဖျိတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဖီခိၣ်ကတိၤဝဲကန့ၢ်ကသ ့ထဲလဲၣ်အဂ့ၢ်”ဒ်စလၣ်လၣ်န်မီၤစခီၣ်လၢအမ့ၢ်(NCCT)ကရၢဖိဒီးကခၠ့ၣ်ကလုာ်ဒူၣ်ကလၢစိအခိၣ်စံးဝဲကလုာ်ဒူၣ်ခၢၣ်စးလၢအထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်အတၢ်အၢၣ်လီၤလၢပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ပာ်သးလၢအမ့ၢ်ကီၢ်စၢဖှိၣ်အတၢ်ဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ် တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ,တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်ကတိၤအက့ၢ်အဂီၤမ့ၢ်ဂ့ၤ,(NCCT)အမူအဒါလၢကမၤတၢ်ဆၢတဲာ်မ့ၢ်ဂ့ၤဃုာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်လၢဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီးထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ကတိၤသကိးလၢတၢ်ဆၢမုၢ်လၢ်လၢတၢ်ကဘၣ်မၤပိာ်ထွဲဝဲမ့ၢ်ဂ့ၤလၢခံက တၢၢ်တၢ်ကဘၣ်ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးဒီးကျိၤကျဲလၢတၢ်ကမၤသကိးတၢ်ဒီးပဒိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤအဂ့ၢ်ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်လၢတၢ်ကတိၤသကိးအံၤအပူၤစံးဘၣ်အ့ယးဝဒံၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲမုၢ်ယူာ်အနံၤဟါလီၤခီအကတီၢ်နၣ်စိစၣ်လၢမ့ၢ်(NCCT)အခိၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဖဲတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ကစီၣ်အမူးဒီးစံးဝဲထံကိၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်ရဲးတၢ်ကျဲၤအိၣ်ဖျါဒ်သိးကပတုာ်အသးခီဖျိပဒိၣ်တအဲးဒိးတူၢ်လိာ်ဝဲကလုာ်ဒူၣ်ကရူၢ်တဖၣ်အတၢ်ဃ့ထီၣ် လၢအမ့ၢ်နီၢ်ကစၢ်တၢ်န့ၢ်ပၢဆှၢလီၤသးဒၣ်ဝဲဒီးကီၢ်စၢဖှိၣ်သနူအဃိန့ၣ်လီၤ.
နၣ်ဟိစၣ်စံးဝဲ“ပဒိၣ်မ့ၢ်တူၢ်လိာ်ကလုာ်ဒူၣ်တဖၣ်အတၢ်ဃ့ထီၣ်တဖၣ်အံၤဒီးပလဲၤဆူညါကသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.”အါန့ၣ်အအန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအစဲဘူးထီဒံးအသးတထံၣ်လၢပဒိၣ်ဒီးပှၤပၢၢ်ဆၢတၢ်အဘၢၣ်စၢၤမ့ၢ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ထံၣ်လိာ်ကတိၤသကိးလၢ တၢ်ကဘၣ်မၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲလၢကရူၢ်သၢဖုတၢ်ကတိၤသကိးတၢ်မၤအတကွီၣ်ဖဲပဒိၣ်ပာ်ဖျါလၢကကိးတၢ်ဝဲ“ပှၤဃီးဒူၣ်လၢကကတိၤသကိးတၢ်”လၢပဒိၣ်တၢ်ဘၣ်သးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဖီလာ်တၢ်ကတိၤသကိးကဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢကလုာ်ဒူၣ် တဖၣ်ဒီးသုးမုၢ်,ဘျီၣ်ဒိၣ်,ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးကရၢတဖၣ်,ကမျၢၢ်တၢ်ကရၢကရိတဖၣ်,ကူၣ်သ့စဲာ်နီၢ်တဖၣ်ဒီးပှၤကူၣ်ပနံာ်တၢ်ကၤတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ်ပဒိၣ်ပၢဆှၢတၢ်ဝဲၤဒ့န့ၣ်လီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဆီၣ်သနံာ်ဝဲဒ်သိးတၢ်ကမၤတၢ်ကတိၤသကိးလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ပနီၣ်လၢပၣ်ရုာ်ဒီးပဒိၣ်,ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီးထံကီၢ်ပှၤဂဲၤလိာ်လၢဒံၣ်မိၣ်ြခ့ၣ်စံၣ်ကရၢတဖၣ်ဃုာ်ဒီး(၈၈)တၢ်လီၤစၢၤလီၤသွဲၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီး ပှၤတဝၢသဘျ့န့ၣ်လီၤ.
(NCCT)အခိၣ်အခူမၠံၣ်ထိစံးဘၣ်အ့ၣ်ယးဝတံၣ်လၢတၢ်ကတိၤ“တၢ်ပၢၢ်ဆၢ”န့ၣ်တၢ်တစူးကါအီၤလၢတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအခိၣ်တီဘၣ်ဘၣ်ဆၣ်ကပၣ်ဃုာ်ဝဲလၢလံာ်လဲၢ်တၢ်ကွဲးတဖၣ်ဖဲတၢအၢၣ်လီၤအီလီတၢ်အိၣ်သးအလီၢ်ခံကတၢၢ်လၢတၢ်ကအုၣ်ကီၤ ကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ထဲသိးတုၤသိးဒီးတၢ်ပၢဆှၢလီၤသးလၢအမ့ၢ်ကီၢ်ပယီၤသနူနီၢ်နီၢ်အကျိၤအကျဲအဖီလာ်န့ၣ်လီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်စံးဝဲဒၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ကတိၤသကိးလၢခံကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်တဃုသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတၢ်ဂ့ၢ်ဃုထံၣ်လၢပယီၤသုးဒ်တၢ်သ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးအီၤတးမဒီၣ်အံၤတၢ်ဃ့ထီၣ်အီၤလၢကပၣ်ဃုာ်လၢတၢ်ကွဲးလံာ်ပတြီာ်ပၣ်ဃုာ်ဒီးက လုာ်ဒူၣ်ကရၢတဖၣ်ပာ်ကဲဝဲလၢသုးမုၢ်ဒိၣ်အတၢ်ကွဲး(၂၀၀၈)နံၣ်အတၢ်သိၣ်တၢ်သီခိၣ်သ့ၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.
“ပခိၣ်ပနၢ်တဖၣ်လၢကတူၢ်လိာ်(မ့)တတူၢ်လိာ်ဘၣ်န့ၣ်တမၤတၢ်ဆၢတဲာ်ဒံးဘၣ်မ့ၢ်လၢပတမူၢ်လိာ်(အပူၤကွံာ်)၂၀၀၈တၢ်ပၢဆှၢထံကိၢ်တၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်ဘၣ်”အဂ့ၢ်စလၣ်လးမီၣ်စခီၣ်စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.“ပကတိၤအီၤရှဲရှဲပျီပျီဘၣ်ဃးဒီးတၢ်လၢပအဲၣ်ဒိးန့ၣ်လီၤ. ပသးတစၢၢ်ဆၢလၢတၢ်ဂ့ၢ်(တးမဒီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ဃုထံၣ်)န့ၣ်ဘၣ်.”
ဖဲမုၢ်ဖီဖးအနံၤကလုာ်ဒူၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်အံၤပှၤလၢအဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဝဲ(NCCT)ကရၢဖိဆံဃုဒူၣ်ဒိးလၢခံက့ၤ Vijay Nambiar လၢအမ့ၢ်(UN)ကီၢ်ပယီၤပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်တၢ်လီၤဆီဒီး Tand Ying လၢအမ့ၢ်တရူးခၢၣ်စးအပှၤလၢ ကီၢ်အ့ရှၢၣ်ဂ့ၢ်ဝီဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်ဝဲတၢ်အိးဖှိၣ်ဖဲမုၢ်ဆၣ်ဒီးမုၢ်ယူာ်အနံၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲမုၢ်ပျဲၤဒိးမုၢ်လ့ဧိၤအနံၤ(NCCT)ကရၢကထံၣ်လိဒီးကရၢလၢတမ့ၢ်(NCCT)ကရၢဖိဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဃုာ်ဒီးယိၤဒိၣ်ကီၢ်စဲၣ်တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤကီၣ်ကးကရၢ(RCSS),ဒံၣ်မိၣ်ြခ့ၣ်စံၣ်ကၠိဖိကရၢစိ(ABSDF)ဒီးနၤကၣ်ကလုာ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ကရၢဒ်သိး ကဟ့ၣ်နၤလီၤဘၣ်တၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးအစၢလၢအမ့ၢ်တၢပတုာ်တၢ်ခးအကွဲးပတြီာ်ခံဝီတဝီန့ၣ်လီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်ကထံၣ်လိာ်အသးဒီးပဒိၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ပှၤတၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤကရၢလၢကကတိၤတၢ်ဆူညါခီဖဲဝ့ၢ်တကူၣ်ဘၣ်ဆၣ်တၢ်တပာ်ပနီၣ်လီၤတံၢ်မုၢ်နံၤမုၢ်သီလၢတၢ်ကပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးအဂီၢ်ဒံးဘၣ်.