တၢ်မၤတၢ်သမံသမိးဒီး(Vijay Nambiar)လၢအမ့ၢ်ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢပှၤထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲကီၢ်ပယီၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်က တိၤသကိးတၢ် (နီၣ်ဂံၢ် ၁)
တၢ်မၤတၢ်သမံသမိးဒီး(Vijay Nambiar)လၢအမ့ၢ်ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢပှၤထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲကီၢ်ပယီၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်က တိၤသကိးတၢ် (နီၣ်ဂံၢ် ၁)
Democratic Voice of Burma, 08 Sep 2015
URL: http://www.dvb.no/interview/interview-vijay-nambiar-the-uns-observer-to-burmas-peace-talks-burma-myanmar/57090
တၢ်ကတိၤသကိးတၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်ကလဲလိာ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ထံကီၢ်လၢခါဆူညါအံၤအဂီၢ်ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ခိၣ်သ့စ့ၣ်ကထံၣ်လိာ်အိၣ်ဖှိၣ်သကိးဒီး
ကလုာ်ဒူၣ်ခၢၣ်စးတဖၣ်ဖဲခဲမုၢ်ဆ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤတၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်အိၣ်ဝဲအါမံၤလၢတၢ်တဘှါၡဲဘၣ်အီၤ(မ့)တၢ်တမၤလီၤတံၢ်လီၤမံဘၣ်ဝဲ
ဒံးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
(DVB)တၢ်ကစီၣ်ကတိၤတၢ်ဒီးဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢပှၤထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲတၢ်ဖိ(Vijay Nambiar)လၢအလဲၤထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲတၢ်ကတိၤသကိးတၢ်
ပတုာ်တၢ်ခးဒီးသံကွၢ်ဝဲအတၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအံၤမ့ၢ်လၢခံကတၢၢ်ကကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်
ဝဲနီၢ်နီၢ်ဧါန့ၣ်အဂ့ၢ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ်-နလဲၤထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲဘၣ်တၢ်ကတိၤသကိးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်လၢနနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ..လၢတၢ်ကိးမံၤဒဲးအဖီခိၣ်နတၢ်ထံၣ်မ့ၢ်
တၢ်ဒ်လဲၣ်.
တၢ်စံးဆၢ-ပတုၤဃီၤဝဲဆူတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအခီၣ်ထံးတပတီၢ်အံၤအကတၢၢ်လံဒီးစးထီၣ်ဝဲထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်လၢကပာ်
လီၤန့ၢ်ဝဲကျဲဆူတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်နီၢ်နီၢ်လၢကီၢ်ပယီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ကီၢ်ပယီၤအံၤအိၣ်တ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဒီးထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးတၢ်ယၤလၢဆံဖှိၣ်နံၣ်တဖၣ်
အတီၢ်ပူၤအဃိသးသမူအါဖျၢၣ်ဘၣ်လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲပှၤလၢအကထိတဖၣ်ဘၣ်တၢ်မၤဆူၣ်အီၤလၢကပာ်တ့ၢ်ကွံာ်အဟံၣ်အဃီတဖၣ်တၢ်ဂုာ်န့ၢ်
ဆူၣ်ကွံာ်ဝဲစိၤတဘျုးစိၤအတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဘၣ်ဃးတၢ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့,တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဒီးတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတဖၣ်
န့ၣ်လီၤ.တၢ်ကတိၤသကိးတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအံၤတမ့ၢ်အခီၣ်ထံးတဘျီလၢဘၣ်တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤသကိးအီၤဖဲကီၢ်ပယီၤအပူၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢတၢ်အၢၣ်လီၤအီၤလီၤဒီးတၢ်ထဲးဂံၢ်ထဲးဘါဒ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ်တကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်တ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်
ဒီးယနာ်လၢတၢ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်ဒီးတၢ်စးထီၣ်ကျဲးစၢးဘှါဂှဲထံရူၢ်ကီၢ်သဲးဒီးမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်အတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်လၢမုၢ်မဆါတနံၤအံၤမ့ၢ်
တၢ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်သးစဲနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖျါရှဲဝဲဒၣ်လၢတၢ်အံၤတမ့ၢ်တၢ်လၢအညီကဒၣ်ကိာ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ယနာ်သပှၢ်ကတၢၢ်လၢပကဘၣ်
ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်လၢကျဲတီၤလိၤန့ၣ်လီၤ.တၢ်မၤသးအမ့ၢ်အတီဒ်အံၤအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ
လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါအပူၤန့ၣ်လီၤ.ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤတၢ်ဆဲးမၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢကရူၢ်ဘၣ်ထွဲမၤသကိးတၢ်အါဖုထံၣ်လိာ်က
တိၤသကိးတၢ်အံၤတၢ်မ့ၢ်တပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤအီၤဘၣ်န့ၣ်ဒီးကမ့ၢ်တၢ်လၢအကမၣ်ဝဲဖးဒိၣ်န့ၣ်လီၤ.ပဘၣ်သ့ၣ်ညါလၢဟီၣ်ခိၣ်အံၤလဲလိာ်အသး
ချ့သဒံးဒီးကီၢ်ပယီၤစ့ၢ်ကီးလဲလိာ်အသးဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ.ပကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်သးစဲလၢပကမၤလိန့ၢ်တၢ်ဒ်လၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤနဲၣ်လိ
ပှၤအသိးန့ၣ်လီၤ.ပကဘၣ်မၤလိဒ်သိးပသုတမၤတံာ်တာ်တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအကျဲခီဖျိလၢတၢ်လၢအပူၤကွံာ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်တခီပကဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဘှါရှဲအသီတဖၣ်လၢခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ယနာ်လၢကျိၤကျဲဒ်အံၤတကလုာ်ကဟဲစိာ်ဃီၤန့ၢ်ပှၤတၢ်ဘှါရှဲလၢ
ပတဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤလၢညါဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ယသးခုဒိၣ်မးလၢဘၣ်တၢ်ကွဲမုာ်ယၤလၢယကဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲတၢ်ကတိၤသကိးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အံၤလၢဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢဒီးအနဲၢ်ရွဲၢ်ခိၣ်
ကျၢၢ်အခၢၣ်စးဃုာ်ဒီးတရူးကီၢ်ဖဲလၢအပူၤကွံာ်စှၤကိာ်နံၣ်အတီၢ်ပူၤအံၤအဃိန့ၣ်လီၤ.ကီၢ်ပဒိၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်တဖၣ်ကွဲမုာ်
စ့ၢ်ကီးယၤဒ်သိးယကဟဲဒိကနၣ်ထွဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢအဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးဒီးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးတၢ်က့ၤမၤဃူမၤဖိးလိာ်က့ၤ
တၢ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်လီၤ.ဒ်ပှၤဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲတၢ်တဂၤအသိးယအဲၣ်ဒိးစံးယဲဒၣ်လၢတၢ်ဝံသးစူၤဒီးတၢ်သးစွံကတုၤလၢပှၤကိးဖု
ကိးကပၤဒဲးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်အံၤလီၤပတြၢၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖျါတြၢၢ်ကလာ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအပၣ်ဃုာ်လၢတၢ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်အံၤတမ့ၢ်ထဲ
လၢပှၤခံဖုဖဲစီၤနီၢ်ခိၣ်အဖီခိၣ်အံၤအဘၢၣ်စၢၤဘၣ်မ့မ့ၢ်ကရူၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးသ့ၣ်တဖၣ်ပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲလၢအ
ပူၤကွံာ်စှၤကိာ်လါကီၢ် စၢဖှိၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ကမံးတံာ်(UPWC)ဒီးကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်တၢ်တီခိၣ်ရိာ်မဲမၤသကိး
တၢ်ကရူၢ်(NCCT)ကျဲးစၢးလူၤပိာ်ထွဲဝဲကျဲလၢဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တ့ၢ်အီၤအံၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အတၢၣ်ပီၣ်သကိးအန့
ဆၢၣ်ဒီးဖဲလၢတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်တပတီၢ်ဘၣ်တပတီၢ်အံၤအပူၤတၢ်ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ထံၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်တၢ်ဒီးတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်အတၢ်မၤ
တဖၣ်ပၣ်ဃုာ်ထဲလဲၣ်န့ၣ်ပမ့ၢ်တထံၣ်ဘၣ်လၢပမဲာ်န့ၣ်ဒီးပကနၢ်ပၢၢ်အီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးအဂီၢ်ကီခဲဝဲဒၣ်ဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.ယတူၢ်ဘၣ်ယဲဒၣ်
လၢထံကီၢ်တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအကျိၤအကျဲလၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီတလဲလိာ်အသးအံၤလီၤဆီဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
အါစုအါဘျီတၢ်သံကွၢ်အိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်မနုၤအဃိဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢတဂုာ်ကျဲးစၢးဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်မူဒါဘၣ်ဃးတၢ်ကျဲၤဃူကျဲၤဖိးတၢ်
လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဝဲအံၤ(မ့)ဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်မူဒါတၢ်ဖံးတၢ်မၤဒိၣ်န့ၢ်အန့ၣ်တက့ၢ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.ယအဲၣ်ဒိးဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ထံၣ်သၢထံၣ်
န့ၣ်လီၤ.အခီၣ်ထံးတထံၣ်မ့ၢ်ဝဲမူဒါတၢ်ဖံးတၢ်မၤဒ်အံၤတကလုာ်လိၣ်ဘၣ်ဒိးန့ၢ်ဝဲတၢ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်ဆိတၢ်ခီဖျိကရူၢ်လၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်
ဂံာ်ဂူာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.တကးဒံးဘၣ်တမ့ၢ်ထဲလၢတၢ်ကဘၣ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်အီၤခီဖျိတၢ်ဘျၢတၢ်သိၣ်တၢ်သီအဖီခိၣ်ဘၣ်မ့မ့ၢ်ခီဖျိတၢ်ပာ်
ကဲဝဲတၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်လၢအလီၤတံၢ်လီၤဆဲးဝဲတဖၣ်အံၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.ခံထံၣ်တထံၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်တမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤ
လၢတၢ်ဘှါရှဲအီၤလၢကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤအံၤဂ့ၤဒိၣ်တက့ၢ်လၢတၢ်ကဘှါရှဲအီၤလိၤလိၤခီဖျိအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ယထံၣ်လၢက
ရူၢ်လၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဝဲပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢအနၢ်ပၢၢ်ဝဲခံခီယၢ်ပၤအတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်ဒီးသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်ကီအကလုာ်ကလုာ်လၢကရူၢ်တဖုစုာ်စုာ်ဘၣ်လဲၤခီဖျိတ့ၢ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိအဝဲသ့ၣ်မၤတၢ်ဆၢတဲာ်သ့ဝဲဒၣ်လၢ
အဝဲသ့ၣ်အပှၤကလုာ်တဖၣ်အခၢၣ်စးဒ်သိးဒီးကဟဲစိာ်ဃီၤန့ၢ်ဝဲတၢ်ဘျၢသဲစးဒီးတၢ်ဖိးသဲစးသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.သၢထံၣ်တထံၣ်မ့ၢ်
ဝဲဒ်လၢယဟံးန့ၢ်အါထီၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢတၢ်ဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲဒီးတၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်ဒီးပှၤခံဖုလၢာ်အံၤအဖီခိၣ်ယနာ်အါထီၣ်လၢတၢ်
လိၣ်ဘၣ်နၢ်ပၢၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်ဃးဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်အိၣ်သးဒီးတၢ်သ့ကတိၤလီၢ်ကဝီၤကျိာ်အတၢ်ကတိၤဘျဲးဘျဲးဘျီး
ဘျီးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဘၣ်တၢ်မၤအီၤသ့ထဲလၢအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအကျါန့ၣ်လီၤ.လၢခံကတၢၢ်ထဲဒၣ်တၢ်ဆဲးကျိာ်လိာ်သးလိၤ
လိၤအံၤကသူၣ်ထီၣ်န့ၢ်ဝဲတၢ်နာ်န့ၢ်လိာ်သးလၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂၢၢ်အကျၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤလၢတၢ်ချၢသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ထဲဒၣ်
ပှၤခိၣ်ပှၤဃၢၤလၢအဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤ စၢၤတၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်အံၤအဂီၢ်ပအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်ပသးလံန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီး
တၢ်နာ်န့ၢ်လိာ်သးကဘၣ် ဟဲအိၣ်ထီၣ်လၢအဝဲအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအကျါန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ် - တၢ်ကတိၤသကိးတၢ်အံၤယံာ်တ့ၢ်ဝဲတဆံဃိးလါလံဘၣ်ဆၣ်ဒီးတၢ်မ့ၢ်ထိၣ်သတြီၤကွၢ်ဒီးတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်ပတုာ်တၢ်
ခးလၢထံကီၢ်အဂၤတဖၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢဒီဘ့ၣ်အံၤန့ၣ်ဒီးတမ့ၢ်တၢ်လၢအယံာ်ဝဲကဲၢ်ဆိးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢနထံၣ်ဘၣ်
လၢအဟ့ၣ်ခွဲးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဝဲအံၤဒ်သိးကဆဲးလဲၤဆူညါတပယူာ်ဃီစးထီၣ်လၢ(၂၀၁၃)နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ်လဲၣ်
တၢ်စံးဆၢ - တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤယံာ်တ့ၢ်ဝဲအါန့ၢ်(၁၈)လါဒံးန့ၣ်လီၤ.ဖဲလၢပဟဲနုာ်လီၤဒ်အမ့ၢ်ပှၤဟဲဒိကနၣ်ထွဲတၢ်ရဲၣ်
တၢ်ကျဲၤအံၤဖဲ(၂၀၁၃)အကတီၢ်ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်(EAOs)အါဖုဆဲးလီၤတ့ၢ်ဝဲလံစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢခံခီယၢ်ပၤတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးဒီးကီၢ်
ပဒိၣ်န့ၣ်လီၤ.စးထီၣ်လၢ(၂၀၁၁)နံၣ်လံၤလံၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤဆဲးလဲၤဒံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢစးထီၣ်အသးဖဲလၢအပူၤကွံာ်
အလါ(၂၀)အတီၢ်ပူၤအံၤမ့ၢ်ဒ်သိးကမၤန့ၢ်ကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးလၢအမ့ၢ်ခီၣ်ခါတပတီၢ်ဆူတၢ်စးထီၣ်မၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်တၢၣ်
ပီၣ်သကိးတၢ်န့ၣ်လီၤ.ထံဂုၤကီၢ်ဂၤထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤအိၣ်ထီၣ်တယံာ်ကဲၢ်ဆိးဒံးဘၣ်ဒီးလီၤဂာ်ဝဲဒၣ်လၢ
ပှၤကိးဂၤလၢအနုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်ဝဲတဖၣ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်အံၤမ့ၢ်ဒၣ်တၢ်အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိဒံးန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးယနာ်လၢ
တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်သ့ၣ်လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဆဲးလဲၤအသးဆူညါခီအဖၢမုၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲခီဖျိလၢကီၢ်ပယီၤကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်သးစဲနီၢ်နီၢ်လၢ
ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.ယဆိကမိၣ်လၢကရူၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်ခံခီယၢ်ပၤအံၤကသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်အံၤန့ၣ်
လီၤ.ယဆိကမိၣ်လၢကီၢ်ပဒိၣ်မၤတ့ၢ်ဝဲတၢ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်အကါဒိၣ်တမံၤခီဖျိလၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်အုၣ်ကီၤလၢကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤက
ရူၢ်တဖၣ်ဒ်သိးကပၢၤဃာ်အဝဲသ့ၣ်အစုကဝဲၤတဖၣ်တုၤလၢတၢ်ဘှါရှဲက့ၤဝဲထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်ဝံၤတစုန့ၣ်လီၤ.တၢ်အၢၣ်
လီၤအီလီၤဘၣ်ဃးတၢ်သူၣ်ထီၣ်ကီၢ်စၢဖှိၣ်ဒံၣ်မိၣ်ခြ့ၣ်တံးကီၣ်ကးကရၢအံၤမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်အၢၣ်လီၤလီၤဆီတခါလၢကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်
ကလူၤပိာ်ကွၢ်ထွဲဝဲတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်အိၣ်သးအဂီၢ်ကျိၤကျဲတဘိဒီးတၢ်ကစးထီၣ်မၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်အံၤအဂီၢ်
န့ၣ်လီၤ.ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မံသူၣ်မံသးဒိၣ်မးခီဖျိလၢခိၣ်နၢ်ခံခီယၢ်ပၤပာ်ဖျါထီၣ်အတၢ်ပာ်လီၤသးကျၢၤမုဆှုဒီးအတၢ်ဟ့ၣ်လီၤသးလၢာ်လၢာ်
ဆ့ဆ့လၢတၢ်ကျဲးစၢးလဲၤခီဖျိကွံာ်တၢ်တနာ် န့ၢ်လိာ်သးဒီးတၢ်သူၣ်တမံသးတမုာ်လိာ်သးလၢအပူၤကွံာ်တဖၣ်အံၤအဃိန့ၣ်လီၤ.ဖဲလၢတၢ်
တနာ်န့ၢ်လိာ်သးမ့ၢ်ဆဲးအိၣ်ထီၣ်အခါဒၣ်လဲာ်အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ပနီၣ်ပာ်တၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကဆဲးလဲၤမၤဝဲတၢ်ရဲၣ်
တၢ်ကျဲၤအံၤအဃိတၢ်အိၣ်သးဟဲဂ့ၤထီၣ်က့ၤသ့ဝဲဒီးဂံၢ်ခီၣ်ထံးအပတီၢ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂၢၢ်အကျၢၤအိၣ်ထီၣ်သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ်-ကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤဒီးတၢ်အၢၣ်လီၤအဂၢၢ်အကျၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်တကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဝဲ
ဘၣ်န့ၣ်ဒီးတၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်ကဟဲပိာ်ထွဲထီၣ်အခံန့ၣ်လဲၣ်
တၢ်စံးဆၢ-ယသးတဆူၣ်လၢယကတယာ်ပာ်စၢၤလၢတၢ်ကကဲထီၣ်အသးဒ်န့ၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးယနာ်လၢတၢ်မၤတ့ၢ်ဝဲလံတၢ်
အၢၣ်လီၤသးအါမံၤဒီးတၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲပတၢ်မုၢ်လၢ်လၢပကပာ်ကဲတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤဒီးဆဲးသူၣ်ထီၣ်အီၤဆူညါခီန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ် - ဖဲတၢ်အိးထီၣ်ဝဲလီၢ်ဃံလၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်ဖဲတနံၣ်ညါအံၤလါယူၤ(၂)သီအနံၤအခါနစံးလၢပဝဲခဲလၢာ်သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်လၢ
တၢ်တဘၣ်ဘှါရှဲဝဲကီၢ်ပယီၤအပူၤတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်တဖၣ်အံၤခီဖျိသုးမုၢ်အတၢ်ဘှါရှဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ကျဲလဲၤဆူညါခီအဂီၢ်မ့ၢ်ထဲဒၣ်ထံရူၢ်ကီၢ်
သဲးတၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်လၢကပျဲပှၤကိးဂၤဒဲးပာ်ဖျါထီၣ်အကလုၢ်ဒီးန့ၢ်ဘၣ်ခွဲးယာ်လၢကမၤတၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အထံရူၢ်ကီၢ်သဲး
အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.နစံးဘၣ်ဃး‘တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အတကွီၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကဟူးဂဲၤမၤတၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ခွဲး
တၢ်ယာ်အဂီၢ်’အံၤမ့ၢ်နအဲၣ်ဒိးပာ်အခီပညီဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်နရှဲပၠးအါထီၣ်အဂ့ၢ်ကသ့ဧါနတၢ်ထံၣ်တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးမ့ၢ်ဒံးတၢ်အလီၢ်လီၢ်
အံၤဧါ
တၢ်စံးဆၢ-သုးမုၢ်အတၢ်ဘှါရှဲအံၤတမ့ၢ်တၢ်ဘှါရှဲလၢအဂ့ၤနီတဘျီဘၣ်မ့ၢ်လၢအဟဲစိာ်ဝဲတၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ် သူၣ်အုးသးအုးသ့ၣ်
တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်သးဖဲလၢကမျၢၢ်တဖၣ်ကသ့မၤသကိးတၢ်တပူၤဃီလၢခါဆူညါအတၢ်ဘၣ်လိာ်ဖိးမံလိာ်ဒီးတၢ်အိၣ်ဂၢၢ်အိၣ်
ကျၢၤအဂီၢ်လၢအိၣ်ဒီးကရူၢ်ခဲလၢာ်အတၢ်နုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်ဝဲအံၤမ့ၢ်တၢ်လၢတညီနုာ်မၤအသးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ယနာ်လၢကမျၢၢ်ခံခီယၢ်ပၤ
လၢအဆီၣ်ထွဲထီၣ်ဝဲသုးမုၢ်အတၢ်ဘှါရှဲ(မ့)နာ်ဝဲလၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးတၢ်ယၤဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်မၤနၢၤသ့ဝဲဒၣ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်
ဟ့ၣ်ဖးလၢအကမၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ယနာ်စ့ၢ်ကီးလၢခဲအံၤတမ့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢပှၤတဖုဂ့ၤတဖုဂ့ၤကဘၣ်လူၤဃုမၤန့ၢ်ပှၤထီၣ်ဒိကနၢ်ထွဲ
တၢ်တဖၣ်အတၢ်ထံၣ်တၢ်သးစဲဒီးတဲ ပျံၤတဲဖုးကရူၢ်လၢအဂၤတဖုဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ်-တၢ်ဂ့ၢ်ကီဘၣ်ဃးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်ကိကၣ်(MNDAA)ဒီးအသိၣ်မှံၤတဖၣ်ကန့ၢ်နုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်ဘၣ်ဖဲကီၢ်ဒီ
တဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခး(NCA)အပူၤအံၤဧါအဖီခိၣ်ခဲကနံၣ်အံၤတၢ်အိၣ်သးအိၣ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢအကျဲကတၢၢ်ဝဲလံအံၤအဖီခိၣ်မ့ၢ်နတၢ်
ထံၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်အိၣ်ဒံးလဲၣ်.
တၢ်စံးဆၢ-ဒ်ပှၤဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲတၢ်တဂၤအသိးပတအဲၣ်ဒိးဟ့ၣ်ထီၣ်ပတၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်ကီလီၤလီၤဆီဆီသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်န့ၣ်
လီၤ.ပဆဲးတၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်ဒီးကရူၢ်ခံခီယၢ်ပၤဒီးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်ဒ်သိးကဃုထံၣ်န့ၢ်ကျဲလၢကဆဲးလဲၤဆူညါခီလၢအဝဲ
သ့ၣ်ခံခီယၢ်ပၤအတၢ်ဘၣ်ဘျုးဒ်လၢအဘၣ်လိာ်ဖိးမံလိာ်ဝဲဒၣ်ဒီးဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢအတၢ်ဘျၢဒီးအတၢ်နဲၣ်ကျဲအသိးန့ၣ်လီၤ.ဖဲလၢတၢ်
ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဆဲးလဲၤဝဲအဖၢမုၢ်ပဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ကရူၢ်ခဲလၢာ်ဒ်သိးကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤဒီးပာ်ကဲဝဲပှၤတဝၢလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်
သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ်-ကခၠ့ၣ်တၢ်သဘျ့တၢ်ကရၢကရိ(KIO)မ့ၢ်ကရၢအိၣ်လီၤတဲာ်တဖုလၢအသးစွံကတုၤလၢတၢ်ကတူၢ်လိာ်ကဒါက့ၤပှၤဖီၣ်စု
ကဝဲၤကရူၢ်ဃုဖုလၢတန့ၢ်ပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်ဘၣ်ဝဲဖဲတၢ်ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအပူၤန့ၣ်လီၤ.ကခၠ့ၣ်တၢ်သဘျ့
တၢ်ကရၢကရိမ့ၢ်တပၣ်ဃုာ်ဘၣ်န့ၣ်ဒီးတၢ်ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီၤအံၤကဲထီၣ်အသးကသ့
ဧါ.လၢကခၠ့ၣ်တၢ်သဘျ့တၢ်ကရၢကရိခိၣ်နၢ်တဖၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်နအိၣ်ဒီးတၢ်ကစီၣ်လီၤဆီတမံၤမံၤဧါ
တၢ်စံးဆၢ-အဆိကတၢၢ်ယအဲၣ်ဒိးတဲလီၤတံၢ်က့ၤလၢကခၠ့ၣ်တၢ်သဘျ့တၢ်ကရၢကရိအံၤတမ့ၢ်ကရူၢ်ဃုဖု(TNLA, AA, Kokang,
ANC,LDU and WNO)အကျါတဖုဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်လၢယစံးတ့ၢ်အသိးတၢ်မၤတၢ်ဆၢတဲာ်အံၤတမ့ၢ်လၢဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢကဘၣ်မၤဝဲဒၣ်
န့ၣ်ဘၣ်.ပအိၣ်ဒီးတၢ်ကတိၤသကိးတၢ်လၢအဂ့ၤတကပၤဒီးကခၠ့ၣ်တၢ်သဘျ့တၢ်က ရၢကရိဖဲလၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဒီတကတီၢ်အပူၤန့ၣ်
လီၤ.ပနာ်လၢအဝဲသ့ၣ်အခိၣ်အနၢ်တဖၣ်မ့ၢ်ပှၤဟ့ၣ်လီၤသးလၢာ်လၢာ်ဆ့ဆ့လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးတၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်ကျိၤကျဲလၢအဘျုးအဖှိၣ်
အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ဆဲးလဲၤဆူညါခီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.လၢယနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲတဂၤအဂီၢ်ယအဲၣ်ဒိးစံးလၢတၢ်ဟဲသ့ၣ်ညါလိာ်ဘၣ်သးဒီးခိၣ်နၢ်တ
ဖၣ်ဒီးအပှၤကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢကခၠ့ၣ်ကီၢ်စဲၣ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢအဂ့ၤတခါန့ၣ်လီၤ.ယတၢ်ဟဲဟးဆူကခၠ့ၣ်ကီၢ်စဲၣ်,တကးဒံး
ဘၣ်(KIO)အလီၢ်ခၢၣ်သးဖဲလဲစၣ်(Laiza)အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအဒုးထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ယသးသဟီၣ်န့ၣ်လီၤ.အဝဲသ့ၣ်မၤစၢၤယၤဒ်သိးယ
ကသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢကမျၢၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢကဆဲးဟူးဂဲၤမၤတၢ်ဒ်သိးဒီးတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်
တဖၣ်ကစှၤလီၤဝဲအဂီၢ်ဒီးကမၤဂ့ၤထီၣ်ကရၢသးစဲပှၤတဝၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်တဖၣ်လၢအတၢ်ဟဲနုာ်မၤစၢၤတၢ်ဖဲကခၠ့ၣ်ကီၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲလၢ
တယံာ်တမီၢ်ဒံးဘၣ်ပအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤန့ၢ်တၢ်လၢပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံသ့ၣ်တဖၣ်လၢအအိၣ်ဖဲစူၤ ပြၢ်ဘူၣ်တၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤလၢ
တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဒီတကတီၢ်အပူၤလၢပတၢ်ကတိၤသကိးတၢ်ဒီးကမျၢၢ်ခီဖျိကမျၢၢ်တၢ်ကစီၣ်အံၤအလီၢ်ပကျဲးစၢးကတိၤသကိးတၢ်ဒီးကမျၢၢ်
သ့ၣ်တဖၣ်လိၤလိၤန့ၣ်လီၤ.ဒ်လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤတဘၣ်ဃးဒီးဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢဘၣ်အသိးတဘၣ်ဃးစ့ၢ်ကီးဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤပှၤတဝၢ
တဖၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤလၢအပၢဘၣ်ဝဲတၢ်ရဲၣ်တၢ် ကျဲၤဒီးတၢ်အစၢအိၣ်ဖျါတဖၣ်မ့ၢ်ဒၣ်ပှၤကမျၢၢ်လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်လၢ
ပဝဲကီၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢတကပၤပမူပဒါဒီးပတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤမ့ၢ်ဝဲဒ်သိးပကဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ထဲးဂံၢ်ထဲးဘါတဖၣ်တမ့ၢ်လၢက
ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကျိၤကျဲလဲၤတတြဲၤလိာ်သးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်အံၤမ့ၢ်ပတၢ်ကတိၤဘၣ်ဃးပတၢ်နုာ်လီၤမၤသကိးဃုာ်တၢ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်လၢယစံးတ့ၢ်
တဘျုးဘျီလံအသိးတၢ်ဂ့ၢ်ကီခဲဒိၣ်အါမံၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤအပူၤနဃုထၢသ့ဝဲဒၣ်လၢနအဲၣ်ဒိးပှၤထံၣ်နၤလၢနမၤတၢ်ဂ့ၤ(မ့)မၤတၢ်ဂ့ၤအ
နီၢ်နီၢ်န့ၣ်လဲၣ်.နကမၤခံမံၤလၢာ်တဘျီဃီအဂီၢ်ကီခဲဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဆဲးဖးကဒီးဆူညါဆူ
တၢ်မၤတၢ်သမံသမိးဒီး(Vijay Nambiar)လၢအမ့ၢ်ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢပှၤထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲကီၢ်ပယီၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်ကတိၤသကိးတၢ်
(နီၣ်ဂံၢ်-၂) န့ၣ်တက့ၢ်.
ကလုာ်ဒူၣ်ခၢၣ်စးတဖၣ်ဖဲခဲမုၢ်ဆ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤတၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်အိၣ်ဝဲအါမံၤလၢတၢ်တဘှါၡဲဘၣ်အီၤ(မ့)တၢ်တမၤလီၤတံၢ်လီၤမံဘၣ်ဝဲ
ဒံးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
(DVB)တၢ်ကစီၣ်ကတိၤတၢ်ဒီးဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢပှၤထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲတၢ်ဖိ(Vijay Nambiar)လၢအလဲၤထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲတၢ်ကတိၤသကိးတၢ်
ပတုာ်တၢ်ခးဒီးသံကွၢ်ဝဲအတၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအံၤမ့ၢ်လၢခံကတၢၢ်ကကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်
ဝဲနီၢ်နီၢ်ဧါန့ၣ်အဂ့ၢ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ်-နလဲၤထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲဘၣ်တၢ်ကတိၤသကိးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်လၢနနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ..လၢတၢ်ကိးမံၤဒဲးအဖီခိၣ်နတၢ်ထံၣ်မ့ၢ်
တၢ်ဒ်လဲၣ်.
တၢ်စံးဆၢ-ပတုၤဃီၤဝဲဆူတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအခီၣ်ထံးတပတီၢ်အံၤအကတၢၢ်လံဒီးစးထီၣ်ဝဲထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်လၢကပာ်
လီၤန့ၢ်ဝဲကျဲဆူတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်နီၢ်နီၢ်လၢကီၢ်ပယီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ကီၢ်ပယီၤအံၤအိၣ်တ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဒီးထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးတၢ်ယၤလၢဆံဖှိၣ်နံၣ်တဖၣ်
အတီၢ်ပူၤအဃိသးသမူအါဖျၢၣ်ဘၣ်လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲပှၤလၢအကထိတဖၣ်ဘၣ်တၢ်မၤဆူၣ်အီၤလၢကပာ်တ့ၢ်ကွံာ်အဟံၣ်အဃီတဖၣ်တၢ်ဂုာ်န့ၢ်
ဆူၣ်ကွံာ်ဝဲစိၤတဘျုးစိၤအတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဘၣ်ဃးတၢ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့,တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဒီးတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတဖၣ်
န့ၣ်လီၤ.တၢ်ကတိၤသကိးတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအံၤတမ့ၢ်အခီၣ်ထံးတဘျီလၢဘၣ်တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤသကိးအီၤဖဲကီၢ်ပယီၤအပူၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤပာ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢတၢ်အၢၣ်လီၤအီၤလီၤဒီးတၢ်ထဲးဂံၢ်ထဲးဘါဒ်အံၤသ့ၣ်တဖၣ်တကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်တ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်
ဒီးယနာ်လၢတၢ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်ဒီးတၢ်စးထီၣ်ကျဲးစၢးဘှါဂှဲထံရူၢ်ကီၢ်သဲးဒီးမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်အတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်လၢမုၢ်မဆါတနံၤအံၤမ့ၢ်
တၢ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်သးစဲနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖျါရှဲဝဲဒၣ်လၢတၢ်အံၤတမ့ၢ်တၢ်လၢအညီကဒၣ်ကိာ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ယနာ်သပှၢ်ကတၢၢ်လၢပကဘၣ်
ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်လၢကျဲတီၤလိၤန့ၣ်လီၤ.တၢ်မၤသးအမ့ၢ်အတီဒ်အံၤအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ
လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါအပူၤန့ၣ်လီၤ.ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤတၢ်ဆဲးမၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢကရူၢ်ဘၣ်ထွဲမၤသကိးတၢ်အါဖုထံၣ်လိာ်က
တိၤသကိးတၢ်အံၤတၢ်မ့ၢ်တပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤအီၤဘၣ်န့ၣ်ဒီးကမ့ၢ်တၢ်လၢအကမၣ်ဝဲဖးဒိၣ်န့ၣ်လီၤ.ပဘၣ်သ့ၣ်ညါလၢဟီၣ်ခိၣ်အံၤလဲလိာ်အသး
ချ့သဒံးဒီးကီၢ်ပယီၤစ့ၢ်ကီးလဲလိာ်အသးဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ.ပကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်သးစဲလၢပကမၤလိန့ၢ်တၢ်ဒ်လၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤနဲၣ်လိ
ပှၤအသိးန့ၣ်လီၤ.ပကဘၣ်မၤလိဒ်သိးပသုတမၤတံာ်တာ်တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအကျဲခီဖျိလၢတၢ်လၢအပူၤကွံာ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်တခီပကဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဘှါရှဲအသီတဖၣ်လၢခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ယနာ်လၢကျိၤကျဲဒ်အံၤတကလုာ်ကဟဲစိာ်ဃီၤန့ၢ်ပှၤတၢ်ဘှါရှဲလၢ
ပတဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤလၢညါဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ယသးခုဒိၣ်မးလၢဘၣ်တၢ်ကွဲမုာ်ယၤလၢယကဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲတၢ်ကတိၤသကိးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အံၤလၢဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢဒီးအနဲၢ်ရွဲၢ်ခိၣ်
ကျၢၢ်အခၢၣ်စးဃုာ်ဒီးတရူးကီၢ်ဖဲလၢအပူၤကွံာ်စှၤကိာ်နံၣ်အတီၢ်ပူၤအံၤအဃိန့ၣ်လီၤ.ကီၢ်ပဒိၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်တဖၣ်ကွဲမုာ်
စ့ၢ်ကီးယၤဒ်သိးယကဟဲဒိကနၣ်ထွဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢအဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးဒီးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးတၢ်က့ၤမၤဃူမၤဖိးလိာ်က့ၤ
တၢ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်လီၤ.ဒ်ပှၤဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲတၢ်တဂၤအသိးယအဲၣ်ဒိးစံးယဲဒၣ်လၢတၢ်ဝံသးစူၤဒီးတၢ်သးစွံကတုၤလၢပှၤကိးဖု
ကိးကပၤဒဲးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်အံၤလီၤပတြၢၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖျါတြၢၢ်ကလာ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအပၣ်ဃုာ်လၢတၢ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်အံၤတမ့ၢ်ထဲ
လၢပှၤခံဖုဖဲစီၤနီၢ်ခိၣ်အဖီခိၣ်အံၤအဘၢၣ်စၢၤဘၣ်မ့မ့ၢ်ကရူၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးသ့ၣ်တဖၣ်ပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲလၢအ
ပူၤကွံာ်စှၤကိာ်လါကီၢ် စၢဖှိၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ကမံးတံာ်(UPWC)ဒီးကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်တၢ်တီခိၣ်ရိာ်မဲမၤသကိး
တၢ်ကရူၢ်(NCCT)ကျဲးစၢးလူၤပိာ်ထွဲဝဲကျဲလၢဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တ့ၢ်အီၤအံၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အတၢၣ်ပီၣ်သကိးအန့
ဆၢၣ်ဒီးဖဲလၢတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်တပတီၢ်ဘၣ်တပတီၢ်အံၤအပူၤတၢ်ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ထံၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်တၢ်ဒီးတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်အတၢ်မၤ
တဖၣ်ပၣ်ဃုာ်ထဲလဲၣ်န့ၣ်ပမ့ၢ်တထံၣ်ဘၣ်လၢပမဲာ်န့ၣ်ဒီးပကနၢ်ပၢၢ်အီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးအဂီၢ်ကီခဲဝဲဒၣ်ဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.ယတူၢ်ဘၣ်ယဲဒၣ်
လၢထံကီၢ်တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအကျိၤအကျဲလၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီတလဲလိာ်အသးအံၤလီၤဆီဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
အါစုအါဘျီတၢ်သံကွၢ်အိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်မနုၤအဃိဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢတဂုာ်ကျဲးစၢးဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်မူဒါဘၣ်ဃးတၢ်ကျဲၤဃူကျဲၤဖိးတၢ်
လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဝဲအံၤ(မ့)ဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်မူဒါတၢ်ဖံးတၢ်မၤဒိၣ်န့ၢ်အန့ၣ်တက့ၢ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.ယအဲၣ်ဒိးဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ထံၣ်သၢထံၣ်
န့ၣ်လီၤ.အခီၣ်ထံးတထံၣ်မ့ၢ်ဝဲမူဒါတၢ်ဖံးတၢ်မၤဒ်အံၤတကလုာ်လိၣ်ဘၣ်ဒိးန့ၢ်ဝဲတၢ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်ဆိတၢ်ခီဖျိကရူၢ်လၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်
ဂံာ်ဂူာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.တကးဒံးဘၣ်တမ့ၢ်ထဲလၢတၢ်ကဘၣ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်အီၤခီဖျိတၢ်ဘျၢတၢ်သိၣ်တၢ်သီအဖီခိၣ်ဘၣ်မ့မ့ၢ်ခီဖျိတၢ်ပာ်
ကဲဝဲတၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်လၢအလီၤတံၢ်လီၤဆဲးဝဲတဖၣ်အံၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.ခံထံၣ်တထံၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်တမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤ
လၢတၢ်ဘှါရှဲအီၤလၢကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤအံၤဂ့ၤဒိၣ်တက့ၢ်လၢတၢ်ကဘှါရှဲအီၤလိၤလိၤခီဖျိအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ယထံၣ်လၢက
ရူၢ်လၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဝဲပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢအနၢ်ပၢၢ်ဝဲခံခီယၢ်ပၤအတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်ဒီးသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲအတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ
ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်ကီအကလုာ်ကလုာ်လၢကရူၢ်တဖုစုာ်စုာ်ဘၣ်လဲၤခီဖျိတ့ၢ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိအဝဲသ့ၣ်မၤတၢ်ဆၢတဲာ်သ့ဝဲဒၣ်လၢ
အဝဲသ့ၣ်အပှၤကလုာ်တဖၣ်အခၢၣ်စးဒ်သိးဒီးကဟဲစိာ်ဃီၤန့ၢ်ဝဲတၢ်ဘျၢသဲစးဒီးတၢ်ဖိးသဲစးသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.သၢထံၣ်တထံၣ်မ့ၢ်
ဝဲဒ်လၢယဟံးန့ၢ်အါထီၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢတၢ်ဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲဒီးတၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်ဒီးပှၤခံဖုလၢာ်အံၤအဖီခိၣ်ယနာ်အါထီၣ်လၢတၢ်
လိၣ်ဘၣ်နၢ်ပၢၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်ဃးဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်အိၣ်သးဒီးတၢ်သ့ကတိၤလီၢ်ကဝီၤကျိာ်အတၢ်ကတိၤဘျဲးဘျဲးဘျီး
ဘျီးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဘၣ်တၢ်မၤအီၤသ့ထဲလၢအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအကျါန့ၣ်လီၤ.လၢခံကတၢၢ်ထဲဒၣ်တၢ်ဆဲးကျိာ်လိာ်သးလိၤ
လိၤအံၤကသူၣ်ထီၣ်န့ၢ်ဝဲတၢ်နာ်န့ၢ်လိာ်သးလၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂၢၢ်အကျၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤလၢတၢ်ချၢသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ထဲဒၣ်
ပှၤခိၣ်ပှၤဃၢၤလၢအဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤ စၢၤတၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်အံၤအဂီၢ်ပအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်ပသးလံန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီး
တၢ်နာ်န့ၢ်လိာ်သးကဘၣ် ဟဲအိၣ်ထီၣ်လၢအဝဲအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲအကျါန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ် - တၢ်ကတိၤသကိးတၢ်အံၤယံာ်တ့ၢ်ဝဲတဆံဃိးလါလံဘၣ်ဆၣ်ဒီးတၢ်မ့ၢ်ထိၣ်သတြီၤကွၢ်ဒီးတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်ပတုာ်တၢ်
ခးလၢထံကီၢ်အဂၤတဖၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢဒီဘ့ၣ်အံၤန့ၣ်ဒီးတမ့ၢ်တၢ်လၢအယံာ်ဝဲကဲၢ်ဆိးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢနထံၣ်ဘၣ်
လၢအဟ့ၣ်ခွဲးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဝဲအံၤဒ်သိးကဆဲးလဲၤဆူညါတပယူာ်ဃီစးထီၣ်လၢ(၂၀၁၃)နံၣ်လံၤလံၤန့ၣ်လဲၣ်
တၢ်စံးဆၢ - တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤယံာ်တ့ၢ်ဝဲအါန့ၢ်(၁၈)လါဒံးန့ၣ်လီၤ.ဖဲလၢပဟဲနုာ်လီၤဒ်အမ့ၢ်ပှၤဟဲဒိကနၣ်ထွဲတၢ်ရဲၣ်
တၢ်ကျဲၤအံၤဖဲ(၂၀၁၃)အကတီၢ်ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်(EAOs)အါဖုဆဲးလီၤတ့ၢ်ဝဲလံစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢခံခီယၢ်ပၤတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးဒီးကီၢ်
ပဒိၣ်န့ၣ်လီၤ.စးထီၣ်လၢ(၂၀၁၁)နံၣ်လံၤလံၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤဆဲးလဲၤဒံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢစးထီၣ်အသးဖဲလၢအပူၤကွံာ်
အလါ(၂၀)အတီၢ်ပူၤအံၤမ့ၢ်ဒ်သိးကမၤန့ၢ်ကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးလၢအမ့ၢ်ခီၣ်ခါတပတီၢ်ဆူတၢ်စးထီၣ်မၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်တၢၣ်
ပီၣ်သကိးတၢ်န့ၣ်လီၤ.ထံဂုၤကီၢ်ဂၤထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤအိၣ်ထီၣ်တယံာ်ကဲၢ်ဆိးဒံးဘၣ်ဒီးလီၤဂာ်ဝဲဒၣ်လၢ
ပှၤကိးဂၤလၢအနုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်ဝဲတဖၣ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်အံၤမ့ၢ်ဒၣ်တၢ်အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိဒံးန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးယနာ်လၢ
တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်သ့ၣ်လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဆဲးလဲၤအသးဆူညါခီအဖၢမုၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲခီဖျိလၢကီၢ်ပယီၤကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်သးစဲနီၢ်နီၢ်လၢ
ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.ယဆိကမိၣ်လၢကရူၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်ခံခီယၢ်ပၤအံၤကသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်အံၤန့ၣ်
လီၤ.ယဆိကမိၣ်လၢကီၢ်ပဒိၣ်မၤတ့ၢ်ဝဲတၢ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်အကါဒိၣ်တမံၤခီဖျိလၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်အုၣ်ကီၤလၢကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤက
ရူၢ်တဖၣ်ဒ်သိးကပၢၤဃာ်အဝဲသ့ၣ်အစုကဝဲၤတဖၣ်တုၤလၢတၢ်ဘှါရှဲက့ၤဝဲထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်ဝံၤတစုန့ၣ်လီၤ.တၢ်အၢၣ်
လီၤအီလီၤဘၣ်ဃးတၢ်သူၣ်ထီၣ်ကီၢ်စၢဖှိၣ်ဒံၣ်မိၣ်ခြ့ၣ်တံးကီၣ်ကးကရၢအံၤမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်အၢၣ်လီၤလီၤဆီတခါလၢကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်
ကလူၤပိာ်ကွၢ်ထွဲဝဲတၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်အိၣ်သးအဂီၢ်ကျိၤကျဲတဘိဒီးတၢ်ကစးထီၣ်မၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်အံၤအဂီၢ်
န့ၣ်လီၤ.ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မံသူၣ်မံသးဒိၣ်မးခီဖျိလၢခိၣ်နၢ်ခံခီယၢ်ပၤပာ်ဖျါထီၣ်အတၢ်ပာ်လီၤသးကျၢၤမုဆှုဒီးအတၢ်ဟ့ၣ်လီၤသးလၢာ်လၢာ်
ဆ့ဆ့လၢတၢ်ကျဲးစၢးလဲၤခီဖျိကွံာ်တၢ်တနာ် န့ၢ်လိာ်သးဒီးတၢ်သူၣ်တမံသးတမုာ်လိာ်သးလၢအပူၤကွံာ်တဖၣ်အံၤအဃိန့ၣ်လီၤ.ဖဲလၢတၢ်
တနာ်န့ၢ်လိာ်သးမ့ၢ်ဆဲးအိၣ်ထီၣ်အခါဒၣ်လဲာ်အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ပနီၣ်ပာ်တၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကဆဲးလဲၤမၤဝဲတၢ်ရဲၣ်
တၢ်ကျဲၤအံၤအဃိတၢ်အိၣ်သးဟဲဂ့ၤထီၣ်က့ၤသ့ဝဲဒီးဂံၢ်ခီၣ်ထံးအပတီၢ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂၢၢ်အကျၢၤအိၣ်ထီၣ်သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ်-ကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤဒီးတၢ်အၢၣ်လီၤအဂၢၢ်အကျၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်တကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဝဲ
ဘၣ်န့ၣ်ဒီးတၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်ကဟဲပိာ်ထွဲထီၣ်အခံန့ၣ်လဲၣ်
တၢ်စံးဆၢ-ယသးတဆူၣ်လၢယကတယာ်ပာ်စၢၤလၢတၢ်ကကဲထီၣ်အသးဒ်န့ၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးယနာ်လၢတၢ်မၤတ့ၢ်ဝဲလံတၢ်
အၢၣ်လီၤသးအါမံၤဒီးတၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲပတၢ်မုၢ်လၢ်လၢပကပာ်ကဲတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤဒီးဆဲးသူၣ်ထီၣ်အီၤဆူညါခီန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ် - ဖဲတၢ်အိးထီၣ်ဝဲလီၢ်ဃံလၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်ဖဲတနံၣ်ညါအံၤလါယူၤ(၂)သီအနံၤအခါနစံးလၢပဝဲခဲလၢာ်သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်လၢ
တၢ်တဘၣ်ဘှါရှဲဝဲကီၢ်ပယီၤအပူၤတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်တဖၣ်အံၤခီဖျိသုးမုၢ်အတၢ်ဘှါရှဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ကျဲလဲၤဆူညါခီအဂီၢ်မ့ၢ်ထဲဒၣ်ထံရူၢ်ကီၢ်
သဲးတၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်လၢကပျဲပှၤကိးဂၤဒဲးပာ်ဖျါထီၣ်အကလုၢ်ဒီးန့ၢ်ဘၣ်ခွဲးယာ်လၢကမၤတၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အထံရူၢ်ကီၢ်သဲး
အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.နစံးဘၣ်ဃး‘တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အတကွီၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကဟူးဂဲၤမၤတၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ခွဲး
တၢ်ယာ်အဂီၢ်’အံၤမ့ၢ်နအဲၣ်ဒိးပာ်အခီပညီဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်နရှဲပၠးအါထီၣ်အဂ့ၢ်ကသ့ဧါနတၢ်ထံၣ်တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးမ့ၢ်ဒံးတၢ်အလီၢ်လီၢ်
အံၤဧါ
တၢ်စံးဆၢ-သုးမုၢ်အတၢ်ဘှါရှဲအံၤတမ့ၢ်တၢ်ဘှါရှဲလၢအဂ့ၤနီတဘျီဘၣ်မ့ၢ်လၢအဟဲစိာ်ဝဲတၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်ဒီးတၢ် သူၣ်အုးသးအုးသ့ၣ်
တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.တၢ်အိၣ်သးဖဲလၢကမျၢၢ်တဖၣ်ကသ့မၤသကိးတၢ်တပူၤဃီလၢခါဆူညါအတၢ်ဘၣ်လိာ်ဖိးမံလိာ်ဒီးတၢ်အိၣ်ဂၢၢ်အိၣ်
ကျၢၤအဂီၢ်လၢအိၣ်ဒီးကရူၢ်ခဲလၢာ်အတၢ်နုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်ဝဲအံၤမ့ၢ်တၢ်လၢတညီနုာ်မၤအသးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ယနာ်လၢကမျၢၢ်ခံခီယၢ်ပၤ
လၢအဆီၣ်ထွဲထီၣ်ဝဲသုးမုၢ်အတၢ်ဘှါရှဲ(မ့)နာ်ဝဲလၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးတၢ်ယၤဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်မၤနၢၤသ့ဝဲဒၣ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်
ဟ့ၣ်ဖးလၢအကမၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ယနာ်စ့ၢ်ကီးလၢခဲအံၤတမ့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢပှၤတဖုဂ့ၤတဖုဂ့ၤကဘၣ်လူၤဃုမၤန့ၢ်ပှၤထီၣ်ဒိကနၢ်ထွဲ
တၢ်တဖၣ်အတၢ်ထံၣ်တၢ်သးစဲဒီးတဲ ပျံၤတဲဖုးကရူၢ်လၢအဂၤတဖုဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ်-တၢ်ဂ့ၢ်ကီဘၣ်ဃးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်ကိကၣ်(MNDAA)ဒီးအသိၣ်မှံၤတဖၣ်ကန့ၢ်နုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်ဘၣ်ဖဲကီၢ်ဒီ
တဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခး(NCA)အပူၤအံၤဧါအဖီခိၣ်ခဲကနံၣ်အံၤတၢ်အိၣ်သးအိၣ်ဖျါဝဲဒၣ်လၢအကျဲကတၢၢ်ဝဲလံအံၤအဖီခိၣ်မ့ၢ်နတၢ်
ထံၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်အိၣ်ဒံးလဲၣ်.
တၢ်စံးဆၢ-ဒ်ပှၤဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲတၢ်တဂၤအသိးပတအဲၣ်ဒိးဟ့ၣ်ထီၣ်ပတၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်ကီလီၤလီၤဆီဆီသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်န့ၣ်
လီၤ.ပဆဲးတၢၣ်ပီၣ်တဲကျဲၤသကိးတၢ်ဒီးကရူၢ်ခံခီယၢ်ပၤဒီးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်ဒ်သိးကဃုထံၣ်န့ၢ်ကျဲလၢကဆဲးလဲၤဆူညါခီလၢအဝဲ
သ့ၣ်ခံခီယၢ်ပၤအတၢ်ဘၣ်ဘျုးဒ်လၢအဘၣ်လိာ်ဖိးမံလိာ်ဝဲဒၣ်ဒီးဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢအတၢ်ဘျၢဒီးအတၢ်နဲၣ်ကျဲအသိးန့ၣ်လီၤ.ဖဲလၢတၢ်
ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဆဲးလဲၤဝဲအဖၢမုၢ်ပဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ကရူၢ်ခဲလၢာ်ဒ်သိးကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤဒီးပာ်ကဲဝဲပှၤတဝၢလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်
သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ်-ကခၠ့ၣ်တၢ်သဘျ့တၢ်ကရၢကရိ(KIO)မ့ၢ်ကရၢအိၣ်လီၤတဲာ်တဖုလၢအသးစွံကတုၤလၢတၢ်ကတူၢ်လိာ်ကဒါက့ၤပှၤဖီၣ်စု
ကဝဲၤကရူၢ်ဃုဖုလၢတန့ၢ်ပၣ်ဃုာ်ပၣ်ဂီၢ်ဘၣ်ဝဲဖဲတၢ်ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအပူၤန့ၣ်လီၤ.ကခၠ့ၣ်တၢ်သဘျ့
တၢ်ကရၢကရိမ့ၢ်တပၣ်ဃုာ်ဘၣ်န့ၣ်ဒီးတၢ်ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီၤအံၤကဲထီၣ်အသးကသ့
ဧါ.လၢကခၠ့ၣ်တၢ်သဘျ့တၢ်ကရၢကရိခိၣ်နၢ်တဖၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်နအိၣ်ဒီးတၢ်ကစီၣ်လီၤဆီတမံၤမံၤဧါ
တၢ်စံးဆၢ-အဆိကတၢၢ်ယအဲၣ်ဒိးတဲလီၤတံၢ်က့ၤလၢကခၠ့ၣ်တၢ်သဘျ့တၢ်ကရၢကရိအံၤတမ့ၢ်ကရူၢ်ဃုဖု(TNLA, AA, Kokang,
ANC,LDU and WNO)အကျါတဖုဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်လၢယစံးတ့ၢ်အသိးတၢ်မၤတၢ်ဆၢတဲာ်အံၤတမ့ၢ်လၢဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢကဘၣ်မၤဝဲဒၣ်
န့ၣ်ဘၣ်.ပအိၣ်ဒီးတၢ်ကတိၤသကိးတၢ်လၢအဂ့ၤတကပၤဒီးကခၠ့ၣ်တၢ်သဘျ့တၢ်က ရၢကရိဖဲလၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဒီတကတီၢ်အပူၤန့ၣ်
လီၤ.ပနာ်လၢအဝဲသ့ၣ်အခိၣ်အနၢ်တဖၣ်မ့ၢ်ပှၤဟ့ၣ်လီၤသးလၢာ်လၢာ်ဆ့ဆ့လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးတၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်ကျိၤကျဲလၢအဘျုးအဖှိၣ်
အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ဆဲးလဲၤဆူညါခီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.လၢယနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲတဂၤအဂီၢ်ယအဲၣ်ဒိးစံးလၢတၢ်ဟဲသ့ၣ်ညါလိာ်ဘၣ်သးဒီးခိၣ်နၢ်တ
ဖၣ်ဒီးအပှၤကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢကခၠ့ၣ်ကီၢ်စဲၣ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢအဂ့ၤတခါန့ၣ်လီၤ.ယတၢ်ဟဲဟးဆူကခၠ့ၣ်ကီၢ်စဲၣ်,တကးဒံး
ဘၣ်(KIO)အလီၢ်ခၢၣ်သးဖဲလဲစၣ်(Laiza)အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအဒုးထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ယသးသဟီၣ်န့ၣ်လီၤ.အဝဲသ့ၣ်မၤစၢၤယၤဒ်သိးယ
ကသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢကမျၢၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢကဆဲးဟူးဂဲၤမၤတၢ်ဒ်သိးဒီးတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်
တဖၣ်ကစှၤလီၤဝဲအဂီၢ်ဒီးကမၤဂ့ၤထီၣ်ကရၢသးစဲပှၤတဝၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်တဖၣ်လၢအတၢ်ဟဲနုာ်မၤစၢၤတၢ်ဖဲကခၠ့ၣ်ကီၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲလၢ
တယံာ်တမီၢ်ဒံးဘၣ်ပအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤန့ၢ်တၢ်လၢပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံသ့ၣ်တဖၣ်လၢအအိၣ်ဖဲစူၤ ပြၢ်ဘူၣ်တၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤလၢ
တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဒီတကတီၢ်အပူၤလၢပတၢ်ကတိၤသကိးတၢ်ဒီးကမျၢၢ်ခီဖျိကမျၢၢ်တၢ်ကစီၣ်အံၤအလီၢ်ပကျဲးစၢးကတိၤသကိးတၢ်ဒီးကမျၢၢ်
သ့ၣ်တဖၣ်လိၤလိၤန့ၣ်လီၤ.ဒ်လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤတဘၣ်ဃးဒီးဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢဘၣ်အသိးတဘၣ်ဃးစ့ၢ်ကီးဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤပှၤတဝၢ
တဖၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤလၢအပၢဘၣ်ဝဲတၢ်ရဲၣ်တၢ် ကျဲၤဒီးတၢ်အစၢအိၣ်ဖျါတဖၣ်မ့ၢ်ဒၣ်ပှၤကမျၢၢ်လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်လၢ
ပဝဲကီၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢတကပၤပမူပဒါဒီးပတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤမ့ၢ်ဝဲဒ်သိးပကဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ထဲးဂံၢ်ထဲးဘါတဖၣ်တမ့ၢ်လၢက
ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကျိၤကျဲလဲၤတတြဲၤလိာ်သးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်အံၤမ့ၢ်ပတၢ်ကတိၤဘၣ်ဃးပတၢ်နုာ်လီၤမၤသကိးဃုာ်တၢ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်လၢယစံးတ့ၢ်
တဘျုးဘျီလံအသိးတၢ်ဂ့ၢ်ကီခဲဒိၣ်အါမံၤလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤအပူၤနဃုထၢသ့ဝဲဒၣ်လၢနအဲၣ်ဒိးပှၤထံၣ်နၤလၢနမၤတၢ်ဂ့ၤ(မ့)မၤတၢ်ဂ့ၤအ
နီၢ်နီၢ်န့ၣ်လဲၣ်.နကမၤခံမံၤလၢာ်တဘျီဃီအဂီၢ်ကီခဲဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဆဲးဖးကဒီးဆူညါဆူ
တၢ်မၤတၢ်သမံသမိးဒီး(Vijay Nambiar)လၢအမ့ၢ်ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢပှၤထီၣ်ဒိကနၣ်ထွဲကီၢ်ပယီၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်ကတိၤသကိးတၢ်
(နီၣ်ဂံၢ်-၂) န့ၣ်တက့ၢ်.