ပှၤမၤကၤအံသၣ်ဆၢ စးထီၣ်ထုးထီၣ်သူၣ်ကဒီးကထံ ဖဲတၢ်ထုးထီၣ်အံသၣ်ဆၢလီၤစှၤ

...

ပှၤမၤကၤအံသၣ်ဆၢ စးထီၣ်ထုးထီၣ်သူၣ်ကဒီးကထံ ဖဲတၢ်ထုးထီၣ်အံသၣ်ဆၢလီၤစှၤ

Myanmar Times, 04 Jan 2018

URL: https://www.mmtimes.com/news/sugar-traders-switch-production-cultivation-glut-abates.html
အံသၣ်ဆၢအပှ့ၤလီၤ၀ဲ ဖဲတၢ်ြတီတၢ်က့ၤဆါကဒါအံသၣ်ဆၢဆူတရူးကီၢ် ဖဲ ၂၀၁၇, ဒီးပှၤကၤတၢ်ဖိတဖၣ်ကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်တသ့ၣ် ညါလၢၤဘၣ်လီၤ. သနာ်က့, အပှ့ၤဟဲဂၢၢ်ထီၣ်ကဒါက့ၤ ဖဲတၢ်ထုးထီၣ်အံသၣ်ဆၢလီၤစှၤအဆၢကတီၢ်လီၤ.

အရ့ဒိၣ်န့ၢ်ဒံးမ့ၢ်, ကီၢ် ပူၤပှၤကၤသံသၣ်ဆၢအါဂၤ စးထီၣ်သူၣ်ကထံလၢကီၢ်ပူၤအတၢ်လိၣ်အဂီၢ်လီၤ.

"ပှၤကၤသံသၣ်ဆၢတဖၣ် ၡူ၀ဲဖးဒိၣ်မ့ၢ်လၢ တၢ်ြတီတၢ်ဆါကဒါက့ၤ ဆူတရူးကီၢ်သနာ်က့, ခီဖျိတၢ်လဲၤခီဖျိအံၤ စးထီၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အ၀ဲ သ့ၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်လၢ ခါဆူညါတၢ်ကူၣ်လဲၤမၤ
ကၤအံသၣ်ဆၢ ဒ်သိး ကမ့ၢ်အယံာ်ကထၢလၢ အံသၣ်ဆၢတၢ်မၤအဂီၢ်, တၢ်ကဘၣ်ဘျၢနုာ် အါထီၣ်စ့လၢတၢ်မၤ၀ဲအံၤအဂီၢ်လီၤ." အူ၀့ထ့, လၢအမ့ၢ်ပှၤပၢၤလီၢ် ဆ့ၣ်နီၤခံဂၤတဂၤလၢ ကီၢ်ပယီၤပှၤကူၣ်လဲၤမၤကၤဒီး ပှၤထုးထီၣ် အံသၣ်ဆၢ ဒီးအံသၣ်ဆၢဘၣ်ထွဲတၢ်ဖိတၢ်လံၤကရၢ, စံးဘၣ် The Myanmar Times တၢ်ကစီၣ်န့ၣ်လီၤ.

တကတီၢ်ဃီ, ကီၢ်ပူၤပှၤလိၣ်ဘၣ်အံသၣ်ဆၢအါထီၣ် ဒီးအံသၣ်ဆၢ တဖၣ် ပာ်သူၣ်ပာ်သး၀ဲတၢ်ဂ့ၢ်အံၤလီၤ. အပူၤကွံာ် ၆ လါအတီၢ်ပူၤ, အံသၣ်ဆၢစဲးတဖၣ် ထုးအါထီၣ်အံသၣ်ဆၢ ဒီးဂုာ်လိာ်အသးလၢတၢ်၀ဲအံၤလီၤ. လၢအပူၤကွံာ်, အံသၣ်ဆၢစဲးခံဖျၢၣ် ညီနုၢ်ထုးထီၣ် အံသၣ်ဆၢအတၣ် ၇၀၀,၀၀၀, ဘၣ်ဆၣ်လၢ ၂၀၁၇ အတီၢ်ပူၤ, အံသၣ်ဆၢစဲးအနီၢ် ဂံၢ်တမံၤဃီ, ထုးထီၣ်အံသၣ်ဆၢအတၣ် ၁ က ကွဲၢ်လီၤ, အူ၀့ထ့, စံး၀ဲလီၤ.

တကတီၢ်ဃီ, အံသၣ်ဆၢအပှ့ၤဟဲဂ့ၤထီၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ, အပှ့ၤထီၣ်၀ဲတတၣ် ၇၀,၀၀၀ ကၠးဖဲအပူၤကွံာ်တၢ်မၤအံသၣ်ဆၢအဆၢက တီၢ်, ဘၣ်ဆၣ်လၢအပူၤကွံာ်အပှ့ၤအိၣ်၀ဲထဲတတၣ်
၄၂,၀၀၀ ကၠးလီၤ.

ဒ်န့ၣ်အသိး, တၢ်သူၣ်အါထီၣ်ကထံအလီၢ်, ဒီးတၢ်ဂံာ်ဘျဲး၀ဲကထံဒ်သိးကကဲထီၣ် အံသၣ်ဆၢလီၤ. တၢ်ဂံာ်ဘျဲး၀ဲကထံ အတၣ် ၂.၆၆ ကကွဲၢ်ဖဲ ၂၀၁၆-၁၇ တၢ်သူစ့နံၣ်, ဒ်သိးကထုး ထီၣ်အံသၣ်ဆၢအတၣ် ၂၇၀,၀၀၀ အဂီၢ်, ထိၣ်သြတီၤဒီး ဖဲ ၂၀၁၅-၁၆ နံၣ် တၢ်ဂံာ်ဘျဲးကထံအတၣ် ၁.၉ ကကွဲၢ်, ဒီးလၢ ၂၀၁၇-၁၈ အတီၢ်ပူၤတၢ်မုၢ်လၢ်၀ဲလၢကအါ
ထီၣ်လီၤ.

တၢ်ြတီတၢ်ဆှၢဆါကဒါဆူကီၢ်ချၢ

တရူးကီၢ်ပတုာ်ပှ့ၤအံသၣ်ဆၢလၢကီၢ်ပယီၤ လၢအပူၤကွံာ်နံၣ်ခၢၣ်သး၀ံၤအလီၢ်ခံ, အံသၣ်ဆၢအပှ့ၤလီၤ၀ဲလီၤ. ဘၣ်ထွဲတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ, ကီၢ်ပဒိၣ်တခီဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤ၀ဲ, ကပတုာ်ထုး
ထီၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ပျဲ လၢတၢ်ကဆှၢဆါကဒါအံသၣ်ဆၢဆူ ကီၢ်ချၢလၢတစိၢ်တလီၢ်အ ဂီၢ်, တုၤလၢနံၣ်ကတၢၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.

မ့ၢ်လၢကီၢ်ပယီၤဒိးသန့ၤထီၣ်သး ဘူးကမ့ၢ်လၢာ်လၢာ်ဆ့ဆ့ လၢတရူးကီၢ်လၢတၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤအံသၣ်ဆၢအဂီၢ်အ ဃိဒီး, တၢ် ြတီအံၤမၤဘၣ်ဒိအံသၣ်ဆၢအပှ့ၤ တုၤဒၣ်လဲာ်ပှၤကၤတၢ်
ဖိတဖၣ် ကမၤက့ၤတၢ်ဒ်လဲၣ်တသ့ၣ်ညါလၢၤဘၣ် လီၤ. တၢ်ကစီၣ်ပာ်ဖျါ ပှၤကၤတၢ်ဖိတနီၤနီၤ ၡူ၀ဲအတၢ်ဘျၢလီၤစ့အစှၤကတၢၢ် ၇၀ မျးကယၤလီၤ.

စးထီၣ်လၢ ၂၀၁၅ လံၤလံၤ, တရူးကီၢ်မ့ၢ်ကီၢ်လၢအပှ့ၤအံသၣ်ဆၢလၢကီၢ်ပယီၤ အအါကတၢၢ်တဘ့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးတၢ်ကမၤပှဲၤတၢ် လိၣ်ဖးဒိၣ်အံၤအဂီၢ်, ပှၤကၤအံသၣ်ဆၢလၢအကယၤတဖၣ် တၢ်ထုးထီၣ်ဟ့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တၢ်ပျဲလၢကစိာ်နုာ်အံသၣ်ဆၢ ဒီးဆါကဒါ ဆူတရူးကီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ဖဲ ၂၀၁၆, အံသၣ်ဆၢအပှ့ၤလၢတရူးကီၢ် ဘူးကပှဲၤသိးဒီးဖၠါအပှ့ၤခံစးလီၤ. ကီၢ်ပယီၤပှၤကၤအံသၣ်ဆၢတဖၣ် စိာ်နုာ်၀ဲအံသၣ် ဆၢအတၣ် ၁.၇ ကကွဲၢ်, လၢတၢ်ကဆါကဒါက့ၤအဂီၢ်, ကအိၣ်၀ဲအစးခံဆံဃၣ်ဃၣ် လၢတၢ်စိာ်နုာ်အပူၤ ကွံာ်နံၣ်အတီၢ်ပူၤလီၤ. တၢ်၀ဲန့ၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံ, ကီၢ်ပယီၤဆါကဒါက့ၤအံသၣ်ဆၢအါန့ၢ်ဒံး ၃ ကကွဲၢ်တၣ်ဆူတရူးကီၢ် လီၤ.

သနာ်က့, စးထီၣ်တရူးကီၢ်ပတုာ်ပှ့ၤအံသၣ်ဆၢလၢကီၢ်ပယီၤ၀ံၤအလီၢ်ခံ, အံဆၣ်ဆၢပာ်ဖှိၣ်သးလၢတၢ်ပာ်ဖှိၣ်အလီၢ် အတၣ် ၄၀၀,၀၀၀, လၢ၀့ၢ်တကူၣ်, မါတလ့ ဒီးမူၤဆဲၤ ဖဲလါယူၤ
၂၀၁၇, တချုးလၢတၢ်ဂံာ်ကထံအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ, အဂ့ၢ် အူ၀့ထ့စံး၀ဲ လီၤ.

တၢ်အပှ့ၤဂၢၢ်ထီၣ်

အံသၣ်ဆၢအိၣ်ကလီတုၤအဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်, ဒီးတၢ်နၢ်ဟူလၢပဒိၣ်ကမၤစၢ်လီၤအတၢ်ြတီလၢ တၢ်ကဆါကဒါအံသၣ်ဆၢဆူကီၢ်ချၢ လီၤ. တၢ်၀ဲအံၤတမ့ၢ်ထဲအမၤစၢၤပှၤကၤတၢ်ဖိဧိၤဘၣ်, လၢပဒိၣ်ဂီၢ်စ့ၢ်ကီးကန့ၢ်ခိသွဲတၢ်ဟဲနုာ် ခီဖျိတၢ်ထုးထီၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဆါကဒါ လံာ်တၢ်ပျဲန့ၣ်လီၤ. သနာ်က့, တၢ်လၢလီၤဘၣ်ယိၣ်မ့ၢ် တၢ်အပှ့ၤတဂၢၢ်တကျၢၤလၢဖၠါပူၤန့ၣ် လီၤ.

"ပဒိၣ်တၢ်ြတီ၀ံၤအလီၢ်ခံ, အံသၣ်ဆၢအပှ့ၤဂၢၢ်ထီၣ်ကဒါက့ၤ ဒီးအခဲအံၤပှၤသူၣ်ကထံတဖၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ကထံအပှ့ၤ လၢအဂၢၢ်ထီၣ် န့ၣ်လီၤ. သနာ်က့, ပဒိၣ်စ့ၢ်ကီးဒိးန့ၢ်ဘၣ်ခိသွဲ ခီဖျိထုးထီၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဆါကဒါလံာ်တၢ်ပျဲန့ၣ်လီၤ." အဂ့ၢ် ဒီးက်ထၢၣ်ကၠီၤၡ့ၤ, လၢအ အူတရံး သွဲၤယဲၤပလဲအံသၣ်ဆၢစဲး လၢမါတလ့စံး၀ဲလီၤ.

တၢ်အိၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဖီခိၣ်, "ယဆိမိၣ်လၢ မ့ၢ်သ့ဒီး, ပဒိၣ်ြကၢးဘှီကဒါက့ၤတၢ်ဘျၢတဖၣ် ဒ်သိးကပျဲပှၤဆါကဒါက့ၤတၢ်တ ဖၣ်ကစိာ်နုာ်အံသၣ်ဆၢ, ဖဲလၢကီၢ်ပူၤအံသၣ်ဆၢတ
ဖၣ် တၢ်ဆါအီၤလၢာ်အစု, မ့ၢ်လၢတၢ်၀ဲအံၤကမၤစၢၤ ကီၢ်ပူၤပှၤသူၣ်ကထံ ဒီး ပှၤအူတရံးအံသၣ်ဆၢစဲးတဖၣ် အဃိလီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.

တၢ်ကိပူၤပှၤလၢအဂၤတဖၣ်ထံၣ်၀ဲလၢ တၢ်စိာ်နုာ်ဒီးတၢ်ဆါကဒါတၢ်ဒ်အံၤ တမ့ၢ်ကဆီၣ်ထွဲထံကီၢ်အမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ် တုၤလီၤတီၤ လီၤလၢၤဘၣ်, ဒီးပဒိၣ်ြကၢးအိၣ်ဒီးတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ ဘၣ်ဃးတၢ်ကဘၣ်ဆှၢဆါအံသၣ်ဆၢဆူကီၢ်ချၢ အနီၢ်ဂံၢ်နီၢ်ဒွးထဲလဲၣ်, ဒီးဆီၣ်ထွဲကီၢ်ပူၤပှၤသူၣ်ကထံ ဒ်သိးကသူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤလၢကထုးထီၣ်ကထံအါထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ် လီၤ.