ကလဲၤဆူလဲၣ် တၢ်လီၢ်တအိၣ် - ကီၢ်ပယီၤပှၤမၤစံာ်ဖိ ဘၣ်တၢ်မၤကီလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်အသဲစး
ကလဲၤဆူလဲၣ် တၢ်လီၢ်တအိၣ် - ကီၢ်ပယီၤပှၤမၤစံာ်ဖိ ဘၣ်တၢ်မၤကီလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်အသဲစး
Aljazeera, 04 Apr 2019
URL: https://www.aljazeera.com/news/2019/03/myanmar-farmers-siege-land-law190328003658355.html?fbclid=IwAR1RCwk_GICAi5Ct-3s33ZJqoV4R1PFJPfDNMLgQ0etjCh3r_Hb
ဟဲလ့ဘၣ်တၢ်ကဝီၤဃာ် လၢအဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်ဒၣ်၀ဲအပူၤ.
ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ် မၤဃံာ်ထီၣ်သဲစးဘၣ်ဃး "ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ် အိၣ်ကလီ, အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ" ဒီးပှၤမၤစံာ်ဖိတဖၣ်ဘၣ်ယိၣ် ဘၣ်ဘီတၢ်န့ၣ်လီၤ.
အဖဲအပူၤကွံာ်လါစဲးပထ့ဘၢၣ်, ဟီၣ်ကဝီၤခိၣ်နၢ်လၢ ကီၢ်ပယီၤကလံၤထံး တနီသရံၣ်ကီၢ်ဒိၣ် ပာ်ထီၣ်တၢ်ပနီၣ်တခါဖဲ စံာ်လီၢ် ၅.၇
ဟဲးထၢၣ်အသရ့းထံးစံးဝဲလၢ, "အိၣ်လၢတၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤအတၢ်ပၢဖီလာ် - တဘၣ်နုာ်လီၤမၤတံာ်တာ်တဂ့ၤ" လီၤ.
အဝဲသ့ၣ်ကိၤလီၤသ့ၣ် ဒီးစးထီၣ်တ့ထီၣ်တၢ်မၤဂ့ၤထီၣ် ပှၤစွဲကသံၣ်မူၤဘှီးအလီၢ် ဒီးတၢ်သိၣ်လိတၢ်သူၣ်တၢ်ဖျး ကၠိတဖျၢၣ်လိၤ လိၤဒီးအဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်
အမဲာ်ညါလီၤ.
လၢခံကတၢၢ် ပှၤစံးဘၣ်အီၤလၢ ပဒိၣ်ြပၢဒီးအီၤဘၣ်ဃးအဟီၣ်ခိၣ်လီၢ် ဒီးဆှိးကွီၢ်ထီဒါအီၤ လၢတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢပှၤဂ့ၢ်လိာ်ဘှီ လိာ်လၢအဂ့ၢ်
ဒီးအဝဲလီၤဘၣ်ဃိာ်သၢနံၣ်သ့လီၤ.
"ယတသ့ၣ်ညါဘၣ်ဃး တၢ်သိၣ်တၢ်သီဝဲအံၤဘၣ်," ပှၤမၤစံာ်ဖိသးနံၣ် ၃၇ နံၣ် စံးဘၣ် Al Jazeera တၢ်ကစီၣ်လီၤ. "ယတသ့ၣ်ညါ တၢ်မနုၤမၤ
သးဒီးပှၤဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်မၢပဟးထီၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ. တၢ်လီၢ်လၢပကလဲၤတအိၣ်နီတပူၤဘၣ်."
ဟဲဝ့အီၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်အီၤလၢ အမၤကမၣ် တၢ်သိၣ် တၢ်သီဘၣ်ဃး တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, အိၣ်လီၤဟိ ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ,
လၢအစံးဝဲ ပှၤလၢအိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်လၢတၢ်ပာ်ပ နီၣ်လၢအမ့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံတ ဖၣ်, ကဘၣ်ပတံထီၣ်မၤန့ၢ်တၢ်ပျဲ
လၢကဆဲးသူအီၣ်ဒံးဟီၣ်ခိၣ်အံၤ ဆူညါအနံၣ် ၃၀ လီၤ.
ဒ်တၢ်တယာ်ဝဲ ဒိးသန့ၤထီၣ်သးလၢပဒိၣ်တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအဂ့ၢ် အကျိၤဖီိခိၣ်အသိး, ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်ဒ်အံၤအသိးတဖၣ် ခဲလၢာ်အိၣ်ဝဲ
၂၀ ကကွဲၢ်ဟဲးထၢၣ် မ့တမ့ၢ် ကီၢ်ပယီၤဟီၣ်ခိၣ်လီၢ် ၃၀ မျးကယၤလီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်ဒ်အံၤသၢပူလွံၢ်ပူ မ့ၢ်ကလုာ် ဒူၣ်ပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤ အိၣ်ဆိးအလီၢ်အ
ကျဲတဖၣ်လီၤ.
တၢ်သိၣ်တၢ်သီဝဲအံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သးထီၣ်လၢ ပှၤဂဲၤလိာ်တၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်အခွဲးယာ်အဂီၢ်အကျါ, လၢအစံးပှၤမၤစံာ်ဖိ လၢအကကွဲၢ်
လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ပျဲတဖၣ် ကဲထီၣ်ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ် ခီဖျိတၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤ, ဒီးမ့ၢ်ခီၣ်တဃာ်လၢပဒိၣ်, သုး, ဒီးနီၢ် သဘျ့ခီပနံၣ်တဖၣ် ကဟံး
န့ၢ်ဆူၣ်ဟီၣ်ခိၣ် လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ြတီအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်လီၤ.
ဟဲဝ့အီၣ်အစံာ်လီၢ် ဘၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်အီၤလၢကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ခိၣ်နၢ် လၢဟီၣ်ခိၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီအသီအဖီလာ် ဒီးအခဲအံၤအတၢ် မုၢ်တၢ်ဘိတဖၣ်
တၢ်ကွၢ်ထွဲတအိၣ်ဘၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဂဲၤပျုၢ်လၢကအိၣ်မူအဂီၢ်
"ပှၤကညီသ့ၣ်ညါတၢ်သိၣ်တၢ်သီဝဲအံၤဒံးအါ, အ၀ဲသ့ၣ်ကသူထီဒါပှၤမၤစံာ်ဖိဒံးဒိၣ် မ့ၢ်လၢပှၤမၤစံာ်ဖိမၢလဲပီၢ်ရီတန့ၢ်အဃိလီၤ." ပီၢ်ရီၢ်
လၢမၤန့ၢ်တၢ်လၢဟဲဝ့အီၣ်အဂီၢ်တဂၤစံးဝဲလီၤ. ပီၢ်ရီအံၤဃ့ဝဲတၢ်ကသ့ၣ်ညါအီၤဒ် တနီသရံၣ်တံၤသကိး ကရၢဖိတဂၤအ သိး, မ့ၢ်ကရူၢ်
လၢအမၤန့ၢ်တၢ်လၢ ပှၤမၤစံာ်ဖိတဘျုးဂၤအဂီၢ် လၢဘၣ်တၢ်ဆှိးကွီၢ်အီၤ လၢတၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤအဖီလာ်လီၤ.
အခဲအံၤဟဲဝ့နီၢ် အစံာ်လီၤမုၢ်လီၤပှီၢ်လီၤ. မ့ၢ်လၢဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢရူလၢတ့အဃိ အ၀ဲဒၣ်ကွၢ်ထွဲအတခီးကျီး, တကွံကျီး, ဒီး တခီထိၣ်
ကံၣ်အထူၣ်တဖၣ်တန့ၢ်လၢၤဘၣ်, ဒီးတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအလုၢ်အီၣ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိ စးထီၣ်လၢအပၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် ဝဲအပူၤကွံာ် ၂၈ နံၣ်လီၤ.
ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်အိၣ်ကလီ, အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံသဲစးအံၤ ဘၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်အဒိလၢ ဖီၣ်လ်စံၣ်လၢကီၢ်လၤဝါပၢတၢ်အစိၤအခါ, လၢအပာ်ပနီၣ်တၢ်
လီၢ်လၢကလုာ်ဒူၣ်အိၣ်ဝဲအလီၢ်ဒ် "ဟီၣ်ခိၣ်ကလီ" ဒ်သိးကပာ်တီပာ်လိၤအသး ဖဲအဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ဒီးမၤန့ၢ်တၢ် လၢအပူၤအခါလီၤ. ထံကီၢ်န့ၢ်တၢ်
သဘျ့ဝံၤအလီၢ်ခံ ကီၢ်ပယီၤသုးပှၤပၢတၢ် ဟံးန့ၢ်ဝဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ ဒ်ကျဲတဘိလၢ ကမၤ န့ၢ်တၢ်လၢအဲၣ်ဒိးဝဲတဖၣ်လီၤ.
ဖဲ ၂၀၁၂ ကမျၢၢ်ပဒိၣ်လၢအမံၤ လၢအပူၤကွံာ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်သ့စ့ၣ်အဖီလာ်, ဒုးကဲထီၣ်ဝဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤမိၢ်ပှၢ်အံၤ ဒ်တၢ်သိၣ်တၢ် သီအသိး, ဟီၣ်ခိၣ်
လီၢ်လၢအဲၣ်ဒိးဟံးန့ၢ်ဝဲတဖၣ် ပာ်ပနီၣ်ဝဲဒ်အမ့ၢ် "ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ" လၢ "ဟီၣ်ခိၣ်ကလီ" အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.
မဟိတနံၣ်, အီၣ်ဆါစူးကၠံၣ်အပဒိၣ် ဒီးအဒီကလုာ်ဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်ကရၢစိပၣ်တံၣ်, မၤဃံာ်ထီၣ်ဝဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤ, မ့ၢ်ဒၣ်လဲာ် အၢၣ်လီၤဝဲလၢ ကဘိး
ဃၣ်ကဒါက့ၤ သုးအတၢ်မၤဘၣ်ဃးတၢ်ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်ခဲလၢာ်, လၢတနံၣ်အတီၢ်ပူၤ, ဖဲထီၣ်ပၢ တၢ်အခါလီၤ.
ဃုာ်ဒီး NLD အတၢ်ဆီၣ်ထွဲ, တၢ်ဖီၣ်ပှၤမၤစံာ်ဖိ ဒီးတၢ်နီဟးအဝဲသ့ၣ်လၢအကစၢ်တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ ဒ်ဟဲဝ့အီၣ်အသိး, အါထီၣ်ချ့ ထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၂၀၁၈, ကီၢ်ပယီၤသဲစးဘျီၣ်ဒိၣ်, လၢဘၣ်တၢ်ဖီၣ်စှီၤအီၤလၢ NLD ထုးထီၣ်တၢ်ဘှီဘၣ်က့ၤတထံၣ်လၢအစံး ပှၤ လၢဘၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်
လၢအိၣ်လၢ "ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ" အပူၤ, လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ပျဲလါမးၡး ၁၁ သီအလီၢ်ခံ, တဂၤလၢ်လၢ် တၢ်ကဟ့ၣ်
အီၤတၢ်စံၣ်ညီၣ်လီၤဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤ ခံနံၣ်လီၤ.
တၢ်ဝဲအံၤ ဟ့ၣ်ပှၤမၤစံာ်ဖိလၢအကကွဲၢ် လၢအါဒ်အါဂၤတသ့လံာ်သ့လဲၢ် ဒီးကတိၤပယီၤကျိာ်တသ့, တၢ်ဆၢကတီၢ်ထဲဃုလါဧိၤ လၢ
ကဘၣ်မၤဝံၤတၢ်ပထံထီၣ်တၢ်ပၢဘၣ်ဟီၣ်ခိၣ်အလံာ်လၢအသဘံၣ်ဘုၣ် လၢအ၀ဲသ့ၣ်ဆိမိၣ် မ့ၢ်လံအတၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်မဲခီၤဟီၣ်ကဝီၤဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ပၢတၢ်ြပး တၢ်တိာ်ကျဲၤ Mekong Region Land Governance Project တၢ်ဃုထံသ့ၣ်ညါပာ်ဖျါဝဲ
အသိး, တချုးတၢ်ဆၢကတီၢ်တလၢတလါ, ပှၤလၢအိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်အမ့ၢ် "ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤ ဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ"
အပူၤ ၉၅ မျးကယၤ, တသ့ၣ်ညါတၢ်နီတမံၤဘၣ်ဃး တၢ်သိၣ်တၢ်သီအဂ့ၢ်ဘၣ်.
"ဖှီညာ်ကွံာ်"
ဖဲတၢ်ပာ်ပနီၣ်အဆၢကတီၢ်ဘူးထီၣ်, ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤပှၤဂဲၤလိာ် တၢ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်အခွဲးအယာ်တဖၣ် ဟူးထီၣ်ဂဲၤထီၣ် ဒီး ဆှၢတၢ်သကွံၢ်
ကညးဆူပဒိၣ်အအိၣ် ဃ့ဝဲလၢတၢ်ကထုးကွံာ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ်, ကမျၢၢ်ပှၤတဝၢကရၢအဖု ၃၀၀ ဆဲးစုမုၢ် ကျၢၢ်လံာ်အိးထီၣ်တဘ့ၣ် ညိကွံာ်ဝဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီဒ်အမ့ၢ် "တၢ်ကျဲးစၢး ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်
ကလုာ်ဒူၣ်ကမျၢၢ်အဟီၣ်ခိၣ် လၢထံ ကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်" လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီးပှၤ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲလၢအကလီၢ် ဒီးပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံလၢ
ပတံထီၣ် မၤန့ၢ်လံာ်တၢ်ပျဲ တသ့ဘၣ်တဖၣ်လီၤ.
ဖဲလါဒံၣ်စ့ဘၢၣ်, ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ, ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရၢလၢအဂံၢ်ဆူၣ်တဖု ဖဲအပူၤကွံာ်ထုးက့ၤအသးလၢဒီက လုာ်တၢ်မုာ်
တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲ, ကိးထီၣ်ဝဲလၢတၢ်ကဖှီညာ်ကွံာ် ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ တၢ်သိၣ် တၢ်သီ, ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်
လၢ တၢ်ထီဒုၣ်ဒါခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်တၢ်ကိးထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ လီၤတဲာ်ဒၣ်တၢ်လၢပှၤနၢ်တအၢအနၢ်ပူၤ, ဒီးဖဲတၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီအဆၢကတီၢ်တလၢကွံာ်ဒီး, ပှၤအဂၤလၢအကကွဲၢ်
လၢအဝဲသ့ၣ်အါဂၤအဟံၣ်ဖိဃီဖိ အိၣ်ဆိးလၢဟီၣ်ခိၣ်တခါဃီအဖီိခိၣ် န့ၢ်လံလၢအစိၤတဖၣ်အစိၤ, ကဲ ထီၣ်က့ၤပှၤနုာ်လီၤအိၣ်န့ၢ်ဆူၣ် ပှၤဂၤဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
စီၤအလဲးခ်စ်ထူ, လၢအမ့ၢ်ပှၤနဲၣ်တၢ်ခံဂၤတဂၤလၢ ကညီခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ် ဒီးပှၤဂ့ၢ်ဝီဟူးဂဲၤပှာ်ဘျးစဲကရၢ Environmental and Social Action
Network (KESAN), ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ် NLD အတၢ်ကျဲးစၢးလၢ ကမၤန့ၢ်ကီၢ်ချၢတၢ်ဘျၢလီၤစ့ လၢဖီ်လ်စံၣ်အဂီၢ် လီၤ.
"NLD ကျဲးစၢးဆီၣ်န့ၢ်ဆူၣ် လၢတၢ်ဘျၢလီၤစ့ကဟဲနုာ် ကီၢ်ပူၤအဂီၢ် လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ကွၢ်တၢ်မၤအသးလၢ တၢ်ဖီလာ်ဘၣ်လီၤ." အဝဲဒၣ်စံး.
"တၢ်ဝဲန့ၣ်မ့ၢ်ကျဲထဲတဘိလၢ အဝဲသ့ၣ်ဆီၣ်ထွဲ ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဝဲအံၤသ့, ဒီးမ့ၢ်တၢ်ကွဲမုာ်
တၢ်ထီဒုၣ်ဒါကဲထီၣ်အသး ဒီးကဒုးစံၣ်မှံဟးဖျိး ပှၤမၤ စံာ်ဖိလၢအကကွဲၢ် လၢထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်ညါလီၤ."
ဖဲတၢ်သံကွၢ်အီၤ ဘၣ်မနုၤအဃိ NLD ပၣ်တံၣ်ဘၣ် ထုးထီၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီဘှီဘၣ် လၢကမၤဘၣ်ဒိကမျၢၢ် အါထဲအံၤညါအံၤအ ခါ, NLD ပှၤက
တိၤတၢ်ပၢ မၠိညိၣ် စံးဝဲလၢ တၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်ဘၣ်ဃးဟီၣ်ခိၣ်အဂ့ၢ် ကအိၣ်ထီၣ်ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်သိၣ်တၢ်သီအတၢ်ပ ညိၣ် တမ့ၢ်လၢ ကဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်အတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ အါအါဂီၢ်ဂီၢ်ဘၣ်.
"တၢ်သိၣ်တၢ်သီအတၢ်တိာ်ပာ်မ့ၢ် တၢ်ကဆီၣ်ထွဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီပၢတၢ်အဂီၢ်လီၤ." အဝဲဒၣ်စံ့း.
"ဖဲပမၤထွဲထီၣ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီအသီအခါ, ပှၤလၢအဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ် အမူအဒါအိၣ်လၢကဘၣ်နၢ်ပၢၢ် ဒီးပိာ်ထွဲ အီၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲသ့ၣ်အတၢ်သူၣ်တမုာ်သးတမုာ်မ့ၢ်အိၣ်ဒီး, အဝဲသ့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ် ဆူကမံးတံာ်လၢဘၣ်ထွဲ လၢအဘှါၡဲတၢ် ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်,
သ့လီၤ. ပှၤကအိၣ်ဝဲတနီၤနီၤလၢ ကဘၣ်ဒိလၢတၢ်သိၣ်တၢ်သီအဃိ, ဘၣ်ဆၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီ အတၢ် တိာ်ပာ်တမ့ၢ်တၢ်ဒ်န့ၣ်ဘၣ်.
"ပဒိၣ်ကျဲးစၢးမၤတၢ် ဒ်သိးကမၤဂ့ၤထီၣ် တၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်မူအကံၢ်အစီလၢကီၢ်ပယီၤအပူၤ ဒီးတၢ်သိၣ်တၢ်သီပၢတၢ် အဂီၢ်လီၤ."
ယဲလ့မၠ့ၣ်, လၢအမ့ၢ်ထံကီၢ်ပှၤဆဲးကျိးမၤဘၣ်ဂီၢ်တၢ်လၢ Myanmar Alliance for Transparency and Accountability (MATA)
ကရၢအဂီၢ်စံးဝဲ, တၢ်မၤထွဲထွဲ ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံတၢ်သိၣ်တၢ်သီ, မ့ၢ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်သးဒ့ဒီဘၣ်ဃး တၢ်
သိၣ်တၢ်သီပၢတၢ်, မ့ၢ်လၢအထီဒါလိာ်သးဒီး ပဒိၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်လီၤအသးလၢအပူၤကွံာ်တဘျုးခါ, လၢအ ပၣ်ဃုာ် ၂၀၁၅ ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်
ပတုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခးအတၢ်အၢၣ်လီၤ Nationwide Ceasefire Agreement (NCA) လၢပဒိၣ်ဒီး ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရၢဃိးဖုအဘၢၣ်စၢၤလီၤ.
"NCA ပာ်ဖျါဝဲၡဲၡဲလၢ ဖဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်လဲၤကျဲအဆၢကတီၢ်, တၢ်ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်တဘၣ်အိၣ်ဘၣ်." အဝဲဒၣ်စံး. "တၢ်သိၣ်တၢ်သီအဝဲအံၤ
ကစးထီၣ်ကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ထီဒုၣ်ဒါ တၢ်လီၤပှီၢ်အတၢ်ဘၣ်ဂာ်လိာ်အသးန့ၣ်လီၤ."
တၢ်ထီဒုၣ်ဒါ လၢဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံတၢ်သိၣ်တၢ်သီအဖီခိၣ် စးထီၣ်အသးလံလီၤ. အစှၤက တၢၢ်ပှၤဂဲၤလိာ်တၢ်တဂၤ
ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်အီၤလၢအထီဒါတၢ်သိၣ်တၢ်သီဝဲအံၤအဃိ, ဒီးပှၤပဲာ်ထံနီၤဖးတၢ်တဖၣ်စံးဝဲလၢ NLD အသ နၢၣ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ထီဒုၣ်ဒါ ကမ့ၢ်တၢ်
လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ဒိအီၤဖဲ ခဲမဟိနံၣ်တၢ်ဃုထၢအခါလီၤ.
"NLD ပဒိၣ်ပၢတၢ် ခးလီၤဒၣ်အကစၢ်ခီၣ် လၢဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံတၢ်သိၣ်တၢ်သီအဃိလီၤ." Phil Robertson
လၢအမ့ၢ် အ့ၡၢၣ်ပှၤနဲၣ်တၢ်ခံဂၤတဂၤ လၢ Human Rights Watch ကရၢစံးဝဲလီၤ. "တၢ်ဝဲအံၤကမ့ၢ် ပှၤကညီ ခွဲးယာ်တၢ်တတၢၢ်တနါ လၢအလဲၤ
နုာ်ဆူပှၤမၤစံာ်ဖိလၢအကကွဲၢ် လၢထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ် အြတဲၤပူၤ, ဒီးကမ့ၢ်တၢ်တၤတၢ်အတီအြတၢ် လၢအဝဲသ့ၣ်ကစံၣ်ညီၣ် ပှၤလၢအမူဒါအိၣ်တဖၣ်
လၢတၢ်ဃုထၢလၢကဟဲန့ၣ်လီၤ.
ဟဲဝ့နီၣ်အုၣ်အသးလၢတၢ်ဝဲအံၤလီၤ. လၢအဝဲဘၣ်တၢ်ဆှိးလၢကွီၢ်လံၤလံၤ, အပါသးနံၣ် ၈၀ ပတုာ်အီၣ်တၢ်ဒီးမံတန့ၢ်ဘၣ်. အဖိ, အဖိဒိၣ်မုၣ်, ဒီး
အဖိဒိၣ်ခွါတဖၣ် မဲာ်ဆှးလၢကလဲၤထီၣ်ကၠိလီၤ.
"ပှၤဒ်ပဝဲအသိး တူၢ်ဘၣ်တၢ် စးထီၣ်လၢပဒိၣ်ဝဲအံၤထီၣ်ပၢတၢ်အခါလံၤလံၤလီၤ." အဝဲဒၣ်စံး. "ပတဆိမိၣ်လၢ ပကဟ့ၣ်တၢ်ဖး လၢ NLD အဂီၢ်ဖဲ ၂၀၂၀ န့ၣ်ဘၣ်."
ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ် မၤဃံာ်ထီၣ်သဲစးဘၣ်ဃး "ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ် အိၣ်ကလီ, အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ" ဒီးပှၤမၤစံာ်ဖိတဖၣ်ဘၣ်ယိၣ် ဘၣ်ဘီတၢ်န့ၣ်လီၤ.
အဖဲအပူၤကွံာ်လါစဲးပထ့ဘၢၣ်, ဟီၣ်ကဝီၤခိၣ်နၢ်လၢ ကီၢ်ပယီၤကလံၤထံး တနီသရံၣ်ကီၢ်ဒိၣ် ပာ်ထီၣ်တၢ်ပနီၣ်တခါဖဲ စံာ်လီၢ် ၅.၇
ဟဲးထၢၣ်အသရ့းထံးစံးဝဲလၢ, "အိၣ်လၢတၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤအတၢ်ပၢဖီလာ် - တဘၣ်နုာ်လီၤမၤတံာ်တာ်တဂ့ၤ" လီၤ.
အဝဲသ့ၣ်ကိၤလီၤသ့ၣ် ဒီးစးထီၣ်တ့ထီၣ်တၢ်မၤဂ့ၤထီၣ် ပှၤစွဲကသံၣ်မူၤဘှီးအလီၢ် ဒီးတၢ်သိၣ်လိတၢ်သူၣ်တၢ်ဖျး ကၠိတဖျၢၣ်လိၤ လိၤဒီးအဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်
အမဲာ်ညါလီၤ.
လၢခံကတၢၢ် ပှၤစံးဘၣ်အီၤလၢ ပဒိၣ်ြပၢဒီးအီၤဘၣ်ဃးအဟီၣ်ခိၣ်လီၢ် ဒီးဆှိးကွီၢ်ထီဒါအီၤ လၢတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢပှၤဂ့ၢ်လိာ်ဘှီ လိာ်လၢအဂ့ၢ်
ဒီးအဝဲလီၤဘၣ်ဃိာ်သၢနံၣ်သ့လီၤ.
"ယတသ့ၣ်ညါဘၣ်ဃး တၢ်သိၣ်တၢ်သီဝဲအံၤဘၣ်," ပှၤမၤစံာ်ဖိသးနံၣ် ၃၇ နံၣ် စံးဘၣ် Al Jazeera တၢ်ကစီၣ်လီၤ. "ယတသ့ၣ်ညါ တၢ်မနုၤမၤ
သးဒီးပှၤဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်မၢပဟးထီၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ. တၢ်လီၢ်လၢပကလဲၤတအိၣ်နီတပူၤဘၣ်."
ဟဲဝ့အီၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်အီၤလၢ အမၤကမၣ် တၢ်သိၣ် တၢ်သီဘၣ်ဃး တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, အိၣ်လီၤဟိ ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ,
လၢအစံးဝဲ ပှၤလၢအိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်လၢတၢ်ပာ်ပ နီၣ်လၢအမ့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံတ ဖၣ်, ကဘၣ်ပတံထီၣ်မၤန့ၢ်တၢ်ပျဲ
လၢကဆဲးသူအီၣ်ဒံးဟီၣ်ခိၣ်အံၤ ဆူညါအနံၣ် ၃၀ လီၤ.
ဒ်တၢ်တယာ်ဝဲ ဒိးသန့ၤထီၣ်သးလၢပဒိၣ်တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအဂ့ၢ် အကျိၤဖီိခိၣ်အသိး, ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်ဒ်အံၤအသိးတဖၣ် ခဲလၢာ်အိၣ်ဝဲ
၂၀ ကကွဲၢ်ဟဲးထၢၣ် မ့တမ့ၢ် ကီၢ်ပယီၤဟီၣ်ခိၣ်လီၢ် ၃၀ မျးကယၤလီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်ဒ်အံၤသၢပူလွံၢ်ပူ မ့ၢ်ကလုာ် ဒူၣ်ပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤ အိၣ်ဆိးအလီၢ်အ
ကျဲတဖၣ်လီၤ.
တၢ်သိၣ်တၢ်သီဝဲအံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သးထီၣ်လၢ ပှၤဂဲၤလိာ်တၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်အခွဲးယာ်အဂီၢ်အကျါ, လၢအစံးပှၤမၤစံာ်ဖိ လၢအကကွဲၢ်
လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ပျဲတဖၣ် ကဲထီၣ်ပှၤမၤကမၣ်ကွီၢ်မ့ၣ် ခီဖျိတၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤ, ဒီးမ့ၢ်ခီၣ်တဃာ်လၢပဒိၣ်, သုး, ဒီးနီၢ် သဘျ့ခီပနံၣ်တဖၣ် ကဟံး
န့ၢ်ဆူၣ်ဟီၣ်ခိၣ် လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ြတီအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်လီၤ.
ဟဲဝ့အီၣ်အစံာ်လီၢ် ဘၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်အီၤလၢကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ခိၣ်နၢ် လၢဟီၣ်ခိၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီအသီအဖီလာ် ဒီးအခဲအံၤအတၢ် မုၢ်တၢ်ဘိတဖၣ်
တၢ်ကွၢ်ထွဲတအိၣ်ဘၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဂဲၤပျုၢ်လၢကအိၣ်မူအဂီၢ်
"ပှၤကညီသ့ၣ်ညါတၢ်သိၣ်တၢ်သီဝဲအံၤဒံးအါ, အ၀ဲသ့ၣ်ကသူထီဒါပှၤမၤစံာ်ဖိဒံးဒိၣ် မ့ၢ်လၢပှၤမၤစံာ်ဖိမၢလဲပီၢ်ရီတန့ၢ်အဃိလီၤ." ပီၢ်ရီၢ်
လၢမၤန့ၢ်တၢ်လၢဟဲဝ့အီၣ်အဂီၢ်တဂၤစံးဝဲလီၤ. ပီၢ်ရီအံၤဃ့ဝဲတၢ်ကသ့ၣ်ညါအီၤဒ် တနီသရံၣ်တံၤသကိး ကရၢဖိတဂၤအ သိး, မ့ၢ်ကရူၢ်
လၢအမၤန့ၢ်တၢ်လၢ ပှၤမၤစံာ်ဖိတဘျုးဂၤအဂီၢ် လၢဘၣ်တၢ်ဆှိးကွီၢ်အီၤ လၢတၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤအဖီလာ်လီၤ.
အခဲအံၤဟဲဝ့နီၢ် အစံာ်လီၤမုၢ်လီၤပှီၢ်လီၤ. မ့ၢ်လၢဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢရူလၢတ့အဃိ အ၀ဲဒၣ်ကွၢ်ထွဲအတခီးကျီး, တကွံကျီး, ဒီး တခီထိၣ်
ကံၣ်အထူၣ်တဖၣ်တန့ၢ်လၢၤဘၣ်, ဒီးတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအလုၢ်အီၣ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိ စးထီၣ်လၢအပၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် ဝဲအပူၤကွံာ် ၂၈ နံၣ်လီၤ.
ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်အိၣ်ကလီ, အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံသဲစးအံၤ ဘၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်အဒိလၢ ဖီၣ်လ်စံၣ်လၢကီၢ်လၤဝါပၢတၢ်အစိၤအခါ, လၢအပာ်ပနီၣ်တၢ်
လီၢ်လၢကလုာ်ဒူၣ်အိၣ်ဝဲအလီၢ်ဒ် "ဟီၣ်ခိၣ်ကလီ" ဒ်သိးကပာ်တီပာ်လိၤအသး ဖဲအဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ဒီးမၤန့ၢ်တၢ် လၢအပူၤအခါလီၤ. ထံကီၢ်န့ၢ်တၢ်
သဘျ့ဝံၤအလီၢ်ခံ ကီၢ်ပယီၤသုးပှၤပၢတၢ် ဟံးန့ၢ်ဝဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ ဒ်ကျဲတဘိလၢ ကမၤ န့ၢ်တၢ်လၢအဲၣ်ဒိးဝဲတဖၣ်လီၤ.
ဖဲ ၂၀၁၂ ကမျၢၢ်ပဒိၣ်လၢအမံၤ လၢအပူၤကွံာ်သုးခိၣ်ကျၢၢ်သ့စ့ၣ်အဖီလာ်, ဒုးကဲထီၣ်ဝဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤမိၢ်ပှၢ်အံၤ ဒ်တၢ်သိၣ်တၢ် သီအသိး, ဟီၣ်ခိၣ်
လီၢ်လၢအဲၣ်ဒိးဟံးန့ၢ်ဝဲတဖၣ် ပာ်ပနီၣ်ဝဲဒ်အမ့ၢ် "ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ" လၢ "ဟီၣ်ခိၣ်ကလီ" အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.
မဟိတနံၣ်, အီၣ်ဆါစူးကၠံၣ်အပဒိၣ် ဒီးအဒီကလုာ်ဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်ကရၢစိပၣ်တံၣ်, မၤဃံာ်ထီၣ်ဝဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤ, မ့ၢ်ဒၣ်လဲာ် အၢၣ်လီၤဝဲလၢ ကဘိး
ဃၣ်ကဒါက့ၤ သုးအတၢ်မၤဘၣ်ဃးတၢ်ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်ခဲလၢာ်, လၢတနံၣ်အတီၢ်ပူၤ, ဖဲထီၣ်ပၢ တၢ်အခါလီၤ.
ဃုာ်ဒီး NLD အတၢ်ဆီၣ်ထွဲ, တၢ်ဖီၣ်ပှၤမၤစံာ်ဖိ ဒီးတၢ်နီဟးအဝဲသ့ၣ်လၢအကစၢ်တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ ဒ်ဟဲဝ့အီၣ်အသိး, အါထီၣ်ချ့ ထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၂၀၁၈, ကီၢ်ပယီၤသဲစးဘျီၣ်ဒိၣ်, လၢဘၣ်တၢ်ဖီၣ်စှီၤအီၤလၢ NLD ထုးထီၣ်တၢ်ဘှီဘၣ်က့ၤတထံၣ်လၢအစံး ပှၤ လၢဘၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်
လၢအိၣ်လၢ "ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ" အပူၤ, လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ပျဲလါမးၡး ၁၁ သီအလီၢ်ခံ, တဂၤလၢ်လၢ် တၢ်ကဟ့ၣ်
အီၤတၢ်စံၣ်ညီၣ်လီၤဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤ ခံနံၣ်လီၤ.
တၢ်ဝဲအံၤ ဟ့ၣ်ပှၤမၤစံာ်ဖိလၢအကကွဲၢ် လၢအါဒ်အါဂၤတသ့လံာ်သ့လဲၢ် ဒီးကတိၤပယီၤကျိာ်တသ့, တၢ်ဆၢကတီၢ်ထဲဃုလါဧိၤ လၢ
ကဘၣ်မၤဝံၤတၢ်ပထံထီၣ်တၢ်ပၢဘၣ်ဟီၣ်ခိၣ်အလံာ်လၢအသဘံၣ်ဘုၣ် လၢအ၀ဲသ့ၣ်ဆိမိၣ် မ့ၢ်လံအတၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်မဲခီၤဟီၣ်ကဝီၤဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ပၢတၢ်ြပး တၢ်တိာ်ကျဲၤ Mekong Region Land Governance Project တၢ်ဃုထံသ့ၣ်ညါပာ်ဖျါဝဲ
အသိး, တချုးတၢ်ဆၢကတီၢ်တလၢတလါ, ပှၤလၢအိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်အမ့ၢ် "ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤ ဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ"
အပူၤ ၉၅ မျးကယၤ, တသ့ၣ်ညါတၢ်နီတမံၤဘၣ်ဃး တၢ်သိၣ်တၢ်သီအဂ့ၢ်ဘၣ်.
"ဖှီညာ်ကွံာ်"
ဖဲတၢ်ပာ်ပနီၣ်အဆၢကတီၢ်ဘူးထီၣ်, ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤပှၤဂဲၤလိာ် တၢ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်အခွဲးအယာ်တဖၣ် ဟူးထီၣ်ဂဲၤထီၣ် ဒီး ဆှၢတၢ်သကွံၢ်
ကညးဆူပဒိၣ်အအိၣ် ဃ့ဝဲလၢတၢ်ကထုးကွံာ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ်, ကမျၢၢ်ပှၤတဝၢကရၢအဖု ၃၀၀ ဆဲးစုမုၢ် ကျၢၢ်လံာ်အိးထီၣ်တဘ့ၣ် ညိကွံာ်ဝဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီဒ်အမ့ၢ် "တၢ်ကျဲးစၢး ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်
ကလုာ်ဒူၣ်ကမျၢၢ်အဟီၣ်ခိၣ် လၢထံ ကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်" လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီးပှၤ ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲလၢအကလီၢ် ဒီးပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံလၢ
ပတံထီၣ် မၤန့ၢ်လံာ်တၢ်ပျဲ တသ့ဘၣ်တဖၣ်လီၤ.
ဖဲလါဒံၣ်စ့ဘၢၣ်, ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ, ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရၢလၢအဂံၢ်ဆူၣ်တဖု ဖဲအပူၤကွံာ်ထုးက့ၤအသးလၢဒီက လုာ်တၢ်မုာ်
တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲ, ကိးထီၣ်ဝဲလၢတၢ်ကဖှီညာ်ကွံာ် ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံ တၢ်သိၣ် တၢ်သီ, ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်
လၢ တၢ်ထီဒုၣ်ဒါခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်တၢ်ကိးထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ လီၤတဲာ်ဒၣ်တၢ်လၢပှၤနၢ်တအၢအနၢ်ပူၤ, ဒီးဖဲတၢ်သ့ၣ်နံၤဖးသီအဆၢကတီၢ်တလၢကွံာ်ဒီး, ပှၤအဂၤလၢအကကွဲၢ်
လၢအဝဲသ့ၣ်အါဂၤအဟံၣ်ဖိဃီဖိ အိၣ်ဆိးလၢဟီၣ်ခိၣ်တခါဃီအဖီိခိၣ် န့ၢ်လံလၢအစိၤတဖၣ်အစိၤ, ကဲ ထီၣ်က့ၤပှၤနုာ်လီၤအိၣ်န့ၢ်ဆူၣ် ပှၤဂၤဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
စီၤအလဲးခ်စ်ထူ, လၢအမ့ၢ်ပှၤနဲၣ်တၢ်ခံဂၤတဂၤလၢ ကညီခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ် ဒီးပှၤဂ့ၢ်ဝီဟူးဂဲၤပှာ်ဘျးစဲကရၢ Environmental and Social Action
Network (KESAN), ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ် NLD အတၢ်ကျဲးစၢးလၢ ကမၤန့ၢ်ကီၢ်ချၢတၢ်ဘျၢလီၤစ့ လၢဖီ်လ်စံၣ်အဂီၢ် လီၤ.
"NLD ကျဲးစၢးဆီၣ်န့ၢ်ဆူၣ် လၢတၢ်ဘျၢလီၤစ့ကဟဲနုာ် ကီၢ်ပူၤအဂီၢ် လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ကွၢ်တၢ်မၤအသးလၢ တၢ်ဖီလာ်ဘၣ်လီၤ." အဝဲဒၣ်စံး.
"တၢ်ဝဲန့ၣ်မ့ၢ်ကျဲထဲတဘိလၢ အဝဲသ့ၣ်ဆီၣ်ထွဲ ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဝဲအံၤသ့, ဒီးမ့ၢ်တၢ်ကွဲမုာ်
တၢ်ထီဒုၣ်ဒါကဲထီၣ်အသး ဒီးကဒုးစံၣ်မှံဟးဖျိး ပှၤမၤ စံာ်ဖိလၢအကကွဲၢ် လၢထံကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်ညါလီၤ."
ဖဲတၢ်သံကွၢ်အီၤ ဘၣ်မနုၤအဃိ NLD ပၣ်တံၣ်ဘၣ် ထုးထီၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီဘှီဘၣ် လၢကမၤဘၣ်ဒိကမျၢၢ် အါထဲအံၤညါအံၤအ ခါ, NLD ပှၤက
တိၤတၢ်ပၢ မၠိညိၣ် စံးဝဲလၢ တၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်ဘၣ်ဃးဟီၣ်ခိၣ်အဂ့ၢ် ကအိၣ်ထီၣ်ဘၣ်ဆၣ်, တၢ်သိၣ်တၢ်သီအတၢ်ပ ညိၣ် တမ့ၢ်လၢ ကဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်အတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ အါအါဂီၢ်ဂီၢ်ဘၣ်.
"တၢ်သိၣ်တၢ်သီအတၢ်တိာ်ပာ်မ့ၢ် တၢ်ကဆီၣ်ထွဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီပၢတၢ်အဂီၢ်လီၤ." အဝဲဒၣ်စံ့း.
"ဖဲပမၤထွဲထီၣ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီအသီအခါ, ပှၤလၢအဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ် အမူအဒါအိၣ်လၢကဘၣ်နၢ်ပၢၢ် ဒီးပိာ်ထွဲ အီၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲသ့ၣ်အတၢ်သူၣ်တမုာ်သးတမုာ်မ့ၢ်အိၣ်ဒီး, အဝဲသ့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ် ဆူကမံးတံာ်လၢဘၣ်ထွဲ လၢအဘှါၡဲတၢ် ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်,
သ့လီၤ. ပှၤကအိၣ်ဝဲတနီၤနီၤလၢ ကဘၣ်ဒိလၢတၢ်သိၣ်တၢ်သီအဃိ, ဘၣ်ဆၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီ အတၢ် တိာ်ပာ်တမ့ၢ်တၢ်ဒ်န့ၣ်ဘၣ်.
"ပဒိၣ်ကျဲးစၢးမၤတၢ် ဒ်သိးကမၤဂ့ၤထီၣ် တၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်မူအကံၢ်အစီလၢကီၢ်ပယီၤအပူၤ ဒီးတၢ်သိၣ်တၢ်သီပၢတၢ် အဂီၢ်လီၤ."
ယဲလ့မၠ့ၣ်, လၢအမ့ၢ်ထံကီၢ်ပှၤဆဲးကျိးမၤဘၣ်ဂီၢ်တၢ်လၢ Myanmar Alliance for Transparency and Accountability (MATA)
ကရၢအဂီၢ်စံးဝဲ, တၢ်မၤထွဲထွဲ ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံတၢ်သိၣ်တၢ်သီ, မ့ၢ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်သးဒ့ဒီဘၣ်ဃး တၢ်
သိၣ်တၢ်သီပၢတၢ်, မ့ၢ်လၢအထီဒါလိာ်သးဒီး ပဒိၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်လီၤအသးလၢအပူၤကွံာ်တဘျုးခါ, လၢအ ပၣ်ဃုာ် ၂၀၁၅ ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်
ပတုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခးအတၢ်အၢၣ်လီၤ Nationwide Ceasefire Agreement (NCA) လၢပဒိၣ်ဒီး ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရၢဃိးဖုအဘၢၣ်စၢၤလီၤ.
"NCA ပာ်ဖျါဝဲၡဲၡဲလၢ ဖဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်လဲၤကျဲအဆၢကတီၢ်, တၢ်ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်တဘၣ်အိၣ်ဘၣ်." အဝဲဒၣ်စံး. "တၢ်သိၣ်တၢ်သီအဝဲအံၤ
ကစးထီၣ်ကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ထီဒုၣ်ဒါ တၢ်လီၤပှီၢ်အတၢ်ဘၣ်ဂာ်လိာ်အသးန့ၣ်လီၤ."
တၢ်ထီဒုၣ်ဒါ လၢဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံတၢ်သိၣ်တၢ်သီအဖီခိၣ် စးထီၣ်အသးလံလီၤ. အစှၤက တၢၢ်ပှၤဂဲၤလိာ်တၢ်တဂၤ
ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်အီၤလၢအထီဒါတၢ်သိၣ်တၢ်သီဝဲအံၤအဃိ, ဒီးပှၤပဲာ်ထံနီၤဖးတၢ်တဖၣ်စံးဝဲလၢ NLD အသ နၢၣ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ထီဒုၣ်ဒါ ကမ့ၢ်တၢ်
လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ဒိအီၤဖဲ ခဲမဟိနံၣ်တၢ်ဃုထၢအခါလီၤ.
"NLD ပဒိၣ်ပၢတၢ် ခးလီၤဒၣ်အကစၢ်ခီၣ် လၢဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်ကလီ, ဟီၣ်ခိၣ်အိၣ်လီၤဟိ, ဒီးဟီၣ်ခိၣ်စီထံတၢ်သိၣ်တၢ်သီအဃိလီၤ." Phil Robertson
လၢအမ့ၢ် အ့ၡၢၣ်ပှၤနဲၣ်တၢ်ခံဂၤတဂၤ လၢ Human Rights Watch ကရၢစံးဝဲလီၤ. "တၢ်ဝဲအံၤကမ့ၢ် ပှၤကညီ ခွဲးယာ်တၢ်တတၢၢ်တနါ လၢအလဲၤ
နုာ်ဆူပှၤမၤစံာ်ဖိလၢအကကွဲၢ် လၢထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ် အြတဲၤပူၤ, ဒီးကမ့ၢ်တၢ်တၤတၢ်အတီအြတၢ် လၢအဝဲသ့ၣ်ကစံၣ်ညီၣ် ပှၤလၢအမူဒါအိၣ်တဖၣ်
လၢတၢ်ဃုထၢလၢကဟဲန့ၣ်လီၤ.
ဟဲဝ့နီၣ်အုၣ်အသးလၢတၢ်ဝဲအံၤလီၤ. လၢအဝဲဘၣ်တၢ်ဆှိးလၢကွီၢ်လံၤလံၤ, အပါသးနံၣ် ၈၀ ပတုာ်အီၣ်တၢ်ဒီးမံတန့ၢ်ဘၣ်. အဖိ, အဖိဒိၣ်မုၣ်, ဒီး
အဖိဒိၣ်ခွါတဖၣ် မဲာ်ဆှးလၢကလဲၤထီၣ်ကၠိလီၤ.
"ပှၤဒ်ပဝဲအသိး တူၢ်ဘၣ်တၢ် စးထီၣ်လၢပဒိၣ်ဝဲအံၤထီၣ်ပၢတၢ်အခါလံၤလံၤလီၤ." အဝဲဒၣ်စံး. "ပတဆိမိၣ်လၢ ပကဟ့ၣ်တၢ်ဖး လၢ NLD အဂီၢ်ဖဲ ၂၀၂၀ န့ၣ်ဘၣ်."