ကီၢ်နယူစံၣ်လဲၣ်လၢပှၤအိၣ်ဆိးဝဲတအါကဲၣ်ဆိးဘၣ်အံၤအိၣ်ခိးကွၢ်လၣ်ဝဲဒၣ်ကီၢ်ပယီၤပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိအတၢ်ဟဲနုာ်လီၤအိၣ်ဆိးလၢအထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.ကီၢ်ပယီၤဖိ(၂,၀၀၀)ဂၤဃၣ်ဃၣ်,အါဒၣ်တက့ၢ်အိၣ်ဟဲလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒဲကဝီၤန့ၣ်လီၤ.ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤခဲကနံၣ်အံၤအိၣ်ဆိးဝဲဖဲကိးတဘ့ၣ်လၢအပှၤထံဖိကီၢ်ဖိအိၣ်ဝဲ(၄.၄)ကကွဲၢ်န့ၣ်လီၤ.

အဲၣ်နံၣ်ခိးတ်စ်,ပှၤကညီပိာ်မုၣ်လၢအဟဲအိၣ်ဆိးတ့ၢ်လံလၢဝ့ၢ်ခိၣ်ဝဲလံတၢၣ်အါန့ၢ်အနံၣ်(၃၀)အံၤမၤစၢၤပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢအလဲၤဆီလီၤက့ၤတၢ်အိၣ်မူအသီဖဲကလံၤထံးဟီၣ်ခီ(southern hemisphere)န့ၣ်လီၤ.အဝဲသ့ၣ်မၤသကိးတၢ်ဒီး ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲပှၤတဝၢဘၣ်ဃးဒီးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့,တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဒီးပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်ပာ်ပနီၣ်ဝဲအတၢ်ဖံးတၢ်မၤဒီးဖဲလ၂၀၀၉နံၣ်အတီၢ်ပူၤအဝဲဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲဂ့ၢ်ဝီပှၤဒူပှၤဃိၤခိၣ်ဖးတၢ်ဟ့ၣ်လၤ ဟ့ၣ်ကပီၤအီၤခီဖျိကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်န့ၣ်လီၤ.

လၢအပူၤကွံာ်ခိးတ်စ်မၤတၢ်မၤဒီးပှၤမၤတၢ်ဆီတလဲဘၣ်ဃးပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိအတၢ်ကူၣ်လိာ်အိၣ်သကိး’မ့မ့ၢ်ခဲကနံၣ်အံၤအဝဲမုာ်သးဟ့ၣ်လီၤကလီအတၢ်ဆၢကတီၢ်ခီဖျိသိၣ်လိဝဲအဲကလံးကျိာ်,မၤစၢၤပှၤလၢတၢ်ဃုဖံးဃုမၤအပူၤဒီးကွၢ်ထွဲ န့ၢ်ဝဲပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအဖိဆံးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.အ့ၣ်ယၣ်တံၣ်တၢ်ကစီၣ်ကတိၤသကိးတၢ်ဒီးအဲၣ်နံးခိးတ်စ်ဘၣ်ဃးအတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤကီၢ်ပယီၤပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲပှၤတဝၢဖဲကီၢ်နယူစံၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်သံကွၢ်➣နမၤစၢၤကီၢ်ပယီၤပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲလၢနယူစံၣ်လဲၣ်တဖၣ်ဒ်လဲၣ်

တၢ်စံးဆၢ➣လၢအပူၤကွံာ်,စးထီၣ်ဖဲကီၢ်ပယီၤပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဟဲနုာ်လီၤဆူကီၢ်နယူစံၣ်လဲၣ်ဖဲ(၂၀၀၀)နံၣ်အတီၢ်ပူၤယမၤတၢ်မၤတဘျုးမံၤန့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်အခါယဟံးန့ၢ်အခွဲးလၢယတၢ်မၤလီၢ်ဒ်သိးယကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်တဖၣ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်အခါယမ့ၢ်ပှၤလၢအမၤတၢ်ဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးဝဲဒၣ်ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤလၢတဒ်သိးလိာ်အသးအတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်အခါခီဖျိလၢအဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးကီၢ်နယူစံၣ်လဲၣ်တၢ်ကတိၤကျိာ်အတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢကဆဲးကျိးလိာ်သးဒီးပှၤကံၣ် ဝံၣ်ဖိ(ကီၢ်နယူစံၣ်လဲၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိ)သ့ၣ်တဖၣ်အဃိယမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လၢကငါအိၣ်ဟံၣ်အဂီၢ်ဒီးဆူၣ်ချ့ဂ့ၢ်ဝီတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဂ့ၢ်ဝီတၢ်ဆီၣ်ဝဲမၤစၢၤအဂီၢ်ယမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်ခီဖျိလၢယကွၢ်ထွဲန့ၢ်အဝဲသ့ၣ်အဖိဆံးတဖၣ်ဒီတနၤကျၢၤန့ၣ်လီၤ. အနီၢ်နီၢ်န့ၣ်ယတမ့ၢ်ဂ့ၢ်ဝီပှၤမၤတၢ်ဖိလၢအိၣ်ဒီးတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်အကံၢ်အစီဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးယဟံးန့ၢ်မူဒါလၢတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအသနၢၣ်တကပၤန့ၣ်လီၤ.

အဝဲသ့ၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်မ့ၢ်ဝဲသူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢတအိၣ်ဒီးအဘူးအတံၢ်တဖၣ်ဖဲကီၢ်နယူစံၣ်လဲၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိယကဲထီၣ်ဝဲမိၢ်(မ့)ဖံလၢအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲအံၤယကွၢ်ထွဲဝဲဖိသၣ်(၃၈)ဂၤန့ၣ်လီၤ.ယ မၤစၢၤအုၣ်သးန့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်လၢပှၤကီၢ်ပယီၤဖိတနီၤလၢအပတံထီၣ်လံာ်ခီကီၢ်(ဘံၣ်စၣ်)ဒ်သိးကဟဲဆူအမါ(မ)အဝၤလၢအအိၣ်ဖဲအံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်သံကွၢ်➣ပှၤကီၢ်ပယီၤဖိလၢအအိၣ်ဆိးဖဲကီၢ်နယူစံၣ်လဲၣ်အိၣ်ပှဲၤဂၤလဲၣ်အဝဲသ့ၣ်ခဲလၢာ်မ့ၢ်ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢဒဲကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဧါ

တၢ်စံးဆၢ➣ကီၢ်ပယီၤဖိ(၂၀၀၀)ဂၤဃၣ်ဃၣ်အိၣ်ဆိးဝဲဒၣ်ဖဲအံၤန့ၣ်လီၤ.အါဒၣ်တက့ၢ်အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဆိးဝဲလၢဝ့ၢ်အဒိၣ်ကတၢၢ်‘အုးကလဲ’န့ၣ်လီၤ.ပှၤကီၢ်ပယီၤဖိအါန့ၢ်ဒံးတဝာ်အိၣ်ဆိးဝဲဖဲအံၤန့ၣ်လီၤ.ပှၤ(၂၀၀)ဂဃၣ်ဃၣ်အိၣ်ဆိးဝဲဖဲ ဝ့ၢ်ဝဲလ့ၣ်တၢၣ်ဒီးဝ့ၢ်နဲလ်စၢၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.အဝဲသ့ၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်ဒိၣ်ထီၣ်လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢဒီးမ့ၢ်ဝဲကညီဒီးကယါ(ကရ့ၣ်နံၣ်)ကလုာ်ဒူၣ်လၢကီၢ်ပယီၤန့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်ကလုာ်ဒူၣ်ဒ်အမ့ၢ် တရူးဒီးရခၢၣ်တဖၣ်အိၣ်ဟဲလၢကီၢ်မလ့ရှါန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်ကမ့ၢ်ဝဲမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်လၢအဟဲဃုဖံးဃုမၤဖဲအံၤန့ၣ်လီၤ.ပှၤကီၢ်ပယီၤဖိအါဒံအါဂၤလဲၤရဲၣ်လီၤအသးလၢကီၢ်မလ့ရှါယူၤအဲၣ်အ့ၣ်စံၣ်အၣ်ရ်(UNHCR)ဝဲၤဒၢးအမဲာ်ညါဒ်သိးက ဟဲတုၤဘၣ်ဝဲဖဲအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤတဂၤလၢ်လၢ်လၢမ့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်န့ၢ်အီၤလၢကီၢ်မလ့ရှါပၢၤကီၢ်န့ၣ်ဒီးယူၤအဲၣ်အ့ၣ်စံၣ်အၣ်ရ်(UNHCR)ထုးထီၣ်ဟ့ၣ်လီၤန့ၢ်ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲလံာ်ခးက့လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.လၢတၢ် န့ၣ်အဃိလၢ တၢ်ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလံာ်ခးက့အဂီၢ်ပှၤတနီၤနီၤဟ့ၣ်လီၤခိၣ်ဖးလးဆှိးဆူပၢၤကီၢ်ဒ်သိးပၢၤကီၢ်ကဖီၣ်အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိအဝဲသ့ၣ်အဟဲဖဲအံၤအဂီၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲလံာ်ခးက့ညီညီဖိန့ၣ်လီၤ.

တၢ်သံကွၢ်➣နဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤကီၢ်ပယီၤပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလၢအဟဲဆူကီၢ်နယူစံၣ်လဲၣ်ခဲလၢာ်ဧါ(မ့)နအိၣ်ဒီးတၢ်မၤတၢ်ဃုထၢလၢတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဂီၢ်န့ၣ်ဧါ

တၢ်စံးဆၢ➣ယမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်ခီဖျိလၢပှၤဂ့ၢ်ဝီဘၣ်ထွဲအတၢ်လိၣ်ဘၣ်အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.တဘၣ်ဃးဒီးထံ ရူၢ်ကီၢ်သဲးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.ယဆီၣ်ထွဲမၤစၢပှၤတဂၤလၢ်လလၢအလိၣ်ဘတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤန့ၣ်လီၤ. ယမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လၢယနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲကျိၣ်စ့န့ၣ်လီၤ.ဖဲယမၤတၢ်လၢတၢ်ဆဲးတၢ်လၤတဒ်သိးလိာ်သးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအတၢ်မၤအခါ,တၢ်ြတီမၤတံာ်တာ်အိၣ်ဝဲအါမးလၢတၢ်မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ် အဃိဖဲလၢယတၢ်မၤကတၢၢ်ကွံာ်ဝဲအခါ,ယပာ်လီၤယသးလၢယကဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤကီၢ်ပယီၤပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိလၢယနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ယဲလၢတၢ်သဘျ့အပူၤန့ၣ်လီၤ.

တၢ်သံကွၢ်➣ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤကဲထီၣ်ကီၢ်နယူစံၣ်လဲၣ်အပှၤထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်သ့ဧါ

တၢ်စံးဆၢ➣အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်အိၣ်ဆိးလီၤထူလီၤယိၤအဂီၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လံန့ၣ်လီၤ.အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဖဲန့ၣ်(၅)နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံအဝဲသ့ၣ်ပတံထီၣ်ဝဲတၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤလၢထံဖိကီၢ်ဖိအပတီၢ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.ဖဲလၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤလၢ ထံဖိကီၢ်ဖိဝံၤအလီၢ်ခံ,ပှၤတနီၤနီၤဟံးန့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အံၤဒီးသုးလီၢ်သုးကျဲက့ၤဆူကီၢ်အီၣ်စထြ့လယါန့ၣ်လီၤ.

တၢ်သံကွၢ်➣ကီၢ်ပယီၤပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအိၣ်ဖဲအံၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်မၤအသးဒ်လဲၣ်အဝဲသ့ၣ်ကမၤန့ၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ်ညီကစီဒီဧါ

တၢ်စံးဆၢ➣ဖဲအံၤ,ခၢၣ်စးကရၢလၢအဟးဃုန့ၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်အိၣ်ဝဲအါမးန့ၣ်လီၤ.ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဟဲတုၤဆူကီၢ်နယူစံၣ်လဲၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ,ဘၣ်တၢ်ဒုးသ့ၣ်ညါဆိအဝဲသ့ၣ်လၢထံကီၢ်တၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ် လၤတဖၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ြကၢးသ့ၣ်ညါဝဲ,ပှၤသိၣ်လိန့ၢ်အဝဲသ့ၣ်အဲကလံးကျိာ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်သဂၢၢ်တၢ်မၤကွၢအတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်တဲဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့လၢအဒိးန့ၢ်တ့ၢ်ဝဲဒီးတၢ်ဖံးတၢ်မၤလအမၤလၢအမၤဘၣ်တ့ၢ်ဝဲဖဲကီၢ်မလ့ရှါ(မ့)ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်န့ၣ်ဒီးကညီဝဲဒၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကဃုတၢ်မၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ပှၤတနီၤနီၤအိၣ်ဒံးဝဲဒၣ် ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢကမၤန့ၢ်ဝဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤဖဲအံၤန့ၣ်လီၤ.တၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၤဟိမ့ၢ်အိၣ်ဝဲအါမးဘၣ်ဆၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ကတိၤကျိာ်အတၢ်ဂ့ၢ်ကီန့ၣ်လီၤ.ပှၤတနီၤနီၤဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဂ့ၤလၢကမၤလိဃုာ်တၢ်အဝဲသ့ၣ်ဖံး တၢ်မၤတၢ်အခါန့ၣ်လီၤ.အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးမၤတၢ်န့ၣ်ဒီးတၢ်အိၣ်ဆိးဖဲအံၤမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤလၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်သံကွၢ်➣ရိၣ်ဟ့ၣ်ကၠၣ်ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိတနီၤဟဲတုၤစ့ၢ်ကီးဝဲဆူကီၢ်နယူစံၣ်လဲၣ်န့ၣ်,မ့ၢ်ဧါ

တၢ်စံးဆၢ➣ယနၢ်ဟူတ့ၢ်လံဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အဝဲအံၤဘၣ်ဆၣ်ဖဲဝ့ၢ်ဝဲလ့တၢၣ်အပူၤန့ၣ်,တအိၣ်နီတဂၤဘၣ်.တနီၤနီၤန့ၣ်အိၣ်ဆိးတ့ၢ်လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢဖးယံာ်,ဒ်ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.အဝဲသ့ၣ်အမံၤ အိၣ်လၢယူၤအဲအစရီဒ်အမ့ၢ်ကညီဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်အမံၤလၢအလံာ်အုၣ်သးခးက့အပူၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲမူၣ်စလ့ၣ်အမံၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤအဝဲသ့ၣ်ကတိၤပှၤကညီကျိာ်သ့ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.