တၢ်သိၣ်လိလၢတအိၣ်ဒီးတၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး
တၢ်သိၣ်လိလၢတအိၣ်ဒီးတၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး
DVB, 28 Aug 2015
URL: http://www.dvb.no/news/56685-burma-myanmar/56685
ဖဲမုၢ်တနံၤလၢမုၢ်အတၢ်ကိၢ်ဟဲဆဲးဖျိလီၤဝဲဒၣ်ဆူဒဲဝၣ်ဖိအပဲတြီလၢဘၣ်အိးထီၣ်အီၤအံၤဖဲန့ၣ်အကတီၢ်နီၢ်စိဒိၡိဒိၣ်ဟ့ၢ်ကွၢ်ပဝဲသ့ၣ်တ
ဖၣ်တၢ်ဂီၤလၢအဝဲတၢ်အပူၤတၢ်မၤလၢအဝဲမၤတ့ၢ်ဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ကဆီဒီးထိၣ်တၤမံၤတၢ်ဂီၤအိၣ်လၢလီၢ်မံဒါဒီးခိၣ်ဖၢၣ်အလိၤဒီး
ဟါတၢ်အီၣ်အစီၤနီၣ်ခိၣ်အဃံလၤလၢအိၣ်ဒီးဖီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အါကလုာ်လၢထုးန့ၢ်ပှၤသး(မ့)တမှံၤဟံၣ်လၢတၢ်တူၢ်လိာ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤပတအိၣ်လၢတၢ်မုာ်သူၣ်မုာ်သးအတမှံၤဟံၣ်ဘၣ်,ပအိၣ်ဒၣ်လၢမဲၢ်လးဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအဒဲကဝီၤအပူၤလီၤ.ဒီးတၢ်ဂီၤအံၤမ့ၢ်ဝဲ
ဖဲတၢ်သိၣ်လိဝဲၤဒၢးဖဲအဝဲမ့ၢ်တ့ၢ်ပှၤနဲၣ်တၢ်တဂၤဖဲတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်သိၣ်အတၢ်တိာ်ကျဲၤကရၢအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤဘၣ်ကီ
ဘၣ်ခဲဖိအဂုၤအဂၤလၢဒ်သိးဒီးအီၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢမၤဃံမၤလၤဝဲတမှံၤလီၢ်မံဒီးတၢ်အီၣ်လီၢ်အစီၤနီၣ်ခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီးမ့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်
လၢလၢမုၢ်ကအိၣ်ဝဲတနံၤအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဃုတၢ်မၤလၢတမှံၤဟံၣ်ဒ်အမ့ၢ်ပှၤမၤဃံမၤလၤတမှံၤတၢ်မံလီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤတၢ်အီၣ်လီၢ်စီၤနီၣ်ခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤပှၤ
မၤကဆှီတၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤဒီးပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်အီၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ယတၢ်မံမီၢ်မ့ၢ်ယကလဲၤဆူကီၢ်အီစတ့လယါဖဲယဟံၣ်ဖိဃီဖိအိၣ်ဖဲန့ၣ်ဒိးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်လၢကန့ၢ်ဘၣ်တၢမၤဖဲတမှံၤဟံၣ်အတၢ်မၤစံး
ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ခၢကီၢ်ပယီၤအပူၤဖဲ၂၀၁၀နံၣ်ဘၣ်တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးအီၤခီဖျိအဖိမုၢ်မ့ၢ်ပှၤမၤတၢ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအဃိအ
ဝဲတထံၣ်ဝဲတၢ်က့ၤကဒါက့ၤဆူနီၢ်ကစၢ်ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤအံၤတမ့ၢ်တၢ်ဃိုထၢလၢအဝဲဒၣ်အဂီၢ်ဘၣ်.
ဒ်အဝဲဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိမ့ၢ်ပှၤလၢအဟဲတုၤလၢကီၢ်ပကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢဒဲကဝီၤပူၤစဲၤခံဝဲဒၣ်အဃီမုၢ်မဆါတနံၤအံၤတၢ်လဲၤဆူ
ကီၢ်အီးစတ့လယါမ့ၢ်ဒၣ်တၢ်မံမီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်န့ၣ်အသိးပှၤအိၣ်လၢဒဲကဝီၤ(၉)ဖျၢၣ်အပူၤအါန့ၢ်ဒံးပှၤ(၁၀,၀၀)ဂၤလၢဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိတၢ်ဖံးလိမၤဒိးစးထီၣ်လၢ၂၀၁၁
နံၣ်လံၤလံၤလံန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ဆးတၢ်ကူတၢ်သိး,တၢ်ဖီအီၣ်တ့ၤအီၣ်,တၢ်တူၢ်လိာ်ခီၣ်ဆၢတမှံၤတပျီၤ
,တၢ်ဘှီစဲးဖီကဟၣ်တဖၣ်,လၢအဘၣ်ဃးဒီးလီမ့ၣ်တၢ်စုသ့ခီၣ်ဘၣ်,တၢ်မၤဃံမၤလၤခိၣ်သူ,ခီၣ်ဖၠူၣ်ထၢၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်
ထီၣ်ဘှီထီၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢအလီၢ်အိၣ်လၢတၢ်စူးကါအီၤလၢဒဲကဝီၤအချၢဒၣ်လဲာ်တၢ်ဟ့ၣ်ဝဲတၢ်သိၣ်လိ(၂၅၀)နၣ်ရံၣ်
န့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သိၣ်လိၣ်ဃးဒီးတၢ်တူၢ်လိာ်တမှံၤဖဲတၢ်သိၣ်လိအကတီၢ်တနီၤလဲၤဆီလီၤသူၣ်ထီၣ်က့ၤတၢ်အိၣ်မူအသီဆူကီၢ်သၢ
ဘ့ၣ်တဘ့ၣ်လံအဂ့ၢ်အဝဲစံးဝဲန့ၣ်လီၤ.တနီၤတ့ဃံတ့လၤဖိလၢမူးအဂီၢ်ဖဲဒဲကဝီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်တမ့ၢ်တၢ်လၢအအါဘၣ်ဒိးတ
မှံၤအဟံၣ်စ့ၢ်ကီးဖဲအံၤတအိၣ်ဘၣ်.
ဒ်ပှၤဟ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤကရၢသ့ၣ်တဖၣ်သးအိၣ်ကွၢ်သိဝဲတၢ်တိာ်ကျဲၤဆူကီၢ်ပယီၤအပူၤတကပၤဃိဒီးဃၣ်ကဒါက့ၤပှၤ(၁၁၀,၀၀၀)အံၤဆူ
အလီၢ်ခံလၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ,(NGOs)သ့ၣ်တဖၣ်ခါထီၣ်အခီၣ်ခါဆူကျဲးစၢးလၢတၢ်ကတဲၤကတီၤပာ်တုၤမုၢ်တနံၤလၢဒဲကဝီၤမ့ၢ်တအိၣ်လၢၤ
ဘၣ်ဒိးကဃုဝဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢတၢ်လုၢ်အီးသးသမူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒဲကဝီၤကအိၣ်ဒံးပှဲၤနံၣ်လဲၣ်န့ၣ်ပတသ့ၣ်ညါဘၣ်ဘၣ်ဆၣ်လၢအနံးတဆံအတီၢ်ပူၤတမ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်ကအိၣ်ဘၣ်ဒ်သိးမုၢ်မ
ဆါတနံၤအံၤဘၣ်အဂ့ၢ်(ADRA)အတၢ်တိာ်ကျဲၤမူဒါခိၣ် Matthias Rimarzik စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
နံၣ်လၢအပူၤကွံာ်အဝဲသ့ၣ်တၢ်သိၣ်လိသ့ၣ်တဖၣ်ဒ်တၢ်သ့ၣ်ညါတ့ၢ်လံလၢအပူၤကွံာ်တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိအံၤ
ဘၣ်တၢ်ဆီတလဲက့ၤအီၤဆူတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢတၢ်ကတဲာ်ကတီၤဆိသးဖဲတၢ်ဆီတလဲသးအဆၢကတီၢ်ဖဲဒဲက
ဝီၤ(၇)ဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.အဝဲသ့ၣ်မၤသကိးဃုာ်တၢ်ဒီး(ACTED),(INGO)အဂုၤအဂၤတဖုဒီးဆဲးလီၤသကိးတၢ်မၤတကွီၣ်လၢကမၤ
သကိးတၢ်ဒီးကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ခဝ့ၡၢၣ်(OVEC)န့ၣ်လီၤ.တၢ်ကရၢကရိခံဖုအံၤမၤသကိးဒုးဒိၣ်
ထီၣ်ဝဲတၢ်တိာ်ကျဲၤခီဖျိတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်အက့ၢ်အဂီၢ်ဒီးဟ့ၣ်စ့ၢ်ကီးလံာ်အုၣ်သးလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ဒီးကီၢ်ပယီၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲအပူၤကွံာ်(၄)နံၣ်အကတီၢ်ပစးထီၣ်တၢ်သိၣ်လိတၢ်တိာ်ကျဲၤအံၤလၢကမၤစၢၤဝဲပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢကမၤအါထီၣ်နီၢ်တၢ်နာ်န့ၢ်လီၤသး
ဒီးတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်ဖဲဒဲကဝီၤအပူၤ(Rimarzik)စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.ဖဲ၂၀၁၃နံၣ်ဘၣ်တၢ်သုးထီၣ်က့ၤအီၤဆူတၢ်
ကတဲာ်ကတီၤန့ၣ်လီၤ.ယဆိကမိၣ်လၢပှၤဟစ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အဲၣ်ဒိးထံၣ်ဝဲအဝဲသ့ၣ်အတၢ်တိာ်ကျဲၤလၢအဝဲသ့ၣ်အ
တၢ်ထံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိပဆီတလဲက့ၤဆူတၢ်ကတဲာ်ကတီၤဆိဒံးသိးပှၤဟ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤကရၢတဖၣ်အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်
ညါဝဲဒၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.ဆူ ညါခီအဂီၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီကသ့ဧါ.
တၢ်ကတဲာ်ကတီၤဆိသးလၢတၢ်မၤစၢၤဆိတၢ်လၢတၢ်ကဆိကတီၢ်ကွံာ်ဒဲကဝီၤအံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအဆိဒံးအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.တကတီၢ်
ဃီ(NGOs)အတၢ်မၤစၢၤလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤဘၣ်တၢ်ထုးလီၤစှၤကွံာ်အီၤဒီးတၢ်သုးလီၢ်သုးကျဲဆူကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်စှၤလီၤ
ကွံာ်ဝဲရူၢ်ရူၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
(The Border Consortium)မ့ၢ်ကရၢထဲတဖုဧိၤလၢဟ့ၣ်လီၤတၢ်အီၣ်တၢ်အီဒီးဟံၣ်ဃီလၢဒဲကဝီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်
လၢကျိၣ်စ့လၢတၢ်လုၢ်တၢ်ပှ့ၤအဂီၢ်လီၤစှၤကွံာ်ဝဲ(၁၀)မျးကယၤဒီးလၢတၢ်န့ၣ်အဃိဟုသးဘၣ်တၢ်ထုးလီၤစှၤကွံၤအီၤသွၣ်ဒီးပှၤမၤ
စၢၤတၢ်ဖိလၢတၢ်တၢ်ရဲးတၢ်ကျဲၤအပူၤဘၣ်တၢ်ထုးစှၤလီၤကွံၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ဒိးန့ၢ်ထဲဒၣ်(၃၅)မျးကယၤလၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဃ့ထီၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်မၤစၢၤဖဲနံၣ်
လၢအပူၤကွံာ်အဂီၢ်ဒီးဘၣ်တၢ်စူးကါလံအီၤ(၁၆)ကကွဲၢ်ဒီလၣ်ဖဲ၂၀၁၁ နံၣ်ဒီးအိၣ်တ့ၢ်ဒံးဒၣ်ထဲ(၁၄)ကကွဲၢ်ဒီလၣ်လၢ၂၀၁၅
နံၣ်အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ.
(ADRA)တူၢ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံာ်အီၤခီဖျိပှၤဟ့ၣ်တၢ်မၤကရၢသ့ၣ်တဖၣ်ထုးလီၤစှၤကွံာ်ဝဲကျိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢဒဲကဝီၤ(၃)
ဖျၢၣ်အဂီၢ်ဒီးခဲအံၤကျိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဒိးန့ၢ်ထဲဒၣ်ဆညါခံနံၣ်အဂီၢ်ဧိၤလီၤ.
(NGOs)ဒီးပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတဖၣ်ထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ကရၢကရိလၢကအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်စၢၤအသး
လၢတၢ်ကပာ်ပတုာ်ကွံာ်ဒဲကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်တနာ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်အဂ့ၢ်(Rimarzik)
စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
(ADRA)ထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢအတၢ်တိာ်ကျဲၤလၢပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤအမံၤတုၤမ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်ဆၢတဲာ်
လီၤအသးလၢကဟးထီၣ်ကွံၤလၢဒဲကဝီၤအကတီၢ်မ့ၢ်က့ၤဆူကီၢ်ပယီၤဒၣ်လဲာ်မ့ၢ်ဂ့ၤဃ့ထီၣ်လၢကကဲပှၤဒိးလဲသးမၤတၢ်လၢဖိး
ဒီးသဲစးမၤတၢ်လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိအါဒၣ်တက့ၢ်ထံၣ်ဝဲလၢတၢ်ထီၣ်တၢ်သိၣ်လိအံၤမ့ၢ်တၢ်
ဟ့ၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လဲၤပူၤကွံာ်တမံၤအဂ့ၢ်စိးဒိၡိကိစံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢတအဲၣ်ဒိးမၤလၢာ်ဂီၤခိၣ်နူာ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤလၢတၢ်မၤအိၣ်တမံၤမံၤအဃိအဝဲစံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
စီၤဖိသူၤရၣ်လၢအမ့ၢ်သံၣ်ရံၣ်စၣ်တၣ်တီၤထီကၠိဖဲဒဲကဝီၤပူၤဟ့ၣ်နီၤလီၤဝဲအတၢ်ထံၣ်န့ၣ်လီၤ.အဝဲဒိးန့ၢ်ကဲဘၣ်ကၠီသရၣ်ဖဲအ
ဝဲဒိးန့ၢ်တၢ်ကၠိသရၣ်တၢ်သိၣ်လိလၢ(ADRA)ဖဲ၂၀၀၉နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံဒီးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတလဲၤတရံးအသးလၢၤဘၣ်ခီဖျိကျိၣ်
စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဟံမူဒါပှၤမၤလိတၢ်ဖိလၢအကယဒီးပှၤသိၣ်လိတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဖဲမဲၢ်လးအခၢၣ်သးဒီးအဝဲမ့ၢ်ပှၤလၢတၢ်မၤအါတဂၤဘၣ်လဲၤ
ဘၣ်က့ၤဒီးကွၢ်ထွဲဝဲဖိဒံဖိသၣ်သ့ၣ်တလၢတီၤပူၤတီၤချၢန့ၣ်လီၤ.ဖဲအဝဲထီၣ်သကိးတၢ်မၤလိတပူၤဃီသ့ၣ်တဖၣ်တၢ်မၤတအါ
ထဲသိးအီၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤအိၣ်အါမးလၢတဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤဒ်သိးယၤဘၣ်စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.ယတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တၢ်မ့ၢ်တပာ်ပနီၣ်ယၤလၢတၢ်လီၢ်နီ
တတီၤ ဘၣ်ဆၣ်ယသူအီၣ်အီၤသ့လီၤ.
အိၣ်ဒီးတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢမဲၢ်ခးပှၢ်ပူၤဒဲကဝီၤပှၤအိၣ်(၄၀,၀၀၀)ဂၤအံၤမ့ၢ်နီၢ်စိဒိၡိကိဒီးစီၤဖိသူၣ်ရၣ်အတၢ်ဘူၣ်တၢ်တီၢ်ဂ့ၤအဃိ
န့ၣ်လီၤ.စိဒိၡိကိစံးဝဲတလါဒိးန့ၢ်တၢ်မၤ(၁,၀၀၀)ဘး($30)ဘၣ်ဆၣ်တလၢတလီၣ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖဲတၢ်ထုးလီၤစှၤ
တၢ်အီၣ်အကတီၢ် န့ၣ်လီၤ.
(NGO)ကရၢ်အဂၤလၢဒဲကဝီၤပူၤတခါ(Solidarités International)အိၣ်ဒီးတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်မၤလိလၢတၢ်ဘုၣ်ဒ့ၣ်ဒီး
ညၣ်န့ၣ်လီၤ.ထံကီၢ်ပှၤနဲၣ်တၢ်မူဒါခိၣ်ထံၣ်ဝဲလၢတၢ်တၢ်သိၣ်လိအံၤအဘျုးအိၣ်အါန့ၢ်ဒံးကျိၤကျဲတၢ်မၤလိအဂုၤအဂၤသ့ၣ်တ
ဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိအါဂၤတသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်ဘၣ်.တၢ်စူးကါ(NGOs)သ့ၣ်တဖၣ်လၢကမၤပှဲၤဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်လိၣ်ဘၣ်န့ၣ်
ဘၣ်ဒီးတဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်အသးလၢကဆိကမိၣ်ဝဲဆူညါခီအတၢ်အိၣ်မူဘၣ်စံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတၢ်
သိၣ်လိသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်နာ်န့ၢ်လီၤနီၢ်ကစၢ်သးလၢကမၤတၢ်ဆၢတဲာ်လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်မူအဂီၢ်
ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ကတဲာ်ကတီာ်ဆိပာ်စၢၤသးလၢကဘၣ်မၤအီၣ်မၤအီဒ်လဲၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲဆိကမိၣ်ဝဲလၢတၢ်လဲၤကျဲအံၤအိၣ်ဒံးဝဲ,ယံၤမးဒံးလၢကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်သးအဂၤတမံၤဖဲကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤအံၤမ့တမ့ၢ်
လၢတၢ်က့ၤကဒါက့ၤဆူကီၢ်ပယီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ထံကီၢ်ပဒိၣ်အတၢ်ဘျၢလၢကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အုၣ်သးအလံာ်အလဲၢ်လၢအဖိးဒီးသဲစးဖဲကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤမ့ၢ်တၢ်လၢကီခဲဝဲဒၣ်
ဒိၣ်မးဒီးလၢပှၤလၢကဆိကမိၣ်ထီၣ်ဝဲလၢတၢ်က့ၤကဒါက့ၤအဂီၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢဒီးတၢ်ကဲထီၣ်အသးသ့သ့ၣ်တဖၣ်တ
အိၣ်ထီၣ်ဝဲ ဒၣ်ဒံးဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
အခီပညီမ့ၢ်ဝဲပှၤလၢဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်သီသီသ့ၣ်တဖၣ်ကစူးကါဝဲအဂီၢ်ဖဲခါ
လၢကဟဲအဆိအချ့အံၤတအိၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢအဂုၤအဂၤတဖၣ်အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ကျဲးစၢးဒီးတၢ်စူးကါအီၤသ့လၢဒဲကဝီၤအပူၤအံၤတနီၤဖဲအဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်
ဘၣ်တၢ်မၤလိဝံၤအလီၢ်ခံအဂ့ၢ်(Lavigne)စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်ပှၤလၢအဲးဒိးအိးထီၣ်တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအလီၢ်လၢကမၤတၢ်ဖံးတၢ်မၤ
အဂီၢ်ဖဲဒဲကဝီၤအပူၤတၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအလီၢ်ကျးအိၣ်ဝဲဒၣ်ဒီးမ့ၢ်တၢ်ခွဲးဂ့ၤယာ်ဘၣ်တမံၤန့ၣ်လီၤ.
မူဒါအသီလၢအကါဒိၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်တၢ်မၤအပူၤ(ADRA)အိၣ်ဒိးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢကထုးန့ၢ်အါထီၣ်ပှၤလၢဟ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤသ့ၣ်
တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢအိၣ်ပာ်တ့ၢ်လံအံၤကအိၣ်ဒၣ်ထဲခံနံၣ်ဧိၤတုၤဝံၤလံဒီးအဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်တၢ်တၤ
တၢ်ဒ်သိးကီၢ်အီးစတ့လယါအပဒိၣ်လၢဟ့ၣ်က့ၤတၢ်မၤစၢၤတၢ်တိာ်ကျဲၤကျိၣ်စ့ထဲဒၣ်တဝာ်ဧိၤ-လၢတၢ်ကထုဒထီဒ်က့ၤအီၤ
န့ၣ်လီၤ.
ပထံၣ်လၢတၢ်လိၣ်အံၤတၢ်ကဘၣ်မၤဆူၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤတမ့ၢ်တၢ်ကဘၣ်မၤစှၤလီၤတၢ်သိၣ်လိတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢဒဲကဝီၤအပူၤ
ဘၣ်.ပှၤဟ့ၣ်မၤစၢၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်သးအိၣ်ဒၣ်လၢကမၤတၢ်လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤဒိးပထံၣ်စိလံတၢ်တၢ်မၤစၢၤကျိၣ်စ့တၢ်ဂ့ၢ်ကီ
အတၢ်တၤတၢ်လၢနံၣ်လၢကဟဲဝဲဒၣ်လံအဂ့ၢ်(Rimarzik)စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ(UNHCR)ဒီး(NGOs)ခဲလၢာ်ကတိၤတၢ်ဒီး(DVB)လၢကဘၣ်မၤစကိးတၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်တခါအံၤအဖီခိၣ်လၢအမ့ၢ်
တၢ်က့ၤကဒါက့ၤအံာ်ဆိဒံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိ(၆,၀၀၀-၈,၀၀၀)လဲၤဆူကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်ဒီးမ့ၢ်ဂ့ၢ်ကီတမံၤစ့ၢ်ကီးလၢပဒိးန့ၢ်ဘၣ်လံာ်အုၣ်သးလၢဖိး
သဲစး ဒ်သိးကကဲထီၣ်က့ၤပှၤဒိးလဲသးမၤတၢ်အပှၤမၤတၢ်ဖိလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤအဃိပလိၣ်ဘၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်မၤစၢၤန့ၣ်လီၤ.
စီၤဖိသူၣ်ရၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤနီၢ်စိဒိၡိကိထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်က့ၤကဒါက့ၤအံၤမ့ၢ်တၢ်ဘှါၡဲအကျဲလၢအဂၢၢ်အကျၢၤတဘိလၢတမ့ၢ်တၢ်ဆၢ
ကတီၢ်ခဲအံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.နီၢ်စိဒိၡိကိဟ့ၣ်ကွၢ်ပှၤအဟံၣ်ဖိဃီဖိအတၢ်ဂီၤဖဲအိၣ်လၢကီၢ်အီးစတ့လယါလၢအလီတဲစိအ
ပူၤဒီးစံးဝဲလၢထံကီၢ်ပဒိၣ်ဟ့ၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤသးအဖီခိၣ်တၢ်လဲၤဆကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်ဟ့ၣ်အီၤတၢ်မုၢ်လၢ်လၢကကျဲးစၢးအိၣ်
မူဝဲလၢအတၢ်နာ်လၢကဟဲကဲထီၣ်အသးနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤယတသ့ၣ်ညါလၢၤဘၣ်လၢယကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.ယတထံးစိခါဆူညါအတၢ်အိၣ်မူဘၣ်စံးဝဲ
ဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖၣ်တၢ်ဂီၤလၢအဝဲတၢ်အပူၤတၢ်မၤလၢအဝဲမၤတ့ၢ်ဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ကဆီဒီးထိၣ်တၤမံၤတၢ်ဂီၤအိၣ်လၢလီၢ်မံဒါဒီးခိၣ်ဖၢၣ်အလိၤဒီး
ဟါတၢ်အီၣ်အစီၤနီၣ်ခိၣ်အဃံလၤလၢအိၣ်ဒီးဖီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အါကလုာ်လၢထုးန့ၢ်ပှၤသး(မ့)တမှံၤဟံၣ်လၢတၢ်တူၢ်လိာ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤပတအိၣ်လၢတၢ်မုာ်သူၣ်မုာ်သးအတမှံၤဟံၣ်ဘၣ်,ပအိၣ်ဒၣ်လၢမဲၢ်လးဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအဒဲကဝီၤအပူၤလီၤ.ဒီးတၢ်ဂီၤအံၤမ့ၢ်ဝဲ
ဖဲတၢ်သိၣ်လိဝဲၤဒၢးဖဲအဝဲမ့ၢ်တ့ၢ်ပှၤနဲၣ်တၢ်တဂၤဖဲတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်သိၣ်အတၢ်တိာ်ကျဲၤကရၢအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤဘၣ်ကီ
ဘၣ်ခဲဖိအဂုၤအဂၤလၢဒ်သိးဒီးအီၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢမၤဃံမၤလၤဝဲတမှံၤလီၢ်မံဒီးတၢ်အီၣ်လီၢ်အစီၤနီၣ်ခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီးမ့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်
လၢလၢမုၢ်ကအိၣ်ဝဲတနံၤအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဃုတၢ်မၤလၢတမှံၤဟံၣ်ဒ်အမ့ၢ်ပှၤမၤဃံမၤလၤတမှံၤတၢ်မံလီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤတၢ်အီၣ်လီၢ်စီၤနီၣ်ခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤပှၤ
မၤကဆှီတၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤဒီးပှၤကွၢ်ထွဲတၢ်အီၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ယတၢ်မံမီၢ်မ့ၢ်ယကလဲၤဆူကီၢ်အီစတ့လယါဖဲယဟံၣ်ဖိဃီဖိအိၣ်ဖဲန့ၣ်ဒိးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်လၢကန့ၢ်ဘၣ်တၢမၤဖဲတမှံၤဟံၣ်အတၢ်မၤစံး
ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ခၢကီၢ်ပယီၤအပူၤဖဲ၂၀၁၀နံၣ်ဘၣ်တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးအီၤခီဖျိအဖိမုၢ်မ့ၢ်ပှၤမၤတၢ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအဃိအ
ဝဲတထံၣ်ဝဲတၢ်က့ၤကဒါက့ၤဆူနီၢ်ကစၢ်ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤအံၤတမ့ၢ်တၢ်ဃိုထၢလၢအဝဲဒၣ်အဂီၢ်ဘၣ်.
ဒ်အဝဲဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိမ့ၢ်ပှၤလၢအဟဲတုၤလၢကီၢ်ပကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤကီၢ်ဆၢဒဲကဝီၤပူၤစဲၤခံဝဲဒၣ်အဃီမုၢ်မဆါတနံၤအံၤတၢ်လဲၤဆူ
ကီၢ်အီးစတ့လယါမ့ၢ်ဒၣ်တၢ်မံမီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်န့ၣ်အသိးပှၤအိၣ်လၢဒဲကဝီၤ(၉)ဖျၢၣ်အပူၤအါန့ၢ်ဒံးပှၤ(၁၀,၀၀)ဂၤလၢဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လုၢ်အီၣ်နီၢ်ခိတၢ်ဖံးလိမၤဒိးစးထီၣ်လၢ၂၀၁၁
နံၣ်လံၤလံၤလံန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ဆးတၢ်ကူတၢ်သိး,တၢ်ဖီအီၣ်တ့ၤအီၣ်,တၢ်တူၢ်လိာ်ခီၣ်ဆၢတမှံၤတပျီၤ
,တၢ်ဘှီစဲးဖီကဟၣ်တဖၣ်,လၢအဘၣ်ဃးဒီးလီမ့ၣ်တၢ်စုသ့ခီၣ်ဘၣ်,တၢ်မၤဃံမၤလၤခိၣ်သူ,ခီၣ်ဖၠူၣ်ထၢၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်
ထီၣ်ဘှီထီၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢအလီၢ်အိၣ်လၢတၢ်စူးကါအီၤလၢဒဲကဝီၤအချၢဒၣ်လဲာ်တၢ်ဟ့ၣ်ဝဲတၢ်သိၣ်လိ(၂၅၀)နၣ်ရံၣ်
န့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သိၣ်လိၣ်ဃးဒီးတၢ်တူၢ်လိာ်တမှံၤဖဲတၢ်သိၣ်လိအကတီၢ်တနီၤလဲၤဆီလီၤသူၣ်ထီၣ်က့ၤတၢ်အိၣ်မူအသီဆူကီၢ်သၢ
ဘ့ၣ်တဘ့ၣ်လံအဂ့ၢ်အဝဲစံးဝဲန့ၣ်လီၤ.တနီၤတ့ဃံတ့လၤဖိလၢမူးအဂီၢ်ဖဲဒဲကဝီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်တမ့ၢ်တၢ်လၢအအါဘၣ်ဒိးတ
မှံၤအဟံၣ်စ့ၢ်ကီးဖဲအံၤတအိၣ်ဘၣ်.
ဒ်ပှၤဟ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤကရၢသ့ၣ်တဖၣ်သးအိၣ်ကွၢ်သိဝဲတၢ်တိာ်ကျဲၤဆူကီၢ်ပယီၤအပူၤတကပၤဃိဒီးဃၣ်ကဒါက့ၤပှၤ(၁၁၀,၀၀၀)အံၤဆူ
အလီၢ်ခံလၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ,(NGOs)သ့ၣ်တဖၣ်ခါထီၣ်အခီၣ်ခါဆူကျဲးစၢးလၢတၢ်ကတဲၤကတီၤပာ်တုၤမုၢ်တနံၤလၢဒဲကဝီၤမ့ၢ်တအိၣ်လၢၤ
ဘၣ်ဒိးကဃုဝဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢတၢ်လုၢ်အီးသးသမူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒဲကဝီၤကအိၣ်ဒံးပှဲၤနံၣ်လဲၣ်န့ၣ်ပတသ့ၣ်ညါဘၣ်ဘၣ်ဆၣ်လၢအနံးတဆံအတီၢ်ပူၤတမ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်ကအိၣ်ဘၣ်ဒ်သိးမုၢ်မ
ဆါတနံၤအံၤဘၣ်အဂ့ၢ်(ADRA)အတၢ်တိာ်ကျဲၤမူဒါခိၣ် Matthias Rimarzik စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
နံၣ်လၢအပူၤကွံာ်အဝဲသ့ၣ်တၢ်သိၣ်လိသ့ၣ်တဖၣ်ဒ်တၢ်သ့ၣ်ညါတ့ၢ်လံလၢအပူၤကွံာ်တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိအံၤ
ဘၣ်တၢ်ဆီတလဲက့ၤအီၤဆူတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢတၢ်ကတဲာ်ကတီၤဆိသးဖဲတၢ်ဆီတလဲသးအဆၢကတီၢ်ဖဲဒဲက
ဝီၤ(၇)ဖျၢၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.အဝဲသ့ၣ်မၤသကိးဃုာ်တၢ်ဒီး(ACTED),(INGO)အဂုၤအဂၤတဖုဒီးဆဲးလီၤသကိးတၢ်မၤတကွီၣ်လၢကမၤ
သကိးတၢ်ဒီးကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ခဝ့ၡၢၣ်(OVEC)န့ၣ်လီၤ.တၢ်ကရၢကရိခံဖုအံၤမၤသကိးဒုးဒိၣ်
ထီၣ်ဝဲတၢ်တိာ်ကျဲၤခီဖျိတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်အက့ၢ်အဂီၢ်ဒီးဟ့ၣ်စ့ၢ်ကီးလံာ်အုၣ်သးလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ဒီးကီၢ်ပယီၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲအပူၤကွံာ်(၄)နံၣ်အကတီၢ်ပစးထီၣ်တၢ်သိၣ်လိတၢ်တိာ်ကျဲၤအံၤလၢကမၤစၢၤဝဲပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢကမၤအါထီၣ်နီၢ်တၢ်နာ်န့ၢ်လီၤသး
ဒီးတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်ဖဲဒဲကဝီၤအပူၤ(Rimarzik)စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.ဖဲ၂၀၁၃နံၣ်ဘၣ်တၢ်သုးထီၣ်က့ၤအီၤဆူတၢ်
ကတဲာ်ကတီၤန့ၣ်လီၤ.ယဆိကမိၣ်လၢပှၤဟစ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အဲၣ်ဒိးထံၣ်ဝဲအဝဲသ့ၣ်အတၢ်တိာ်ကျဲၤလၢအဝဲသ့ၣ်အ
တၢ်ထံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိပဆီတလဲက့ၤဆူတၢ်ကတဲာ်ကတီၤဆိဒံးသိးပှၤဟ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤကရၢတဖၣ်အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်
ညါဝဲဒၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.ဆူ ညါခီအဂီၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီကသ့ဧါ.
တၢ်ကတဲာ်ကတီၤဆိသးလၢတၢ်မၤစၢၤဆိတၢ်လၢတၢ်ကဆိကတီၢ်ကွံာ်ဒဲကဝီၤအံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအဆိဒံးအကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.တကတီၢ်
ဃီ(NGOs)အတၢ်မၤစၢၤလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤဘၣ်တၢ်ထုးလီၤစှၤကွံာ်အီၤဒီးတၢ်သုးလီၢ်သုးကျဲဆူကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်စှၤလီၤ
ကွံာ်ဝဲရူၢ်ရူၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
(The Border Consortium)မ့ၢ်ကရၢထဲတဖုဧိၤလၢဟ့ၣ်လီၤတၢ်အီၣ်တၢ်အီဒီးဟံၣ်ဃီလၢဒဲကဝီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်
လၢကျိၣ်စ့လၢတၢ်လုၢ်တၢ်ပှ့ၤအဂီၢ်လီၤစှၤကွံာ်ဝဲ(၁၀)မျးကယၤဒီးလၢတၢ်န့ၣ်အဃိဟုသးဘၣ်တၢ်ထုးလီၤစှၤကွံၤအီၤသွၣ်ဒီးပှၤမၤ
စၢၤတၢ်ဖိလၢတၢ်တၢ်ရဲးတၢ်ကျဲၤအပူၤဘၣ်တၢ်ထုးစှၤလီၤကွံၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ဒိးန့ၢ်ထဲဒၣ်(၃၅)မျးကယၤလၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဃ့ထီၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်မၤစၢၤဖဲနံၣ်
လၢအပူၤကွံာ်အဂီၢ်ဒီးဘၣ်တၢ်စူးကါလံအီၤ(၁၆)ကကွဲၢ်ဒီလၣ်ဖဲ၂၀၁၁ နံၣ်ဒီးအိၣ်တ့ၢ်ဒံးဒၣ်ထဲ(၁၄)ကကွဲၢ်ဒီလၣ်လၢ၂၀၁၅
နံၣ်အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ.
(ADRA)တူၢ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံာ်အီၤခီဖျိပှၤဟ့ၣ်တၢ်မၤကရၢသ့ၣ်တဖၣ်ထုးလီၤစှၤကွံာ်ဝဲကျိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢဒဲကဝီၤ(၃)
ဖျၢၣ်အဂီၢ်ဒီးခဲအံၤကျိၣ်စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဒိးန့ၢ်ထဲဒၣ်ဆညါခံနံၣ်အဂီၢ်ဧိၤလီၤ.
(NGOs)ဒီးပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတဖၣ်ထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ကရၢကရိလၢကအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်စၢၤအသး
လၢတၢ်ကပာ်ပတုာ်ကွံာ်ဒဲကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်တနာ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်အဂ့ၢ်(Rimarzik)
စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
(ADRA)ထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢအတၢ်တိာ်ကျဲၤလၢပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤအမံၤတုၤမ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်ဆၢတဲာ်
လီၤအသးလၢကဟးထီၣ်ကွံၤလၢဒဲကဝီၤအကတီၢ်မ့ၢ်က့ၤဆူကီၢ်ပယီၤဒၣ်လဲာ်မ့ၢ်ဂ့ၤဃ့ထီၣ်လၢကကဲပှၤဒိးလဲသးမၤတၢ်လၢဖိး
ဒီးသဲစးမၤတၢ်လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိအါဒၣ်တက့ၢ်ထံၣ်ဝဲလၢတၢ်ထီၣ်တၢ်သိၣ်လိအံၤမ့ၢ်တၢ်
ဟ့ၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လဲၤပူၤကွံာ်တမံၤအဂ့ၢ်စိးဒိၡိကိစံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢတအဲၣ်ဒိးမၤလၢာ်ဂီၤခိၣ်နူာ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤလၢတၢ်မၤအိၣ်တမံၤမံၤအဃိအဝဲစံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
စီၤဖိသူၤရၣ်လၢအမ့ၢ်သံၣ်ရံၣ်စၣ်တၣ်တီၤထီကၠိဖဲဒဲကဝီၤပူၤဟ့ၣ်နီၤလီၤဝဲအတၢ်ထံၣ်န့ၣ်လီၤ.အဝဲဒိးန့ၢ်ကဲဘၣ်ကၠီသရၣ်ဖဲအ
ဝဲဒိးန့ၢ်တၢ်ကၠိသရၣ်တၢ်သိၣ်လိလၢ(ADRA)ဖဲ၂၀၀၉နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံဒီးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတလဲၤတရံးအသးလၢၤဘၣ်ခီဖျိကျိၣ်
စ့တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဟံမူဒါပှၤမၤလိတၢ်ဖိလၢအကယဒီးပှၤသိၣ်လိတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဖဲမဲၢ်လးအခၢၣ်သးဒီးအဝဲမ့ၢ်ပှၤလၢတၢ်မၤအါတဂၤဘၣ်လဲၤ
ဘၣ်က့ၤဒီးကွၢ်ထွဲဝဲဖိဒံဖိသၣ်သ့ၣ်တလၢတီၤပူၤတီၤချၢန့ၣ်လီၤ.ဖဲအဝဲထီၣ်သကိးတၢ်မၤလိတပူၤဃီသ့ၣ်တဖၣ်တၢ်မၤတအါ
ထဲသိးအီၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤအိၣ်အါမးလၢတဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤဒ်သိးယၤဘၣ်စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.ယတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တၢ်မ့ၢ်တပာ်ပနီၣ်ယၤလၢတၢ်လီၢ်နီ
တတီၤ ဘၣ်ဆၣ်ယသူအီၣ်အီၤသ့လီၤ.
အိၣ်ဒီးတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢမဲၢ်ခးပှၢ်ပူၤဒဲကဝီၤပှၤအိၣ်(၄၀,၀၀၀)ဂၤအံၤမ့ၢ်နီၢ်စိဒိၡိကိဒီးစီၤဖိသူၣ်ရၣ်အတၢ်ဘူၣ်တၢ်တီၢ်ဂ့ၤအဃိ
န့ၣ်လီၤ.စိဒိၡိကိစံးဝဲတလါဒိးန့ၢ်တၢ်မၤ(၁,၀၀၀)ဘး($30)ဘၣ်ဆၣ်တလၢတလီၣ်ဝဲဒၣ်ဘၣ်လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖဲတၢ်ထုးလီၤစှၤ
တၢ်အီၣ်အကတီၢ် န့ၣ်လီၤ.
(NGO)ကရၢ်အဂၤလၢဒဲကဝီၤပူၤတခါ(Solidarités International)အိၣ်ဒီးတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်မၤလိလၢတၢ်ဘုၣ်ဒ့ၣ်ဒီး
ညၣ်န့ၣ်လီၤ.ထံကီၢ်ပှၤနဲၣ်တၢ်မူဒါခိၣ်ထံၣ်ဝဲလၢတၢ်တၢ်သိၣ်လိအံၤအဘျုးအိၣ်အါန့ၢ်ဒံးကျိၤကျဲတၢ်မၤလိအဂုၤအဂၤသ့ၣ်တ
ဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိအါဂၤတသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်ဘၣ်.တၢ်စူးကါ(NGOs)သ့ၣ်တဖၣ်လၢကမၤပှဲၤဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်လိၣ်ဘၣ်န့ၣ်
ဘၣ်ဒီးတဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်အသးလၢကဆိကမိၣ်ဝဲဆူညါခီအတၢ်အိၣ်မူဘၣ်စံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတၢ်
သိၣ်လိသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်နာ်န့ၢ်လီၤနီၢ်ကစၢ်သးလၢကမၤတၢ်ဆၢတဲာ်လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်မူအဂီၢ်
ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ကတဲာ်ကတီာ်ဆိပာ်စၢၤသးလၢကဘၣ်မၤအီၣ်မၤအီဒ်လဲၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲဆိကမိၣ်ဝဲလၢတၢ်လဲၤကျဲအံၤအိၣ်ဒံးဝဲ,ယံၤမးဒံးလၢကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်သးအဂၤတမံၤဖဲကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤအံၤမ့တမ့ၢ်
လၢတၢ်က့ၤကဒါက့ၤဆူကီၢ်ပယီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ထံကီၢ်ပဒိၣ်အတၢ်ဘျၢလၢကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အုၣ်သးအလံာ်အလဲၢ်လၢအဖိးဒီးသဲစးဖဲကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤမ့ၢ်တၢ်လၢကီခဲဝဲဒၣ်
ဒိၣ်မးဒီးလၢပှၤလၢကဆိကမိၣ်ထီၣ်ဝဲလၢတၢ်က့ၤကဒါက့ၤအဂီၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢဒီးတၢ်ကဲထီၣ်အသးသ့သ့ၣ်တဖၣ်တ
အိၣ်ထီၣ်ဝဲ ဒၣ်ဒံးဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
အခီပညီမ့ၢ်ဝဲပှၤလၢဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်သီသီသ့ၣ်တဖၣ်ကစူးကါဝဲအဂီၢ်ဖဲခါ
လၢကဟဲအဆိအချ့အံၤတအိၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢအဂုၤအဂၤတဖၣ်အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ကျဲးစၢးဒီးတၢ်စူးကါအီၤသ့လၢဒဲကဝီၤအပူၤအံၤတနီၤဖဲအဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်
ဘၣ်တၢ်မၤလိဝံၤအလီၢ်ခံအဂ့ၢ်(Lavigne)စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်ပှၤလၢအဲးဒိးအိးထီၣ်တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအလီၢ်လၢကမၤတၢ်ဖံးတၢ်မၤ
အဂီၢ်ဖဲဒဲကဝီၤအပူၤတၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအလီၢ်ကျးအိၣ်ဝဲဒၣ်ဒီးမ့ၢ်တၢ်ခွဲးဂ့ၤယာ်ဘၣ်တမံၤန့ၣ်လီၤ.
မူဒါအသီလၢအကါဒိၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်တၢ်မၤအပူၤ(ADRA)အိၣ်ဒိးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢကထုးန့ၢ်အါထီၣ်ပှၤလၢဟ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤသ့ၣ်
တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢအိၣ်ပာ်တ့ၢ်လံအံၤကအိၣ်ဒၣ်ထဲခံနံၣ်ဧိၤတုၤဝံၤလံဒီးအဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်တၢ်တၤ
တၢ်ဒ်သိးကီၢ်အီးစတ့လယါအပဒိၣ်လၢဟ့ၣ်က့ၤတၢ်မၤစၢၤတၢ်တိာ်ကျဲၤကျိၣ်စ့ထဲဒၣ်တဝာ်ဧိၤ-လၢတၢ်ကထုဒထီဒ်က့ၤအီၤ
န့ၣ်လီၤ.
ပထံၣ်လၢတၢ်လိၣ်အံၤတၢ်ကဘၣ်မၤဆူၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤတမ့ၢ်တၢ်ကဘၣ်မၤစှၤလီၤတၢ်သိၣ်လိတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢဒဲကဝီၤအပူၤ
ဘၣ်.ပှၤဟ့ၣ်မၤစၢၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်သးအိၣ်ဒၣ်လၢကမၤတၢ်လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤဒိးပထံၣ်စိလံတၢ်တၢ်မၤစၢၤကျိၣ်စ့တၢ်ဂ့ၢ်ကီ
အတၢ်တၤတၢ်လၢနံၣ်လၢကဟဲဝဲဒၣ်လံအဂ့ၢ်(Rimarzik)စံးဝဲန့ၣ်လီၤ.
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ(UNHCR)ဒီး(NGOs)ခဲလၢာ်ကတိၤတၢ်ဒီး(DVB)လၢကဘၣ်မၤစကိးတၢ်ဂ့ၢ်အကါဒိၣ်တခါအံၤအဖီခိၣ်လၢအမ့ၢ်
တၢ်က့ၤကဒါက့ၤအံာ်ဆိဒံးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိ(၆,၀၀၀-၈,၀၀၀)လဲၤဆူကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်ဒီးမ့ၢ်ဂ့ၢ်ကီတမံၤစ့ၢ်ကီးလၢပဒိးန့ၢ်ဘၣ်လံာ်အုၣ်သးလၢဖိး
သဲစး ဒ်သိးကကဲထီၣ်က့ၤပှၤဒိးလဲသးမၤတၢ်အပှၤမၤတၢ်ဖိလၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်အပူၤအဃိပလိၣ်ဘၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်မၤစၢၤန့ၣ်လီၤ.
စီၤဖိသူၣ်ရၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤနီၢ်စိဒိၡိကိထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်က့ၤကဒါက့ၤအံၤမ့ၢ်တၢ်ဘှါၡဲအကျဲလၢအဂၢၢ်အကျၢၤတဘိလၢတမ့ၢ်တၢ်ဆၢ
ကတီၢ်ခဲအံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.နီၢ်စိဒိၡိကိဟ့ၣ်ကွၢ်ပှၤအဟံၣ်ဖိဃီဖိအတၢ်ဂီၤဖဲအိၣ်လၢကီၢ်အီးစတ့လယါလၢအလီတဲစိအ
ပူၤဒီးစံးဝဲလၢထံကီၢ်ပဒိၣ်ဟ့ၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤသးအဖီခိၣ်တၢ်လဲၤဆကီၢ်သၢဘ့ၣ်တဘ့ၣ်ဟ့ၣ်အီၤတၢ်မုၢ်လၢ်လၢကကျဲးစၢးအိၣ်
မူဝဲလၢအတၢ်နာ်လၢကဟဲကဲထီၣ်အသးနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤယတသ့ၣ်ညါလၢၤဘၣ်လၢယကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.ယတထံးစိခါဆူညါအတၢ်အိၣ်မူဘၣ်စံးဝဲ
ဒၣ်န့ၣ်လီၤ.