ကီၢ်ပယီၤဃုကျဲလၢ ကဒုးကဲထီၣ်၀ၣ်ပှၢ်လၢ တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်အိၣ်ဒိၣ်တမံၤမံၤ
ကီၢ်ပယီၤဃုကျဲလၢ ကဒုးကဲထီၣ်၀ၣ်ပှၢ်လၢ တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်အိၣ်ဒိၣ်တမံၤမံၤ
Myanmar Times, 20 Sep 2017
URL: https://www.mmtimes.com/news/myanmar-ponders-ways-make-bamboo-forests-more-profitable.html
ကီၢ်ပဒိၣ်ဃုကျဲလၢ ကမၤဂ့ၤထီၣ်စ့တၢ်ဟဲနုာ် ခီဖျိအ၀ၣ်ပှၢ်အိၣ်လၢအအ့ခၢၣ်လၢအကထိတဖၣ်, ဒီးစ့တၢ်ဟဲနုာ်ခီဖျိ၀ၣ်ပှၢ် မ့ၢ်တၢ် လၢအစှၤဒိၣ်မး ဖဲထိၣ်သြတီၤဒီးထံကီၢ်လၢအိၣ်ဘူးတဖၣ်လီၤ.
ကီၢ်ပယီၤအိၣ်ဒီး "၀ၣ်ပှၢ်လၢအလဲၢ်အအ့ခၢၣ်အါမး, ဘၣ်ဆၣ်တၢ်ဟဲနုာ်လၢတၢ်ဒိးန့ၢ်ခီဖျိ၀ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအစှၤဒိၣ်မး ဖဲထိၣ်သြတီၤဒီး ထံကီၢ်လၢအိၣ်ဘူးဒ်အမ့ၢ် တရူးကီၢ် ဒီးကီၤလၤသူကီၢ်တဖၣ်လီၤ
" ကီၢ်စၢဖှိၣ်ကိတိာ်ခိၣ်ဘၣ်ဃး န့ဆၢၣ်ဂံၢ်ထံးကံၢ်စီဒီး တၢ်ကွၢ်က တီၤခိၣ်ဃၢၤတၢ်အိၣ်သးကိတိာ်, အူအိ၀့, စံး၀ဲဖဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်၀ၣ်မုၢ်နံၤအမူး ဖဲမုၢ်ဆၣ်အနံၤ လီၤ.
"တရူးကီၢ်မၤန့ၢ်စ့ US$3.6 billion ခီဖျိတၢ်ထုးထီၣ်၀ၣ်, ဖဲ ၂၀၁၅ တီၢ်ပူၤ, ဒီးကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်မၤန့ၢ်စ့ $40 million ဘျဲၣ် ထဲဒၣ် လၢဆါဘီၣ်တခါဧိၤလီၤ." ကိတိာ်ခိၣ် အူအိ၀့, စံး၀ဲလီၤ.
"ဒ်တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါလၢ ခိသွဲ၀ဲၤကျိၤစံး၀ဲအသိး, ကီၢ်ပယီၤမၤန့ၢ်စ့ ခီဖျိတၢ်ထုးထီၣ်၀ၣ် ထဲဒၣ် $500,000 န့ၣ်လီၤ."
"အဃိဒီး, ပဘၣ်ထုးထီၣ်၀ၣ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤ လၢအလူၤထံဂုၤကီၢ်ဂၤအကံၢ်အစီချုး, ဒီးပဘၣ်မၤလီၢ်တံၢ်ပဘၣ်သူၣ်၀ၣ် သံကစဲာ်တ ဘိယူၢ်ဃီလီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.
ကီၢ်ပယီၤအ၀ၣ်ပှၢ် မ့ၢ်၀ဲအဒိၣ်ကတၢၢ်သၢခါတခါလၢဟီၣ်ခိၣ်, လၢတရူးကီၢ်ဒီး ကီၤလၤသူကီၢ်၀ံၤအလီၢ်ခံ, အဂ့ၢ် ကိတိာ်ခိၣ်အူအိ၀့ စံး၀ဲလီၤ.
သ့ၣ်ပှၢ်၀ဲၤကျိၤအတၢ်ပာ်ဖျါစံး၀ဲ, တၢ်ထုးထီၣ်၀ၣ်အဘိးအိၣ်၀ဲ ၆၃.၂ ကကွဲၢ်ဘိလီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်, အူအိ၀့စံး၀ဲလၢ တၢ်သူ၀ၣ်လၢကျဲလီၤဆီအါဘိမး, ဒီး၀ၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လီၤစှၤ၀ဲကယီဘၣ်ကယီလီၤ, အ၀ဲဒၣ် စံး.
"လၢကီၢ်ပယီၤ၀ၣ်အကလုာ်အိၣ်၀ဲ ၁၀၀ အကျါ, ထဲဒၣ် ၁၈ ကလုာ်တၢ်သူအီၤသ့လၢ တၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤအဂီၢ်လီၤ. ၀ၣ်အိၣ်အါ မး, အဃိဒီးတၢ်ကဘၣ်သူၣ်အီၤလီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.
၀ၣ်လီၤစှၤမ့ၢ်လၢ ပှၤသူၣ်၀ၣ်ပှၢ်စှၤ၀ဲ, တၢ်ဒွဲၣ်အူ၀ၣ်ပှၢ်ဒီးတၢ်သူၣ်လီၤက့ၤ၀ဲဒီး တၢ်မုၢ်တၢ်ဘိလၢတၢ်န့ၢ်စ့ညီ, ဒီးတၢ်ကျီ၀ၣ်လၢတ ဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါတဖၣ်လီၤ, အဂ့ၢ် အူကၠီၤသူၤ, လၢအမ့ၢ်ကီၢ်ပယီၤ
ဂ့ၢ်ဒီး၀ၣ်တၢ်မၤကရၢ, ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ, စံး၀ဲလီၤ.
"လၢထံကီၢ်လၢအဂၤ တၢ်သူၣ်၀ၣ်လၢအဂ့ၢ်အ၀ီ ဒီးဖၠါလၢတၢ်ကဆါဘၣ်အီၤ တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်လီၤ. မ့ၢ်ပှၢ်ပူၤတၢ်ဖိတၢ်လံၤ လၢအရ့ ဒိၣ်တခါ ဒီးမ့ၢ်တၢ်အလိၣ်ဒိၣ်လၢ န့ဆၢၣ်ခိၣ်ဃၢၤအဂီၢ်လီၤ." အူကၠီၤသူၤ
စံးကဒီး၀ဲလီၤ.
ဖဲ ၁၉၉၀, လၢထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤ ၀ၣ်ပှၢ်အိၣ်၀ဲ ၁ ကကွဲၢ်ဟဲးကထၢၣ်အလဲၢ်, ဒီးဖဲ ၂၀၁၀ ၀ၣ်ပှၢ်လီၤစှၤ၀ဲတုၤ ၂၀ မျး ကယၤ ဒီးအ ခဲအံၤအိၣ်တ့ၢ်ဒၣ်ထဲ ၈၀၀,၀၀၀ ဟဲးထၢၣ်အလဲၢ်, ဒီးလီၤစှၤဒံး၀ဲ
ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်လီၤ, အူကၠီၤသူၤစံး၀ဲ, ဖးခီဖျိ၀ဲ FAO အနီၢ်ဂံၢ်နီၢ်ဒွးလီၤ.
လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤ, ၀ၣ်မဲထီၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်ဖဲ ပကိကီၢ်ဒိၣ်, ရၢၢ်ခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ်, တနီသရံၣ်ကီၢ်ဒိၣ်, ကခၠ့ၣ်ကီၢ်စဲၣ်, ဒီးအ့ယၣ်၀တံၣ်ကီၢ် ဒိၣ်တဖၣ်လီၤ.
ပကိကီၢ်ဒိၣ် ဒီးရၢၢ်ခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ် အိၣ်ဒီး၀ၣ်ပှၢ်လၢအဒိၣ်ကတၢၢ်တဖၣ်လီၤ. သနာ်က့, တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါလၢအခဲအံၤဒုးနဲၣ်၀ဲ လၢပှၢ်ပူၤ လၢတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤလီၤစှၤ၀ဲ, အဂ့ၢ်ကီၢ်ပယီၤဂ့ၢ်ဒီး၀ၣ်တၢ်မၤကရၢ
တၢ်ပာ်ဖျါစံး၀ဲလီၤ.
အ၀ဲအံၤမ့ၢ်တၢ်ခံဘျီတဘျီလၢ တၢ်မၤလၤကပီၤ "ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်၀ၣ်မုၢ်နံၤ" လၢကီၢ်ပယီၤ, ဒီးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအိၣ်၀ဲလၢ တၢ်ကမၤ ဆူၣ်ထီၣ်ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ် ၀ၣ်အတၢ်မၤခီဖျိတၢ်ဃုသ့ၣ်ညါ ကျဲအဘိဘိလၢ
တၢ်သူ၀ၣ်ဒ်လဲၣ်, ဒီးဒုးကဲထီၣ်ကျဲအဂၤတဘိလၢ တၢ်သူ အီၣ်သ့ၣ်အလီၢ်လီၤ.
ကီၢ်ပဒိၣ်ကမၤလိဃုသ့ၣ်ညါဒံး၀ၣ်တၢ်ဘၣ်ဘျုး လၢဘၣ်ထွဲပှၤဂ့ၢ်၀ီ, မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်ဒီး တၢ်ဒီသဒၢခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်တ ဖၣ်လီၤ.
တၢ်မၤလၤကပီၤ၀ၣ်မုၢ်နံၤအမူး တၢ်မၤအီၤဖဲမုၢ်ဆၣ်အနံၤအပူၤ, အိၣ်ဃုာ်၀ဲတၢ်ကွဲးလံာ်ဆီရဲၣ်, စီၤနီၢ်ခိၣ်၀းတရံးတၢ် တဲသကိး, ဒီးတၢ်ဒုးနဲၣ်ဘၣ်ဃး ၀ၣ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအသီတဖၣ်, ဒီးပှၤဟဲထီၣ်တၢ်အ
မူးတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤပှၤသ့ပှၤဘၣ် ဒီးထံဂုၤကီၢ် ဂၤပှၤသ့ပှၤဘၣ်တဖၣ်လီၤ.
ကီၢ်ပယီၤအိၣ်ဒီး "၀ၣ်ပှၢ်လၢအလဲၢ်အအ့ခၢၣ်အါမး, ဘၣ်ဆၣ်တၢ်ဟဲနုာ်လၢတၢ်ဒိးန့ၢ်ခီဖျိ၀ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအစှၤဒိၣ်မး ဖဲထိၣ်သြတီၤဒီး ထံကီၢ်လၢအိၣ်ဘူးဒ်အမ့ၢ် တရူးကီၢ် ဒီးကီၤလၤသူကီၢ်တဖၣ်လီၤ
" ကီၢ်စၢဖှိၣ်ကိတိာ်ခိၣ်ဘၣ်ဃး န့ဆၢၣ်ဂံၢ်ထံးကံၢ်စီဒီး တၢ်ကွၢ်က တီၤခိၣ်ဃၢၤတၢ်အိၣ်သးကိတိာ်, အူအိ၀့, စံး၀ဲဖဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်၀ၣ်မုၢ်နံၤအမူး ဖဲမုၢ်ဆၣ်အနံၤ လီၤ.
"တရူးကီၢ်မၤန့ၢ်စ့ US$3.6 billion ခီဖျိတၢ်ထုးထီၣ်၀ၣ်, ဖဲ ၂၀၁၅ တီၢ်ပူၤ, ဒီးကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်မၤန့ၢ်စ့ $40 million ဘျဲၣ် ထဲဒၣ် လၢဆါဘီၣ်တခါဧိၤလီၤ." ကိတိာ်ခိၣ် အူအိ၀့, စံး၀ဲလီၤ.
"ဒ်တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါလၢ ခိသွဲ၀ဲၤကျိၤစံး၀ဲအသိး, ကီၢ်ပယီၤမၤန့ၢ်စ့ ခီဖျိတၢ်ထုးထီၣ်၀ၣ် ထဲဒၣ် $500,000 န့ၣ်လီၤ."
"အဃိဒီး, ပဘၣ်ထုးထီၣ်၀ၣ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤ လၢအလူၤထံဂုၤကီၢ်ဂၤအကံၢ်အစီချုး, ဒီးပဘၣ်မၤလီၢ်တံၢ်ပဘၣ်သူၣ်၀ၣ် သံကစဲာ်တ ဘိယူၢ်ဃီလီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.
ကီၢ်ပယီၤအ၀ၣ်ပှၢ် မ့ၢ်၀ဲအဒိၣ်ကတၢၢ်သၢခါတခါလၢဟီၣ်ခိၣ်, လၢတရူးကီၢ်ဒီး ကီၤလၤသူကီၢ်၀ံၤအလီၢ်ခံ, အဂ့ၢ် ကိတိာ်ခိၣ်အူအိ၀့ စံး၀ဲလီၤ.
သ့ၣ်ပှၢ်၀ဲၤကျိၤအတၢ်ပာ်ဖျါစံး၀ဲ, တၢ်ထုးထီၣ်၀ၣ်အဘိးအိၣ်၀ဲ ၆၃.၂ ကကွဲၢ်ဘိလီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်, အူအိ၀့စံး၀ဲလၢ တၢ်သူ၀ၣ်လၢကျဲလီၤဆီအါဘိမး, ဒီး၀ၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လီၤစှၤ၀ဲကယီဘၣ်ကယီလီၤ, အ၀ဲဒၣ် စံး.
"လၢကီၢ်ပယီၤ၀ၣ်အကလုာ်အိၣ်၀ဲ ၁၀၀ အကျါ, ထဲဒၣ် ၁၈ ကလုာ်တၢ်သူအီၤသ့လၢ တၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤအဂီၢ်လီၤ. ၀ၣ်အိၣ်အါ မး, အဃိဒီးတၢ်ကဘၣ်သူၣ်အီၤလီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.
၀ၣ်လီၤစှၤမ့ၢ်လၢ ပှၤသူၣ်၀ၣ်ပှၢ်စှၤ၀ဲ, တၢ်ဒွဲၣ်အူ၀ၣ်ပှၢ်ဒီးတၢ်သူၣ်လီၤက့ၤ၀ဲဒီး တၢ်မုၢ်တၢ်ဘိလၢတၢ်န့ၢ်စ့ညီ, ဒီးတၢ်ကျီ၀ၣ်လၢတ ဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါတဖၣ်လီၤ, အဂ့ၢ် အူကၠီၤသူၤ, လၢအမ့ၢ်ကီၢ်ပယီၤ
ဂ့ၢ်ဒီး၀ၣ်တၢ်မၤကရၢ, ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ, စံး၀ဲလီၤ.
"လၢထံကီၢ်လၢအဂၤ တၢ်သူၣ်၀ၣ်လၢအဂ့ၢ်အ၀ီ ဒီးဖၠါလၢတၢ်ကဆါဘၣ်အီၤ တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်လီၤ. မ့ၢ်ပှၢ်ပူၤတၢ်ဖိတၢ်လံၤ လၢအရ့ ဒိၣ်တခါ ဒီးမ့ၢ်တၢ်အလိၣ်ဒိၣ်လၢ န့ဆၢၣ်ခိၣ်ဃၢၤအဂီၢ်လီၤ." အူကၠီၤသူၤ
စံးကဒီး၀ဲလီၤ.
ဖဲ ၁၉၉၀, လၢထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤ ၀ၣ်ပှၢ်အိၣ်၀ဲ ၁ ကကွဲၢ်ဟဲးကထၢၣ်အလဲၢ်, ဒီးဖဲ ၂၀၁၀ ၀ၣ်ပှၢ်လီၤစှၤ၀ဲတုၤ ၂၀ မျး ကယၤ ဒီးအ ခဲအံၤအိၣ်တ့ၢ်ဒၣ်ထဲ ၈၀၀,၀၀၀ ဟဲးထၢၣ်အလဲၢ်, ဒီးလီၤစှၤဒံး၀ဲ
ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်လီၤ, အူကၠီၤသူၤစံး၀ဲ, ဖးခီဖျိ၀ဲ FAO အနီၢ်ဂံၢ်နီၢ်ဒွးလီၤ.
လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤ, ၀ၣ်မဲထီၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်ဖဲ ပကိကီၢ်ဒိၣ်, ရၢၢ်ခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ်, တနီသရံၣ်ကီၢ်ဒိၣ်, ကခၠ့ၣ်ကီၢ်စဲၣ်, ဒီးအ့ယၣ်၀တံၣ်ကီၢ် ဒိၣ်တဖၣ်လီၤ.
ပကိကီၢ်ဒိၣ် ဒီးရၢၢ်ခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ် အိၣ်ဒီး၀ၣ်ပှၢ်လၢအဒိၣ်ကတၢၢ်တဖၣ်လီၤ. သနာ်က့, တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါလၢအခဲအံၤဒုးနဲၣ်၀ဲ လၢပှၢ်ပူၤ လၢတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤလီၤစှၤ၀ဲ, အဂ့ၢ်ကီၢ်ပယီၤဂ့ၢ်ဒီး၀ၣ်တၢ်မၤကရၢ
တၢ်ပာ်ဖျါစံး၀ဲလီၤ.
အ၀ဲအံၤမ့ၢ်တၢ်ခံဘျီတဘျီလၢ တၢ်မၤလၤကပီၤ "ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်၀ၣ်မုၢ်နံၤ" လၢကီၢ်ပယီၤ, ဒီးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအိၣ်၀ဲလၢ တၢ်ကမၤ ဆူၣ်ထီၣ်ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ် ၀ၣ်အတၢ်မၤခီဖျိတၢ်ဃုသ့ၣ်ညါ ကျဲအဘိဘိလၢ
တၢ်သူ၀ၣ်ဒ်လဲၣ်, ဒီးဒုးကဲထီၣ်ကျဲအဂၤတဘိလၢ တၢ်သူ အီၣ်သ့ၣ်အလီၢ်လီၤ.
ကီၢ်ပဒိၣ်ကမၤလိဃုသ့ၣ်ညါဒံး၀ၣ်တၢ်ဘၣ်ဘျုး လၢဘၣ်ထွဲပှၤဂ့ၢ်၀ီ, မုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်ဒီး တၢ်ဒီသဒၢခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်တ ဖၣ်လီၤ.
တၢ်မၤလၤကပီၤ၀ၣ်မုၢ်နံၤအမူး တၢ်မၤအီၤဖဲမုၢ်ဆၣ်အနံၤအပူၤ, အိၣ်ဃုာ်၀ဲတၢ်ကွဲးလံာ်ဆီရဲၣ်, စီၤနီၢ်ခိၣ်၀းတရံးတၢ် တဲသကိး, ဒီးတၢ်ဒုးနဲၣ်ဘၣ်ဃး ၀ၣ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအသီတဖၣ်, ဒီးပှၤဟဲထီၣ်တၢ်အ
မူးတဖၣ်မ့ၢ်၀ဲ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤပှၤသ့ပှၤဘၣ် ဒီးထံဂုၤကီၢ် ဂၤပှၤသ့ပှၤဘၣ်တဖၣ်လီၤ.