တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်အတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဖဲကီၢ်ပယီၤအပူၤ
တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်အတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဖဲကီၢ်ပယီၤအပူၤ
Democratic Voice of Burma, 18 Oct 2015
URL: http://www.dvb.no/analysis/ethnic-education-political-transition-and-the-peace-process-in-burma-myanmar/58229
ဒ်ကီၢ်ပယီၤအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤထီၣ်လံအသးလၢကမၤတၢ်ဃုထၢဖဲလါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ်(၈)သီအနံၤအသိး,ပနၢ်ပၢၢ်သ့ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ပာ်တၢ်သးစဲ
လီၤလီၤဆီဆီလၢတၢ်ဃုထၢအစၢအိၣ်ဖျါအံၤလၢတၢ်ခဲလၢာ်အဖီခိၣ်လီၤဆီဒၣ်တၢ်တၢ်ပာ်တၢ်သးစဲလၢမတဂၤကကဲထီၣ်ဘၣ်ဝဲခါလၢက
ဟဲထံကီၢ်အခိၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတခါမ့ၢ်ဝဲကီၢ်ပဒိၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်တနီၤမၤတၢ်အၢၣ်လီၤလၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပ
တုာ်တၢ်ခးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤဝံၤအလီၢ်ခံတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤကဆဲးလဲၤဆူညါခီဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအတၢ်စံးကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်ကဘၣ်သူၣ်ထီၣ်ဝဲထံကီၢ်ဒ်လဲၣ်တကလုာ်လဲၣ်လၢဆံ ဖှိၣ်နံၣ်အတီၢ်ပူၤဒီးကဆၢတဲာ်
စ့ၢ်ကီးဝဲခါဆူညါထံကီၢ်အတၢ်အိၣ်သးန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်ဂ့ၢ်ခဲလၢာ်အဖီခိၣ်တၢ် မၤတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးဘၣ်ဃးတၢ်စိတၢ်ကမီၤအတၢ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤ
ဒီးမတဂၤသ့ၣ်တဖၣ်ကဟံးန့ၢ်တၢ်စိ တၢ်ကမီၤအံၤလဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်တၢ်သံကွၢ်ဘၣ်ဃးဒီးကျဲသနူသ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ်-ပဒိၣ်လၢဟဲထီၣ်
လၢခံတဖုအံၤြကၢးဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်တၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်လဲၣ်ဒီးကဘၣ်ဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်တၢ်ပာ်တၢ်သးစဲစှၤဒိၣ်ဝဲဒၣ်တက့ၢ်
လီၤ.ဖဲတၢ်ကွဲးတခါအံၤအပူၤပထံၣ်န့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးကျဲသနူဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့လၢတၢ်ဃုထၢအီၤသ့
သ့ၣ်တဖၣ်,လီၤဆီဒၣ်တၢ်တၢ်သိၣ်လိဝဲကလုာ်ဒူၣ်အကျိာ်လၢအမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီတခါလၢအဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးလိာ်သးဒီးကမျၢၢ်အါဒံအါဂၤ
လၢအမ့ၢ်ကလုာ်ဒူၣ်အ ပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဒီးတၢ်သိၣ်လိလံာ်ခီဖျိတၢ်စူးကါက့ၤမိၢ်အကျိာ်တၢ်ကတိၤ
ပတၢ်သိၣ်လိလံာ်ခီဖျိတၢ်စူးကါမိၢ်တၢ်ကတိၤအကျိာ်(MTB)အခီပညီမ့ၢ်ဝဲတၢ်စးထီၣ်သိၣ်လိနဲၣ်လိန့ၢ်ဖိသၣ်အလံာ်ခီဖျိတၢ်စူးကါဝဲအဝဲသ့ၣ်
အတၢ်ကတိၤအခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိ(မိၢ်တၢ်ကတိၤ)အံၤမ့ၢ်တၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိအကျဲအြကၢးအဘၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်,အစှၤကတၢၢ်ဖဲအဝဲသ့ၣ်အတၢ်
မၤလိဖဲလၢနံၣ်ခီၣ်ထံးတဖၣ်အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိကၠိအတၢ်မၤလိခီဖျိမိၢ်တၢ်ကတိၤအကျိာ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်ဖဲကီၢ်ပယီၤအ
ထံကီၢ်လၢအိၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်အါဖုခီဖျိတၢ်ဂ့ၢ်ခံထံၣ်ဒ်အမ့ၢ်-ဖိသၣ်လၢကတိၤပယီၤကျိာ်တသ့ဘၣ်တဖၣ်တၢ်မ့ၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိအီၤလၢအဝဲသ့ၣ်
အမိၢ်တၢ်ကတိၤအကျိာ်န့ၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်ကအိၣ်ဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢအဝဲသ့ၣ်ကၠိအတၢ်မၤလိအပူၤဂ့ၤဒိၣ်န့ၢ်ဒံးအလီၢ်,ဒီးမ့မ့ၢ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်
သဲးအတၢ်အိၣ်သးအဖီခိၣ်အဝဲသ့ၣ်ကအိၣ်ဒီး တၢ်ဘျးစဲအဂၢၢ်အကျၢၤလၢတၢ်စူးကါကလုာ်ဒူၣ်အတၢ်ကတိၤသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးကအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်
ကဖၢလၢအသးဒီးတၢ်ရဲၣ်သဲကတီၤက့ၤကလုာ်ဒူၣ်အတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါဒီးအတၢ်ပာ်ပနီၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.တၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိလံာ်လၢကလုာ်ဒူၣ်
အကျိာ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢပယီၤကျိာ်အံၤတၢ်ကစးထီၣ်သိၣ်လိအီၤကွ့ၢ်ကွ့ၢ်ဖဲလၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါအခါန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်လၢ(၁၉၆၀)နံၣ်တဖၣ်အတီၢ်ပူၤကလုာ်ဒူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤဘၣ်လဲၤခီဖျိဝဲသုးမုၢ်ဒိၣ်စိအပဒိၣ်အတၢ်မၤ ဆူၣ်ဒုးကဲထီၣ်
အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်လၢကလုာ်တဒူၣ်ဃီန့ၣ်လီၤ.နီၢ်နီၢ်တခီကလုာ်ဒူၣ်မၤသကိးတၢ်တဖၣ်ထံၣ်ဒံးဝဲဒၣ်ပဒိၣ်အံၤဒ်အမ့ၢ်သုးမုၢ်တဖုအသိးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကလဲၤခီဖျိကွံာ်ဝဲတၢ်သူၣ်ပျံၤသးဖုဒီးတၢ်တနာ်န့ၢ်လိာ်သးဒ်အံၤတကလုာ်အဂီၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်တဘျုးလၢအစိၤန့ၣ်လီၤ.
လၢဆံဖှိၣ်နံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အကတီၢ်ကလုာ်ဒူၣ်လၢဖီၣ်စုကဝဲၤကရၢဒီးကမျၢၢ်ကရၢပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲပယီၤကလုာ်ဒိၣ်စိသနူခီဖျိကျိၤကျဲအါမံၤအါမၠိလၢ
ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒၣ်ဒီးတၢ်ဒုးလဲၤထီၣ်လဲၤထီဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်တၢ်ကတိၤကျိာ်အကျိၤအကျဲသ့ၣ်တဖၣ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢတၢ်ကူၣ်
ဘၣ်ကူၣ်သ့အကျိၤအကျဲအိၣ်ပာ်စၢၤတ့ၢ်လံသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ကတိၤ ကျိာ်ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ်တၢ်အိၣ်
သးလၢကီခဲဝဲဒၣ်ဒိၣ်မးတခါခီဖျိကီၢ်ပယီၤအပူၤကလုာ်ဒူၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲ ဒၣ်အါမးအဃိန့ၣ်လီၤ.တၢ်မ့ၢ်ဂံၢ်ထိၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲကီၢ်ပဒိၣ်တၢ်မၤလိကၠိ
သ့ၣ်တဖၣ်ကအိၣ်ဝဲဃုဖျၢၣ်လၢဘၣ်တၢ်မၤသကိးအီၤခီဖျိပဒိၣ်ဒီးပှၤလၢအဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကလုာ်ဒူၣ်ကရၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤကၠိအဂီၢ်ပှၤဖီၣ်စုကဝဲၤကရၢဟံဝဲမူဒါလၢလၢပှဲၤ ပှဲၤဒိးပဒိၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဝဲၤကျိၤပှၤမၤတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်ကဘၣ်ဟံမူဒါ
တအိၣ်နီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ
လီၤလီၤဆီဆီလၢတၢ်ဃုထၢအစၢအိၣ်ဖျါအံၤလၢတၢ်ခဲလၢာ်အဖီခိၣ်လီၤဆီဒၣ်တၢ်တၢ်ပာ်တၢ်သးစဲလၢမတဂၤကကဲထီၣ်ဘၣ်ဝဲခါလၢက
ဟဲထံကီၢ်အခိၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတခါမ့ၢ်ဝဲကီၢ်ပဒိၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်တနီၤမၤတၢ်အၢၣ်လီၤလၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်တၢ်ပ
တုာ်တၢ်ခးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤဝံၤအလီၢ်ခံတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤကဆဲးလဲၤဆူညါခီဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သံကွၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအတၢ်စံးကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတၢ်ကဘၣ်သူၣ်ထီၣ်ဝဲထံကီၢ်ဒ်လဲၣ်တကလုာ်လဲၣ်လၢဆံ ဖှိၣ်နံၣ်အတီၢ်ပူၤဒီးကဆၢတဲာ်
စ့ၢ်ကီးဝဲခါဆူညါထံကီၢ်အတၢ်အိၣ်သးန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်ဂ့ၢ်ခဲလၢာ်အဖီခိၣ်တၢ် မၤတၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးဘၣ်ဃးတၢ်စိတၢ်ကမီၤအတၢ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤ
ဒီးမတဂၤသ့ၣ်တဖၣ်ကဟံးန့ၢ်တၢ်စိ တၢ်ကမီၤအံၤလဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်တၢ်သံကွၢ်ဘၣ်ဃးဒီးကျဲသနူသ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ်-ပဒိၣ်လၢဟဲထီၣ်
လၢခံတဖုအံၤြကၢးဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်တၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်လဲၣ်ဒီးကဘၣ်ဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်တၢ်ပာ်တၢ်သးစဲစှၤဒိၣ်ဝဲဒၣ်တက့ၢ်
လီၤ.ဖဲတၢ်ကွဲးတခါအံၤအပူၤပထံၣ်န့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးကျဲသနူဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့လၢတၢ်ဃုထၢအီၤသ့
သ့ၣ်တဖၣ်,လီၤဆီဒၣ်တၢ်တၢ်သိၣ်လိဝဲကလုာ်ဒူၣ်အကျိာ်လၢအမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီတခါလၢအဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးလိာ်သးဒီးကမျၢၢ်အါဒံအါဂၤ
လၢအမ့ၢ်ကလုာ်ဒူၣ်အ ပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဒီးတၢ်သိၣ်လိလံာ်ခီဖျိတၢ်စူးကါက့ၤမိၢ်အကျိာ်တၢ်ကတိၤ
ပတၢ်သိၣ်လိလံာ်ခီဖျိတၢ်စူးကါမိၢ်တၢ်ကတိၤအကျိာ်(MTB)အခီပညီမ့ၢ်ဝဲတၢ်စးထီၣ်သိၣ်လိနဲၣ်လိန့ၢ်ဖိသၣ်အလံာ်ခီဖျိတၢ်စူးကါဝဲအဝဲသ့ၣ်
အတၢ်ကတိၤအခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိ(မိၢ်တၢ်ကတိၤ)အံၤမ့ၢ်တၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိအကျဲအြကၢးအဘၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်,အစှၤကတၢၢ်ဖဲအဝဲသ့ၣ်အတၢ်
မၤလိဖဲလၢနံၣ်ခီၣ်ထံးတဖၣ်အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိကၠိအတၢ်မၤလိခီဖျိမိၢ်တၢ်ကတိၤအကျိာ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်ဖဲကီၢ်ပယီၤအ
ထံကီၢ်လၢအိၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်အါဖုခီဖျိတၢ်ဂ့ၢ်ခံထံၣ်ဒ်အမ့ၢ်-ဖိသၣ်လၢကတိၤပယီၤကျိာ်တသ့ဘၣ်တဖၣ်တၢ်မ့ၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိအီၤလၢအဝဲသ့ၣ်
အမိၢ်တၢ်ကတိၤအကျိာ်န့ၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်ကအိၣ်ဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢအဝဲသ့ၣ်ကၠိအတၢ်မၤလိအပူၤဂ့ၤဒိၣ်န့ၢ်ဒံးအလီၢ်,ဒီးမ့မ့ၢ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်
သဲးအတၢ်အိၣ်သးအဖီခိၣ်အဝဲသ့ၣ်ကအိၣ်ဒီး တၢ်ဘျးစဲအဂၢၢ်အကျၢၤလၢတၢ်စူးကါကလုာ်ဒူၣ်အတၢ်ကတိၤသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးကအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်
ကဖၢလၢအသးဒီးတၢ်ရဲၣ်သဲကတီၤက့ၤကလုာ်ဒူၣ်အတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါဒီးအတၢ်ပာ်ပနီၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.တၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိလံာ်လၢကလုာ်ဒူၣ်
အကျိာ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢပယီၤကျိာ်အံၤတၢ်ကစးထီၣ်သိၣ်လိအီၤကွ့ၢ်ကွ့ၢ်ဖဲလၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါအခါန့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်လၢ(၁၉၆၀)နံၣ်တဖၣ်အတီၢ်ပူၤကလုာ်ဒူၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤဘၣ်လဲၤခီဖျိဝဲသုးမုၢ်ဒိၣ်စိအပဒိၣ်အတၢ်မၤ ဆူၣ်ဒုးကဲထီၣ်
အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်လၢကလုာ်တဒူၣ်ဃီန့ၣ်လီၤ.နီၢ်နီၢ်တခီကလုာ်ဒူၣ်မၤသကိးတၢ်တဖၣ်ထံၣ်ဒံးဝဲဒၣ်ပဒိၣ်အံၤဒ်အမ့ၢ်သုးမုၢ်တဖုအသိးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကလဲၤခီဖျိကွံာ်ဝဲတၢ်သူၣ်ပျံၤသးဖုဒီးတၢ်တနာ်န့ၢ်လိာ်သးဒ်အံၤတကလုာ်အဂီၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်တဘျုးလၢအစိၤန့ၣ်လီၤ.
လၢဆံဖှိၣ်နံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အကတီၢ်ကလုာ်ဒူၣ်လၢဖီၣ်စုကဝဲၤကရၢဒီးကမျၢၢ်ကရၢပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲပယီၤကလုာ်ဒိၣ်စိသနူခီဖျိကျိၤကျဲအါမံၤအါမၠိလၢ
ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒၣ်ဒီးတၢ်ဒုးလဲၤထီၣ်လဲၤထီဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ်တၢ်ကတိၤကျိာ်အကျိၤအကျဲသ့ၣ်တဖၣ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢတၢ်ကူၣ်
ဘၣ်ကူၣ်သ့အကျိၤအကျဲအိၣ်ပာ်စၢၤတ့ၢ်လံသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ကတိၤ ကျိာ်ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ်တၢ်အိၣ်
သးလၢကီခဲဝဲဒၣ်ဒိၣ်မးတခါခီဖျိကီၢ်ပယီၤအပူၤကလုာ်ဒူၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲ ဒၣ်အါမးအဃိန့ၣ်လီၤ.တၢ်မ့ၢ်ဂံၢ်ထိၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲကီၢ်ပဒိၣ်တၢ်မၤလိကၠိ
သ့ၣ်တဖၣ်ကအိၣ်ဝဲဃုဖျၢၣ်လၢဘၣ်တၢ်မၤသကိးအီၤခီဖျိပဒိၣ်ဒီးပှၤလၢအဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ကလုာ်ဒူၣ်ကရၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤကၠိအဂီၢ်ပှၤဖီၣ်စုကဝဲၤကရၢဟံဝဲမူဒါလၢလၢပှဲၤ ပှဲၤဒိးပဒိၣ်တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဝဲၤကျိၤပှၤမၤတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်ကဘၣ်ဟံမူဒါ
တအိၣ်နီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ