မိၣ်ကီၢ်စဲၣ်ကမၤထွဲထီၣ် တၢ်ဟူးဂဲၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘၣ်ဃး ပိာ်မုၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဒီးတၢ်လိၣ်
မိၣ်ကီၢ်စဲၣ်ကမၤထွဲထီၣ် တၢ်ဟူးဂဲၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘၣ်ဃး ပိာ်မုၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဒီးတၢ်လိၣ်
The Irrawaddy, 15 Oct 2018
URL: https://www.irrawaddy.com/news/burma/action-plan-womens-rights-needs-implemented-mon-state.html
မီၣ်လ်မၠဲၣ်, မိၣ်ကီၢ်စဲၣ် - ပိာ်မုၣ်လၢမိၣ်ကီၢ်စဲၣ် လၢအဃ့ထီၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ခွဲးယာ်ဒီးတၢ်လိၣ် လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ အပူၤတဖၣ်, တယံာ်ဘၣ်ကထံၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ် တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ဆူတၢ်ရဲၣ်တၢ် ကျဲၤလၢတၢ် ကမၤထွဲအီၤ, အဂ့ၢ် ကီၢ်ပယီၤ ပအိၣ်ကလုာ်ဂ့ၢ်၀ီကိတိာ် ခိၣ် ဒီၢ်စဲ၀့ၣ်ခဲၣ်, စံး၀ဲလီၤ.
လၢမိၣ်ကီၢ်စဲၣ်အပူၤ ဖိသၣ်လၢသးနံၣ် ၁၆ နံၣ်ဖီလာ် ဘၣ်တၢ်မၤတရီ တပါအီၤ အနီၣ်ဂံၢ်အါထီၣ်, အဂ့ၢ် ဟီၣ်က၀ီၤပိာ်မုၣ်ခွဲးယာ်ကရူၢ် စံး၀ဲ လီၤ. သနာ်က့, ပှၤဟူးဂဲၤလၢခွဲးယာ်အဂီၢ်တဖၣ်စံးလီၤကထၢ၀ဲ, လၢ တၢ်မၤသးအါခါ အပူၤ, ပှၤလၢအမၤတရီတပါတၢ်တဖၣ် တၢ်တစံၣ် ညီၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ်, မ့ၢ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်တစိာ်ဆူကွီၢ်ဘျီၣ်ပူၤဘၣ်အဃိ, မ့ၢ် လၢအလီၢ် တၢ်ရဲၣ်ကျဲမၤၡဲတၢ်ဂ့ၢ် ခီဖျိတၢ်တဲသကိး လၢညီနုၢ်ပၣ်ဃုာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကၣ်လၢစ့အဃိလီၤ.
ဖဲတၢ်တဲသကိးမဟိတနံၣ်အဆၢကတီၢ်, ပိာ်မုၣ်တဖၣ်ဃ့ထီၣ် တၢ်ဟ့ၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ ဒီးတၢ်သိၣ်လိဘၣ်ဃး တၢ်မံဃုာ်အီၣ်ဃုာ် ဒီးတၢ်ထီၣ်ဖိန့ၢ်လံၤတၢ်အိၣ်ဆူအိၣ်ချ့အဂ့ၢ် လၢပှၤ တ၀ၢပတီၢ်, အဂ့ၢ် ကိတိာ်ခိၣ် ဒီၢ်စါ၀့ၣ်ခဲၣ် စံး၀ဲလီၤ.
ဘၣ်ဃးတၢ်တဲသကိးလၢမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီတကပၤ, ပိာ်မုၣ်တဖၣ်ဃ့ထီၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤလၢ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်မၤအဘူးအလဲထဲ သိးတုၤသိး လၢပိာ်ခွါဒီးပိာ်မုၣ်အဘၢၣ်စၢၤ, ဃုာ်ဒီးတၢ်မၤထွဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီ လၢအဟ့ၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤ ပိာ်မုၣ်တၢ်ပူၤဖျဲးလၢတၢ် မၤလီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့သနၢၣ်တပၤ, ပိာ်မုၣ်တဖၣ်ဃ့ထီၣ်၀ဲ လၢတၢ်တူၢ်လိာ်ပှၤကၠိဖိလၢဖၠၣ်စိအဂီၢ် တၢ်တဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤဆီတၢ် နုာ်လီၤကၠိတၢ်ဒိးစဲး လၢပိာ်ခွါ ဒီးပိာ်မုၣ်ကၠိဖိအဂီၢ်ဘၣ်. တၢ်ကဘၣ်မၤကတၢၢ်ကွံာ် တၢ်မၤလုၢ်လၢ်အ ၀ဲအံၤလီၤ. ဒီးလၢတၢ်ကအိး ထီၣ်န့ၢ်တၢ်သိၣ်လိ၀ဲၤလီၢ် လၢဖိၣ်ဃဲ, ပှၤဟံၣ်ဃီတအိၣ်, ဒီးပှၤသးစၢ်လၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.
လၢဒူသ၀ီတၢ်ပၢတၢ်ြပးအပူၤ တၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤ ပိာ်မုၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအလီၢ် ၃၀ မျးကယၤလီၤ.
ဘၣ်ဃးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ် ဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢကီၢ်ဆၣ်ပူၤအဂီၢ် တၢ်လိၣ်ဒီးတၢ်မၤလၢတၢ်ကဘၣ်မၤဆိ လၢပိာ်မုၣ်ပာ်ဖျါ၀ဲတ ဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဆှၢထီၣ်ဆူကီၢ်စၢဖှိၣ်ပဒိၣ်တနံၣ်အံၤ ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ခိးကွၢ်လၢ်တၢ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်ဘၣ်ဖၢ လၢတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ရဲၣ် တၢ်ကျဲၤလၢတၢ်ကမၤထွဲထီၣ်အဂီၢ်, အ၀ဲဒၣ်စံး၀ဲလီၤ. ပိာ်မုၣ်သးစၢ်အါဒ်အါဂၤ ဘၣ်ဟးထီၣ်လၢကၠိ ဒီးလဲၤမၤတၢ်ဆူထံကီၢ်လၢ အဘူး ဒ်သိးကဆီၣ်ထွဲအ၀ဲသ့ၣ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်လီၤ., အ၀ဲဒၣ်စံး, စံးဒံး၀ဲလၢ တၢ်အံၤကလဲၤဘၣ်ဘျးဒီးတၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤပှၤ ကညီ, တၢ်မၤဆူၣ်လၢတၢ်ကဆီဟံၣ်ဆီဃီ ဒီးပှၤဒိၣ်ထီၣ်သီတၢ်ဒၢထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်လီၤ.
မၣ်ခၠဲၣ်ရံၣ်စိ လၢမိၣ်ပိာ်မုၣ်ပှာ်ဘျးစဲ, စံး၀ဲလၢ တုၤမ့ၢ်တၢ်ကွဲးပာ်လီၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢတၢ်ကမၤထွဲအဂီၢ်၀ံၤဒီး အ၀ဲဒၣ်မုၢ်လၢ်၀ဲ လၢ တၢ်ကကွၢ်ၡဲ တၢ်ကွၢ်တလီၤဒီးတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးလၢတၢ်မ့ၢ်မုၢ်မ့ၢ်ခွါအဖီခိၣ် လၢကီၢ်စဲၣ်အပူၤ လၢပိာ်မုၣ်တဖၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ် မဲာ်၀ဲ လၢအ၀ဲသ့ၣ်တၢ်အိၣ်မူတနံၤဒီးတနံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
လၢမိၣ်ကီၢ်စဲၣ်အပူၤ ဖိသၣ်လၢသးနံၣ် ၁၆ နံၣ်ဖီလာ် ဘၣ်တၢ်မၤတရီ တပါအီၤ အနီၣ်ဂံၢ်အါထီၣ်, အဂ့ၢ် ဟီၣ်က၀ီၤပိာ်မုၣ်ခွဲးယာ်ကရူၢ် စံး၀ဲ လီၤ. သနာ်က့, ပှၤဟူးဂဲၤလၢခွဲးယာ်အဂီၢ်တဖၣ်စံးလီၤကထၢ၀ဲ, လၢ တၢ်မၤသးအါခါ အပူၤ, ပှၤလၢအမၤတရီတပါတၢ်တဖၣ် တၢ်တစံၣ် ညီၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ်, မ့ၢ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်တစိာ်ဆူကွီၢ်ဘျီၣ်ပူၤဘၣ်အဃိ, မ့ၢ် လၢအလီၢ် တၢ်ရဲၣ်ကျဲမၤၡဲတၢ်ဂ့ၢ် ခီဖျိတၢ်တဲသကိး လၢညီနုၢ်ပၣ်ဃုာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကၣ်လၢစ့အဃိလီၤ.
ဖဲတၢ်တဲသကိးမဟိတနံၣ်အဆၢကတီၢ်, ပိာ်မုၣ်တဖၣ်ဃ့ထီၣ် တၢ်ဟ့ၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ ဒီးတၢ်သိၣ်လိဘၣ်ဃး တၢ်မံဃုာ်အီၣ်ဃုာ် ဒီးတၢ်ထီၣ်ဖိန့ၢ်လံၤတၢ်အိၣ်ဆူအိၣ်ချ့အဂ့ၢ် လၢပှၤ တ၀ၢပတီၢ်, အဂ့ၢ် ကိတိာ်ခိၣ် ဒီၢ်စါ၀့ၣ်ခဲၣ် စံး၀ဲလီၤ.
ဘၣ်ဃးတၢ်တဲသကိးလၢမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီတကပၤ, ပိာ်မုၣ်တဖၣ်ဃ့ထီၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤလၢ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်မၤအဘူးအလဲထဲ သိးတုၤသိး လၢပိာ်ခွါဒီးပိာ်မုၣ်အဘၢၣ်စၢၤ, ဃုာ်ဒီးတၢ်မၤထွဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီ လၢအဟ့ၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤ ပိာ်မုၣ်တၢ်ပူၤဖျဲးလၢတၢ် မၤလီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့သနၢၣ်တပၤ, ပိာ်မုၣ်တဖၣ်ဃ့ထီၣ်၀ဲ လၢတၢ်တူၢ်လိာ်ပှၤကၠိဖိလၢဖၠၣ်စိအဂီၢ် တၢ်တဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤဆီတၢ် နုာ်လီၤကၠိတၢ်ဒိးစဲး လၢပိာ်ခွါ ဒီးပိာ်မုၣ်ကၠိဖိအဂီၢ်ဘၣ်. တၢ်ကဘၣ်မၤကတၢၢ်ကွံာ် တၢ်မၤလုၢ်လၢ်အ ၀ဲအံၤလီၤ. ဒီးလၢတၢ်ကအိး ထီၣ်န့ၢ်တၢ်သိၣ်လိ၀ဲၤလီၢ် လၢဖိၣ်ဃဲ, ပှၤဟံၣ်ဃီတအိၣ်, ဒီးပှၤသးစၢ်လၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.
လၢဒူသ၀ီတၢ်ပၢတၢ်ြပးအပူၤ တၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤ ပိာ်မုၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအလီၢ် ၃၀ မျးကယၤလီၤ.
ဘၣ်ဃးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ် ဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢကီၢ်ဆၣ်ပူၤအဂီၢ် တၢ်လိၣ်ဒီးတၢ်မၤလၢတၢ်ကဘၣ်မၤဆိ လၢပိာ်မုၣ်ပာ်ဖျါ၀ဲတ ဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဆှၢထီၣ်ဆူကီၢ်စၢဖှိၣ်ပဒိၣ်တနံၣ်အံၤ ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ခိးကွၢ်လၢ်တၢ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်ဘၣ်ဖၢ လၢတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ရဲၣ် တၢ်ကျဲၤလၢတၢ်ကမၤထွဲထီၣ်အဂီၢ်, အ၀ဲဒၣ်စံး၀ဲလီၤ. ပိာ်မုၣ်သးစၢ်အါဒ်အါဂၤ ဘၣ်ဟးထီၣ်လၢကၠိ ဒီးလဲၤမၤတၢ်ဆူထံကီၢ်လၢ အဘူး ဒ်သိးကဆီၣ်ထွဲအ၀ဲသ့ၣ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်လီၤ., အ၀ဲဒၣ်စံး, စံးဒံး၀ဲလၢ တၢ်အံၤကလဲၤဘၣ်ဘျးဒီးတၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤပှၤ ကညီ, တၢ်မၤဆူၣ်လၢတၢ်ကဆီဟံၣ်ဆီဃီ ဒီးပှၤဒိၣ်ထီၣ်သီတၢ်ဒၢထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်လီၤ.
မၣ်ခၠဲၣ်ရံၣ်စိ လၢမိၣ်ပိာ်မုၣ်ပှာ်ဘျးစဲ, စံး၀ဲလၢ တုၤမ့ၢ်တၢ်ကွဲးပာ်လီၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢတၢ်ကမၤထွဲအဂီၢ်၀ံၤဒီး အ၀ဲဒၣ်မုၢ်လၢ်၀ဲ လၢ တၢ်ကကွၢ်ၡဲ တၢ်ကွၢ်တလီၤဒီးတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးလၢတၢ်မ့ၢ်မုၢ်မ့ၢ်ခွါအဖီခိၣ် လၢကီၢ်စဲၣ်အပူၤ လၢပိာ်မုၣ်တဖၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ် မဲာ်၀ဲ လၢအ၀ဲသ့ၣ်တၢ်အိၣ်မူတနံၤဒီးတနံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.