တၢ်ဆီၣ်ထွဲကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ် လၢတၢ်မၤန့ၢ်တၢ်တၢ်မၤ ကမၤစၢၤတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဖဲဒရဲၣ်သနူ, ပှၤဃုထံသ့ၣ်ညါ တၢ်တဖၣ်စံး,
တၢ်ဆီၣ်ထွဲကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ် လၢတၢ်မၤန့ၢ်တၢ်တၢ်မၤ ကမၤစၢၤတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဖဲဒရဲၣ်သနူ, ပှၤဃုထံသ့ၣ်ညါ တၢ်တဖၣ်စံး,
FRONTIER Myanmar, 31 Oct 2018
URL: https://frontiermyanmar.net/en/support-for-ethnic-armed-group-service-provision-will-aid-federalism-say-researchers
၀့ၢ်တကူၣ် - ပှၤဃုထံသ့ၣ်ညါတၢ် လၢဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲအီၤကျိၣ်စ့လၢ Joint Peace Fund, လၢအမ့ၢ်မုၢ်နုာ်ထံကီၢ်ကရၢအါဒၣ်တ က့ၢ်ပာ်ဖှိၣ်အသး, ဟ့ၣ်ကူၣ်၀ဲကီၢ်ပယီၤပဒိၣ် ဒီးပှၤဟ့ၣ်မၤစၢၤတၢ် တဖၣ် ဒ်သိးကဆီၣ် ထွဲတၢ်မၤန့ၢ်တၢ်တၢ်မၤလၢအိၣ်ပာ် လၢ ဘၣ်တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤမၤအီၤလၢ ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ်, စးထီၣ်လၢ ကၠိတၢ်မၤတုၤတၢ်ဟ့ၣ်လီၤဟီၣ်ခိၣ်အလံာ်, ဒ်အမ့ၢ်ကျဲလၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ် "ဖဲဒရဲၣ်သနူလၢတၢ်ဖီလာ်ပတီၢ်" န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ် လၢဘၣ်တၢ်စဲကျံးအီၤလၢ ကရၢတဖုလၢအိၣ်သူၣ်လီၤ အသးလၢ၀့ၢ်တကူၣ်, Convenant Consult, ဖဲမုၢ်ပျဲၤအနံၤ, ဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်လီၢ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံး လၢဟီၣ်က၀ီၤလၢ အမၤတၢ်ပ တုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခးအတၢ်အၢၣ် လီၤ, စံး၀ဲဒၣ်လၢ, "တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢက တီၢ်ခဲအံၤအဂီၢ်" ဘၣ်ဃးတၢ်ပၢတၢ်ြပးလၢ ဟီၣ်က၀ီၤလၢဘၣ်တၢ်ပၢဃုာ် အီၤလၢပဒိၣ် ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ်အဂီၢ် တၢ်တဆိမိၣ်ဃုာ်အီၤ လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲပူၤဘၣ်လီၤ.
တၢ်ပာ်ဖျါလၢအခိၣ်တီမ့ၢ် "လၢတၢ်ပတုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခး ဒီးတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဖဲ ဒရဲၣ်သနူအဘၢၣ်စၢၤ" Between Ceasefires and Federalism, စံး၀ဲ, ပတီၢ်ထီတၢ်တဲသကိးလၢ ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဒီး ကလုာ်ဒူၣ် ဖီၣ်စုက၀ဲၤ ကရူၢ်အဘၢၣ်စၢၤ လဲၤထီၣ်လဲၤထီကဘဲး ဒီးက့ၤကဒါလီၢ်ခံတလီၢ်လီၢ်အဃိဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဘှါၡဲတၢ် ဂ့ၢ်ကန့ၢ်အဂီၢ် အိၣ်ယံၤဒံး၀ဲ, လၢတၢ်န့ၣ်အဃိတၢ်က လိၣ်၀ဲတၢ်သ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ် တၢ်ပၢဆၢကရူၢ် အကျဲလၢကဟ့ၣ်ထီၣ် တၢ်မၤန့ၢ် တၢ်လၢကမျၢၢ်အဂီၢ်, လၢကမ့ၢ် "လၢၢ်ခၢၣ်သနၢၣ်လၢ တၢ်ကသူၣ်ထီၣ် ဖဲဒရဲၣ်သနူလၢကီၢ်ပယီၤ" ပူၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအကွဲးတၢ်ပာ်ဖျါစံး၀ဲ တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဒ်န့ၣ်အသိးတဖၣ်, အိၣ်ဒိး သန့ၤထီၣ်အသးလၢ "ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဖိးသဲစးလၢအိၣ် ပာ်လၢအ ယံာ်အထၢ" လၢကရူၢ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤတဘျုးဖု န့ၢ်ဘၣ်၀ဲ လၢကမျၢၢ်အိၣ် ဖဲ အ၀ဲ သ့ၣ်ဂဲၤပျုၢ်ဂဲၤဆှးလၢနီၢ်ကစၢ်တပၢလီၤသးအဂီၢ် အနံၣ်ယဲၢ်ဆံ ဘျဲၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံလီၤ. တၢ်၀ဲအံၤကမၤစၢၤပဒိၣ်အကစၢ်ဒၣ်၀ဲ ဒီကလုာ် တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီတၢ်ခးပနီၣ် လၢအပၣ်ဃုာ်ဖိသၣ်ခဲလၢာ်ကအိၣ် ဘၣ်ကၠိအဂီၢ်, ဒီးဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲ လၢပှၤခဲလၢာ်အဂီၢ်, မ့ၢ်လၢကီၢ်ပ ယီၤပှၤတ၀ၢလၢအဖှီၣ်ကတၢၢ်တဖၣ် အိၣ်လၢပဒိၣ်တၢ်ပၢဟီၣ်က၀ီၤအ ချၢအဃိလီၤ.
အါန့ၢ်အန့ၣ်, တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤစံး၀ဲ, တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ၀ဲအံၤကဘှါၡဲ ကရူၢ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤဒီး ကလုာ်ဒူၣ်ပှၤတ၀ၢတဖၣ်အတၢ်ဘၣ်ယိၣ် လၢ, "တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲ မ့ၢ်ဒၣ်ကျဲလၢပဒိၣ်ကနုာ်လီၤပၢ ဟီၣ်က၀ီၤလၢအပူၤကွံာ် မ့ၢ်နီၢ်ကစၢ်တၢ်ပၢလီၤသးဟီၣ်က၀ီၤ, ဒီး ကမၤဖျိးကွံာ်ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ် အစိကမီၤသဟီၣ်ဒီးတၢ်မၤန့ၢ်တၢ်လၢကမျၢၢ်အဂီၢ်, လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်သံကွၢ်သံဒိးဒီး ဟီၣ်က၀ီၤပှၤဘၣ်ထွဲသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်လီၤ."
ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခးအတၢ်အၢၣ်လီၤ NCA လၢဘၣ်တၢ်ဆဲးစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤဃိးဖုဖဲ ၂၀၁၅ ဒီး အသီခံဖုကဒီးဖဲတနံၣ်အံၤအခီၣ်ထံး, ပျဲကရူၢ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤလၢအဆဲးတၢ်အၢၣ်လီၤ
ကမၤတၢ်လၢဖီၣ်လ်စံၣ်သနၢၣ်အါပၤ, စးထီၣ် လၢဘၣ်ဃးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့သနၢၣ် တုၤတၢ်မၢဆူၣ်မၤထွဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီ, ဘၣ်ဆၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲ ကဘၣ်လဲၤဒံးအါ န့ၢ်ဒံးတၢ်တဲသကိးထံရူၢ်ကီၢ်သဲး လၢတၢ်ဖီခိၣ်ပ တီၢ် ဒီးတၢ်ကွၢ်စူၢ်ကယာ်ဟီၣ်က၀ီၤသုးတၢ်ဟးထီၣ်ဟးလီၤန့ၣ်လီၤ.
လၢအတၢ်ကတိၤလီၤတၢ်ဖဲတၢ်စးထီၣ်ထုးဖျါတၢ်ပာ်ဖျါ ဖဲ၀့ၢ်တကူၣ်အဆၢကတီၢ်, Mr Tim Schroeder, လၢအမ့ၢ်ပှၤကွဲးတၢ်ပာ် ဖျါတဂၤစံး၀ဲလၢ တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်ပၢတၢ်ြပး လၢဟီၣ်က၀ီၤလၢတၢ်ပၢဃါဃုာ်အပူၤ, အဒိ တၢ်လၢဘၣ်ထွဲဒီးဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်, တၢ်စု လီၢ်ခီၣ်ခိၣ်ဒီးကသံၣ်မူၤဘှီးတဖၣ်, ညီနုၢ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤလၢ ကီၢ်စဲၣ်ပတီၢ်တၢ်ကွၢ်စူၢ်ကယာ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခးကမံးတံာ်သဃဲၤ အစုပူၤန့ၣ်လီၤ.
ကမံးတံာ်လၢသုးစိကမီၤဒိၣ်စိဒ်အံၤတကလုာ် တြကၢးတဘၣ်လၢကဘၣ်မၤတၢ်လၢတဘၣ်ထွဲလိၤလိၤဒီးစုက ၀ဲၤတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်န့ၣ်ဘၣ်, အ၀ဲဒၣ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်၀ဲလီၤ.
တၢ်ပာ်ဖျါဟ့ၣ်ကူၣ်၀ဲလၢ တၢ်ြကၢးဒုးအိၣ်ထီၣ် ဆၢကတီၢ်လၢခဲအံၤအဂီၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤသဃဲၤ ကမံးတံာ် Joint Interim Arrangement Committees, လၢဒီကလုာ်ပတီၢ်ဃုာ်ဒီးဟီၣ်က၀ီၤပတီၢ်,
ဒ်အမ့ၢ်ကျဲလၢအဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါ လၢတၢ်ကပာ်ပနီၣ်န့ၢ် တၢ်ပၢတၢ်ြပးမူဒါအဆၢ, လၢတမၤတံာ်တာ်ကလုာ်ဒူၣ် တၢ်ပၢၢ်ဆၢကရူၢ်တၢ်ဆီလီၤပာ်လီၤန့ၣ်တဂ့ၤလီၤ.
သနာ်က့, ပှၤကွဲးတၢ်ပာ်ဖျါစံး၀ဲ လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ၀ဲအံၤအဂီၢ် တၢ်ြတီမၤတံာ်တာ်အိၣ်၀ဲလၢအမ့ၢ်, "လၢကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဒီးသုးမုၢ် တခီပၤ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်သးအိၣ်လၢကမၤထွဲ၀ဲ တအိၣ်ဘၣ်" အဃိလီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်စံး၀ဲ, တၢ်ရ့လိာ်လၢကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤက ရူၢ်ဒီး ကရၢဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်အဘၢၣ်စၢၤ လၢတၢ်ပျဲ၀ဲလၢ NCA တၢ်အၢၣ်လီၤအဖီလာ်, အခဲအံၤဘၣ်တၢ်ြတီအီၤလၢပဒိၣ်တၢ် ဘျၢအသီလၢအဟးထီၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢလီၤဘၣ်ယိၣ်ဒိၣ်န့ၢ်အန့ၣ်, Schroeder စံး၀ဲ, မ့ၢ်သုးပှၤကတိၤတၢ်အတၢ်ဃ့ဆၢပံၢ်ကလာ်လၢ, တၢ်သ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ်တၢ်ပၢ တၢ်ြပးခံခါတဘျီဃီတခါဂ့ၤတခါဂ့ၤ ကဘၣ်ဘျးစဲဒီးသုးအတၢ်ဖီၣ်ပျံၤ, မ့ၢ်ဒၣ်လဲာ်ကလုာ်ဒူၣ် ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ်အါဖု ဟူးဂဲၤမၤန့ၢ် တၢ်လၢကမျၢၢ်အဂီၢ် လၢဟီၣ်က၀ီၤလၢတၢ်ပၢအီၤဃါဃုာ်အပူၤလီၤ.
Schroeder စံး၀ဲ, "မ့ၢ်တၢ်ကမၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ဒုးကဲထီၣ်တၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးလၢဘၣ်ဃး တၢ်ပၢတၢ်ြပး ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤ စၢၤအဂ့ၢ် လၢသုးအတၢ်" န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်ကီအဂၤတခါ လၢပှၤကွဲးတၢ်ပာ်ဖျါပာ်ဖျါ၀ဲမ့ၢ် တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲ တၢ်ဆဲးမၤအီၤလၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ဃူးဘၣ်ဃးဒီး ဒီကလုာ်ပတီၢ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး ဒီးမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တၢ်ဘှီဘၣ်ဆီတလဲတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ. အဒိ, တၢ် တဲာ်လိာ်ဃိလိာ်ဘၣ်ဃး ဟီၣ်ခိၣ်က ပံာ်အခွဲးယာ်, လၢအမ့ၢ်ကလုာ်ဒူၣ်ပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်မိၢ်ပှၢ် ဒီးတၢ်ဃ့လၢနီၢ်ကစၢ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်ပၢလီၤသးအဂီၢ်, တဲတၢ်ဘၣ် ထွဲဒီးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်လဲၤကျဲအိၣ်လၢအစှၤ ဒီးညီနုၢ်တၢ် ဆဲးမၤအီၤဆူညါ လၢတအိၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ် မ့တမ့ၢ် သုး မုၢ်ခိၣ်နၢ်အတၢ်နုာ်လီၤဘၣ်ထွဲဘၣ်လီၤ.
Mr Ashley South, လၢအမ့ၢ်ပှၤကွဲးတၢ်ပာ်ဖျါအဂၤတဂၤ စံး၀ဲလၢ ပှၤဟ့ၣ်မၤစၢၤကျိၣ်စ့ဒီး ကရၢဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်တဖၣ် ြကၢး သ့ၣ်ညါ၀ဲလၢ ဟီၣ်က၀ီၤလၢကညီကီၢ်စဲၣ်, ယိၤဒိၣ်ကီၢ်စဲၣ်, ဒီးမိၣ်ကီၢ်စဲၣ် ဒီးတနီသရံၣ် ကီၢ်ဒိၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဃူးဘၣ်ဃးလိၤလိၤဒီး NCA တၢ်အၢၣ်လီၤ. ဟီၣ်က၀ီၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ညီနုၢ်တၢ်ထီဒုၣ်ဒါအဆူၣ်အကိၤမ့ၢ်တအိၣ်လၢၤသနာ်က့ တကဲထီၣ်ဒံးဟီၣ်က၀ီၤ လၢအိၣ်ဒီးတၢ်အိၣ်သးလၢ တၢ်ထီဒုၣ်ဒါ၀ံၤ လံန့ၣ်ဘၣ်. အ၀ဲဒၣ်စံး၀ဲ, "ကရၢဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်တဖၣ် ခီဖျိနုာ်လီၤမၤတၢ်လၢတၢ် လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဃိ ကဲထီၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်စိတၢ်က၀ီၤလၢဟူးဂဲၤမၤတၢ် တက့တခီန့ၣ်လီၤ." တၢ်မၤသကိးတၢ်ဒီးပဒိၣ် "တမ့ၢ်တၢ် မၤလၢ အိၣ်လၢပှၤခံဖုအဘၢၣ်စၢၤဘၣ်."
South စံးကဒီး၀ဲ, ပှၤလၢအဆၢမၤစၢၤ ကီၢ်ပယီၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်ဟးဆှဲးပှၤသ့ပှၤဘၣ်အတၢ်ထံၣ်တၢ် ပာ်သး လၢအကွၢ်တလၢကလုာ်ဒူၣ်အတၢ်ဃ့ထီၣ်မိၢ်ပှၢ် လၢဟီၣ်က၀ီၤနီၢ်ကစၢ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်ပၢ လီၤသးအဂီၢ် လၢဖဲဒရဲၣ်ကီၢ်စၢဖှိၣ်အ ပူၤလီၤ.
"တၢ်ဂ့ၢ်အါခါလၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်လဲၤကျဲအပူၤ, လၢတၢ်တ ဘှါၡဲဒံး မ့ၢ်ဒၣ်လဲာ်တၢ်မၤတၢ်ပတုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခးဘၣ်ဆၣ်, အ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးန့ဆၢၣ်မ့ၢ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဂ့ၢ်လီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး. "တၢ်လီၤပျံၤမ့ၢ် အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်ထံၣ်မ့ၢ်ပာ် သး၀ဲလၢအမ့ၢ် ဘၣ်ထွဲတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်ကျဲအတၢ်ဂ့ၢ်ကီ ဒီးတၢ်ကဘၣ်ဘှါၡဲအီၤခီဖျိတၢ်စူးကါ တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤကျဲ ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်မၤစၢၤဒီး, အကတၢၢ်ကမ့ၢ်တၢ်ဒုးကဲထီၣ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဂ့ၢ် ဒီးပှၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်ဂဲၤလိာ် လၢတမ့ၢ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဂ့ၢ်လၢၤဘၣ်လီၤ.
တကတီၢ်ဃီ, တၢ်ဂ့ၢ်ကီအိၣ်ထီၣ် လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်တဲသကိးလၢအပတီၢ်ထီ ဘၣ်ဃးတၢ်ဘၣ်စူးကွံာ်စုက၀ဲၤ, ဒီးတၢ်တဘၣ် ထုးဖးလၢကီၢ်စၢဖှိၣ်ဘၣ်, မ့ၢ်ဒၣ်လဲာ်ထံကီၢ်ပှၤကူၣ်လိာ်တၢ် ဒီၢ်အီၣ်ဆါစူးကၠံၣ် ပာ်တၢ်မုာ်တၢ် ခုၣ် ဒ်အမ့ၢ်အပဒိၣ်တၢ်မၤမိၢ်ပှၢ်တခါ န့ၣ်လီၤ. တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်လဲၤကျဲ ဘၣ်ဒိကဒီး၀ဲဆူညါတတီၤ ဖဲကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ လၢအမ့ၢ်ကရၢအရ့ဒိၣ်ဆဲး NCA တၢ် အၢၣ်လီၤ
ကွဲးလံာ်ဆူအီၣ်ဆါစူးကၠံၣ်အအိၣ်ဖဲ လါအီးထိဘၢၣ် ၂၇, စံး၀ဲလၢအဆိကတီၢ်ကွံာ်တၢ်နုာ်လီၤတဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ် လၢတ စိၢ်တလီၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ခူသူၣ်တခါ လၢတၢ်မၤအီၤလၢန့ၢ်ပၠံၣ်ဒီၣ်တလါအံၤအခီၣ်ထံး ဘှါၡဲ တၢ်သးတလီၤပလိာ်အဂ့ၢ် မိၢ်ပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤတန့ၢ်ဘၣ်.
တၢ်ပာ်ဖျါတဘ့ၣ် လၢဘၣ်တၢ်စဲကျံးအီၤလၢ ကရၢတဖုလၢအိၣ်သူၣ်လီၤ အသးလၢ၀့ၢ်တကူၣ်, Convenant Consult, ဖဲမုၢ်ပျဲၤအနံၤ, ဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်လီၢ်လၢကီၢ်ပယီၤမုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံး လၢဟီၣ်က၀ီၤလၢ အမၤတၢ်ပ တုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခးအတၢ်အၢၣ် လီၤ, စံး၀ဲဒၣ်လၢ, "တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢက တီၢ်ခဲအံၤအဂီၢ်" ဘၣ်ဃးတၢ်ပၢတၢ်ြပးလၢ ဟီၣ်က၀ီၤလၢဘၣ်တၢ်ပၢဃုာ် အီၤလၢပဒိၣ် ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ်အဂီၢ် တၢ်တဆိမိၣ်ဃုာ်အီၤ လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲပူၤဘၣ်လီၤ.
တၢ်ပာ်ဖျါလၢအခိၣ်တီမ့ၢ် "လၢတၢ်ပတုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခး ဒီးတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဖဲ ဒရဲၣ်သနူအဘၢၣ်စၢၤ" Between Ceasefires and Federalism, စံး၀ဲ, ပတီၢ်ထီတၢ်တဲသကိးလၢ ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဒီး ကလုာ်ဒူၣ် ဖီၣ်စုက၀ဲၤ ကရူၢ်အဘၢၣ်စၢၤ လဲၤထီၣ်လဲၤထီကဘဲး ဒီးက့ၤကဒါလီၢ်ခံတလီၢ်လီၢ်အဃိဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဘှါၡဲတၢ် ဂ့ၢ်ကန့ၢ်အဂီၢ် အိၣ်ယံၤဒံး၀ဲ, လၢတၢ်န့ၣ်အဃိတၢ်က လိၣ်၀ဲတၢ်သ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ် တၢ်ပၢဆၢကရူၢ် အကျဲလၢကဟ့ၣ်ထီၣ် တၢ်မၤန့ၢ် တၢ်လၢကမျၢၢ်အဂီၢ်, လၢကမ့ၢ် "လၢၢ်ခၢၣ်သနၢၣ်လၢ တၢ်ကသူၣ်ထီၣ် ဖဲဒရဲၣ်သနူလၢကီၢ်ပယီၤ" ပူၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအကွဲးတၢ်ပာ်ဖျါစံး၀ဲ တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဒ်န့ၣ်အသိးတဖၣ်, အိၣ်ဒိး သန့ၤထီၣ်အသးလၢ "ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဖိးသဲစးလၢအိၣ် ပာ်လၢအ ယံာ်အထၢ" လၢကရူၢ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤတဘျုးဖု န့ၢ်ဘၣ်၀ဲ လၢကမျၢၢ်အိၣ် ဖဲ အ၀ဲ သ့ၣ်ဂဲၤပျုၢ်ဂဲၤဆှးလၢနီၢ်ကစၢ်တပၢလီၤသးအဂီၢ် အနံၣ်ယဲၢ်ဆံ ဘျဲၣ်၀ံၤအလီၢ်ခံလီၤ. တၢ်၀ဲအံၤကမၤစၢၤပဒိၣ်အကစၢ်ဒၣ်၀ဲ ဒီကလုာ် တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီတၢ်ခးပနီၣ် လၢအပၣ်ဃုာ်ဖိသၣ်ခဲလၢာ်ကအိၣ် ဘၣ်ကၠိအဂီၢ်, ဒီးဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲ လၢပှၤခဲလၢာ်အဂီၢ်, မ့ၢ်လၢကီၢ်ပ ယီၤပှၤတ၀ၢလၢအဖှီၣ်ကတၢၢ်တဖၣ် အိၣ်လၢပဒိၣ်တၢ်ပၢဟီၣ်က၀ီၤအ ချၢအဃိလီၤ.
အါန့ၢ်အန့ၣ်, တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤစံး၀ဲ, တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ၀ဲအံၤကဘှါၡဲ ကရူၢ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤဒီး ကလုာ်ဒူၣ်ပှၤတ၀ၢတဖၣ်အတၢ်ဘၣ်ယိၣ် လၢ, "တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲ မ့ၢ်ဒၣ်ကျဲလၢပဒိၣ်ကနုာ်လီၤပၢ ဟီၣ်က၀ီၤလၢအပူၤကွံာ် မ့ၢ်နီၢ်ကစၢ်တၢ်ပၢလီၤသးဟီၣ်က၀ီၤ, ဒီး ကမၤဖျိးကွံာ်ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ် အစိကမီၤသဟီၣ်ဒီးတၢ်မၤန့ၢ်တၢ်လၢကမျၢၢ်အဂီၢ်, လၢတအိၣ်ဒီးတၢ်သံကွၢ်သံဒိးဒီး ဟီၣ်က၀ီၤပှၤဘၣ်ထွဲသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်လီၤ."
ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခးအတၢ်အၢၣ်လီၤ NCA လၢဘၣ်တၢ်ဆဲးစုမုၢ်ကျၢၢ်လၢကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤဃိးဖုဖဲ ၂၀၁၅ ဒီး အသီခံဖုကဒီးဖဲတနံၣ်အံၤအခီၣ်ထံး, ပျဲကရူၢ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤလၢအဆဲးတၢ်အၢၣ်လီၤ
ကမၤတၢ်လၢဖီၣ်လ်စံၣ်သနၢၣ်အါပၤ, စးထီၣ် လၢဘၣ်ဃးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့သနၢၣ် တုၤတၢ်မၢဆူၣ်မၤထွဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီ, ဘၣ်ဆၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲ ကဘၣ်လဲၤဒံးအါ န့ၢ်ဒံးတၢ်တဲသကိးထံရူၢ်ကီၢ်သဲး လၢတၢ်ဖီခိၣ်ပ တီၢ် ဒီးတၢ်ကွၢ်စူၢ်ကယာ်ဟီၣ်က၀ီၤသုးတၢ်ဟးထီၣ်ဟးလီၤန့ၣ်လီၤ.
လၢအတၢ်ကတိၤလီၤတၢ်ဖဲတၢ်စးထီၣ်ထုးဖျါတၢ်ပာ်ဖျါ ဖဲ၀့ၢ်တကူၣ်အဆၢကတီၢ်, Mr Tim Schroeder, လၢအမ့ၢ်ပှၤကွဲးတၢ်ပာ် ဖျါတဂၤစံး၀ဲလၢ တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်ပၢတၢ်ြပး လၢဟီၣ်က၀ီၤလၢတၢ်ပၢဃါဃုာ်အပူၤ, အဒိ တၢ်လၢဘၣ်ထွဲဒီးဟီၣ်ခိၣ်ကပံာ်, တၢ်စု လီၢ်ခီၣ်ခိၣ်ဒီးကသံၣ်မူၤဘှီးတဖၣ်, ညီနုၢ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤလၢ ကီၢ်စဲၣ်ပတီၢ်တၢ်ကွၢ်စူၢ်ကယာ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခးကမံးတံာ်သဃဲၤ အစုပူၤန့ၣ်လီၤ.
ကမံးတံာ်လၢသုးစိကမီၤဒိၣ်စိဒ်အံၤတကလုာ် တြကၢးတဘၣ်လၢကဘၣ်မၤတၢ်လၢတဘၣ်ထွဲလိၤလိၤဒီးစုက ၀ဲၤတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်န့ၣ်ဘၣ်, အ၀ဲဒၣ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်၀ဲလီၤ.
တၢ်ပာ်ဖျါဟ့ၣ်ကူၣ်၀ဲလၢ တၢ်ြကၢးဒုးအိၣ်ထီၣ် ဆၢကတီၢ်လၢခဲအံၤအဂီၢ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤသဃဲၤ ကမံးတံာ် Joint Interim Arrangement Committees, လၢဒီကလုာ်ပတီၢ်ဃုာ်ဒီးဟီၣ်က၀ီၤပတီၢ်,
ဒ်အမ့ၢ်ကျဲလၢအဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါ လၢတၢ်ကပာ်ပနီၣ်န့ၢ် တၢ်ပၢတၢ်ြပးမူဒါအဆၢ, လၢတမၤတံာ်တာ်ကလုာ်ဒူၣ် တၢ်ပၢၢ်ဆၢကရူၢ်တၢ်ဆီလီၤပာ်လီၤန့ၣ်တဂ့ၤလီၤ.
သနာ်က့, ပှၤကွဲးတၢ်ပာ်ဖျါစံး၀ဲ လၢတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ၀ဲအံၤအဂီၢ် တၢ်ြတီမၤတံာ်တာ်အိၣ်၀ဲလၢအမ့ၢ်, "လၢကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဒီးသုးမုၢ် တခီပၤ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်သးအိၣ်လၢကမၤထွဲ၀ဲ တအိၣ်ဘၣ်" အဃိလီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်စံး၀ဲ, တၢ်ရ့လိာ်လၢကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤက ရူၢ်ဒီး ကရၢဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်အဘၢၣ်စၢၤ လၢတၢ်ပျဲ၀ဲလၢ NCA တၢ်အၢၣ်လီၤအဖီလာ်, အခဲအံၤဘၣ်တၢ်ြတီအီၤလၢပဒိၣ်တၢ် ဘျၢအသီလၢအဟးထီၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢလီၤဘၣ်ယိၣ်ဒိၣ်န့ၢ်အန့ၣ်, Schroeder စံး၀ဲ, မ့ၢ်သုးပှၤကတိၤတၢ်အတၢ်ဃ့ဆၢပံၢ်ကလာ်လၢ, တၢ်သ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ်တၢ်ပၢ တၢ်ြပးခံခါတဘျီဃီတခါဂ့ၤတခါဂ့ၤ ကဘၣ်ဘျးစဲဒီးသုးအတၢ်ဖီၣ်ပျံၤ, မ့ၢ်ဒၣ်လဲာ်ကလုာ်ဒူၣ် ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ်အါဖု ဟူးဂဲၤမၤန့ၢ် တၢ်လၢကမျၢၢ်အဂီၢ် လၢဟီၣ်က၀ီၤလၢတၢ်ပၢအီၤဃါဃုာ်အပူၤလီၤ.
Schroeder စံး၀ဲ, "မ့ၢ်တၢ်ကမၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ဒုးကဲထီၣ်တၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးလၢဘၣ်ဃး တၢ်ပၢတၢ်ြပး ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤ စၢၤအဂ့ၢ် လၢသုးအတၢ်" န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်ကီအဂၤတခါ လၢပှၤကွဲးတၢ်ပာ်ဖျါပာ်ဖျါ၀ဲမ့ၢ် တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲ တၢ်ဆဲးမၤအီၤလၢတအိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ဃူးဘၣ်ဃးဒီး ဒီကလုာ်ပတီၢ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး ဒီးမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တၢ်ဘှီဘၣ်ဆီတလဲတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ. အဒိ, တၢ် တဲာ်လိာ်ဃိလိာ်ဘၣ်ဃး ဟီၣ်ခိၣ်က ပံာ်အခွဲးယာ်, လၢအမ့ၢ်ကလုာ်ဒူၣ်ပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်မိၢ်ပှၢ် ဒီးတၢ်ဃ့လၢနီၢ်ကစၢ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်ပၢလီၤသးအဂီၢ်, တဲတၢ်ဘၣ် ထွဲဒီးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်လဲၤကျဲအိၣ်လၢအစှၤ ဒီးညီနုၢ်တၢ် ဆဲးမၤအီၤဆူညါ လၢတအိၣ်ဒီးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုက၀ဲၤကရူၢ် မ့တမ့ၢ် သုး မုၢ်ခိၣ်နၢ်အတၢ်နုာ်လီၤဘၣ်ထွဲဘၣ်လီၤ.
Mr Ashley South, လၢအမ့ၢ်ပှၤကွဲးတၢ်ပာ်ဖျါအဂၤတဂၤ စံး၀ဲလၢ ပှၤဟ့ၣ်မၤစၢၤကျိၣ်စ့ဒီး ကရၢဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်တဖၣ် ြကၢး သ့ၣ်ညါ၀ဲလၢ ဟီၣ်က၀ီၤလၢကညီကီၢ်စဲၣ်, ယိၤဒိၣ်ကီၢ်စဲၣ်, ဒီးမိၣ်ကီၢ်စဲၣ် ဒီးတနီသရံၣ် ကီၢ်ဒိၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဃူးဘၣ်ဃးလိၤလိၤဒီး NCA တၢ်အၢၣ်လီၤ. ဟီၣ်က၀ီၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ညီနုၢ်တၢ်ထီဒုၣ်ဒါအဆူၣ်အကိၤမ့ၢ်တအိၣ်လၢၤသနာ်က့ တကဲထီၣ်ဒံးဟီၣ်က၀ီၤ လၢအိၣ်ဒီးတၢ်အိၣ်သးလၢ တၢ်ထီဒုၣ်ဒါ၀ံၤ လံန့ၣ်ဘၣ်. အ၀ဲဒၣ်စံး၀ဲ, "ကရၢဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်တဖၣ် ခီဖျိနုာ်လီၤမၤတၢ်လၢတၢ် လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဃိ ကဲထီၣ်၀ဲဒၣ်တၢ်စိတၢ်က၀ီၤလၢဟူးဂဲၤမၤတၢ် တက့တခီန့ၣ်လီၤ." တၢ်မၤသကိးတၢ်ဒီးပဒိၣ် "တမ့ၢ်တၢ် မၤလၢ အိၣ်လၢပှၤခံဖုအဘၢၣ်စၢၤဘၣ်."
South စံးကဒီး၀ဲ, ပှၤလၢအဆၢမၤစၢၤ ကီၢ်ပယီၤတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်ဟးဆှဲးပှၤသ့ပှၤဘၣ်အတၢ်ထံၣ်တၢ် ပာ်သး လၢအကွၢ်တလၢကလုာ်ဒူၣ်အတၢ်ဃ့ထီၣ်မိၢ်ပှၢ် လၢဟီၣ်က၀ီၤနီၢ်ကစၢ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်ပၢ လီၤသးအဂီၢ် လၢဖဲဒရဲၣ်ကီၢ်စၢဖှိၣ်အ ပူၤလီၤ.
"တၢ်ဂ့ၢ်အါခါလၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်လဲၤကျဲအပူၤ, လၢတၢ်တ ဘှါၡဲဒံး မ့ၢ်ဒၣ်လဲာ်တၢ်မၤတၢ်ပတုာ်တၢ်ဒုးတၢ်ခးဘၣ်ဆၣ်, အ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးန့ဆၢၣ်မ့ၢ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဂ့ၢ်လီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး. "တၢ်လီၤပျံၤမ့ၢ် အ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်ထံၣ်မ့ၢ်ပာ် သး၀ဲလၢအမ့ၢ် ဘၣ်ထွဲတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်ကျဲအတၢ်ဂ့ၢ်ကီ ဒီးတၢ်ကဘၣ်ဘှါၡဲအီၤခီဖျိတၢ်စူးကါ တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤကျဲ ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်မၤစၢၤဒီး, အကတၢၢ်ကမ့ၢ်တၢ်ဒုးကဲထီၣ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဂ့ၢ် ဒီးပှၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်ဂဲၤလိာ် လၢတမ့ၢ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဂ့ၢ်လၢၤဘၣ်လီၤ.
တကတီၢ်ဃီ, တၢ်ဂ့ၢ်ကီအိၣ်ထီၣ် လၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်တဲသကိးလၢအပတီၢ်ထီ ဘၣ်ဃးတၢ်ဘၣ်စူးကွံာ်စုက၀ဲၤ, ဒီးတၢ်တဘၣ် ထုးဖးလၢကီၢ်စၢဖှိၣ်ဘၣ်, မ့ၢ်ဒၣ်လဲာ်ထံကီၢ်ပှၤကူၣ်လိာ်တၢ် ဒီၢ်အီၣ်ဆါစူးကၠံၣ် ပာ်တၢ်မုာ်တၢ် ခုၣ် ဒ်အမ့ၢ်အပဒိၣ်တၢ်မၤမိၢ်ပှၢ်တခါ န့ၣ်လီၤ. တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်လဲၤကျဲ ဘၣ်ဒိကဒီး၀ဲဆူညါတတီၤ ဖဲကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ လၢအမ့ၢ်ကရၢအရ့ဒိၣ်ဆဲး NCA တၢ် အၢၣ်လီၤ
ကွဲးလံာ်ဆူအီၣ်ဆါစူးကၠံၣ်အအိၣ်ဖဲ လါအီးထိဘၢၣ် ၂၇, စံး၀ဲလၢအဆိကတီၢ်ကွံာ်တၢ်နုာ်လီၤတဲတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ် လၢတ စိၢ်တလီၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ခူသူၣ်တခါ လၢတၢ်မၤအီၤလၢန့ၢ်ပၠံၣ်ဒီၣ်တလါအံၤအခီၣ်ထံး ဘှါၡဲ တၢ်သးတလီၤပလိာ်အဂ့ၢ် မိၢ်ပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤတန့ၢ်ဘၣ်.