ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်အၢၣ်လီၤ တမ့ၢ်ကသံၣ်မၤဘျါတၢ်ခဲလၢာ် လၢကီၢ်ပယီၤအတၢ်ဆါဘၣ်အဂီၢ်ဘၣ်
ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ပတုာ်တၢ်ခးတၢ်အၢၣ်လီၤ တမ့ၢ်ကသံၣ်မၤဘျါတၢ်ခဲလၢာ် လၢကီၢ်ပယီၤအတၢ်ဆါဘၣ်အဂီၢ်ဘၣ်
The Irrawaddy, 22 Apr 2019
URL: https://www.irrawaddy.com/opinion/nationwide-ceasefire-agreement-no-panacea-ails-myanmar.html
ပှၤတနီၤနီၤ, ပဒိၣ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ ဒီးကီၢ်ချၢမီၣ်သီတဖၣ်လီၤဆီဒၣ်တၢ်, ဖျါလၢနာ်ဝဲလၢ ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်ခဲလၢာ်မ့ၢ်ဆဲးထံကီၢ်ဒီ ဘ့ၣ် တၢ်ပတုာ်တၢ်ခး
အတၢ်အၢၣ်လီၤ Nationwide Ceasefire Agreement (NCA) ဒီး ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးလၢအနံၣ်လၢအဆံ တဖၣ် ကကတၢၢ်ဝဲလီၤ.
အဝဲသ့ၣ်နာ်ဝဲလၢ တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ ကဒုးပာ်တ့ၢ်ကွံာ်ကရူၢ်တဖၣ် လၢအတၢ်မိၢ်န့ၢ်သးလီ လၢနီၢ်ကစၢ် တၢ်ပၢလီၤသးန့ၣ်လီၤ.
ထံဂုၤကီၢ်ဂၤပှၤတဝၢ သူလၢာ်ကျိၣ်စ့အါအါဂီၢ်ဂီၢ် လၢတၢ်ဆီၣ် ထွဲတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီတၢ်မၤ ဒီးတၢ်တဲသကိးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ် လၢကီၢ်ပယီၤ, အစ့တဖၣ်
တၢ်သူအီၤဒ်လဲၣ်တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါတ ဘၣ်, ဒီးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲစ့ၢ် ကီး ဘူးကလီၤပှီၢ်လီၤ.
ပကကွၢ်သကိးတၢ်အဒိလၢ ခၤထၤလိနံယါ လၢကီၢ်စပ့ၣ်န့ၣ်တ က့ၢ်. ဟီၣ်ကဝီၤတခါအံၤ လဲၤထီၣ်လဲၤထီဂ့ၤမး, ဘၣ်ဆၣ်အ ပှၤကမျၢၢ်တဖၣ် သးလီဒံး
တၢ်သဘျ့လၢကီၢ်စပ့ၣ်, ဒီးလၢအပူၤ ကွံာ်မဟိတနံၣ် အဝဲသ့ၣ်ပာ်ဖျါအတၢ်ဘၣ်သး အနီၣ်ဂံၢ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်လီၤ. တၢ်လၢပှၤကမျၢၢ်တဖၣ်အဲၣ်ဒိးဝဲအဒိၣ်
ကတၢၢ်မ့ၢ် လၢက ပာ်မူပာ်ဂဲၤအဝဲသ့ၣ်ဒီကလုာ်အက့ၢ်အဂီၤ, တၢ်တမံၤ လၢတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ ဟ့ၣ်တသ့ဘၣ်လီၤ. တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ မၤစၢၤ ကလုာ်
ဒူၣ်ပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤလၢကီၢ်ပယီၤ တသ့နီတမံၤ ဘၣ်ဃးတၢ်ပာ်မူပာ်ဂဲၤအဝဲသ့ၣ်ဒီကလုာ် အက့ၢ်အဂီၤစ့ၢ်ကီးဘၣ်, လၢတၢ် န့ၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ပၢလီၤနီၢ်
ကစၢ်သးကဘၣ်သ့လီၤ. ဝးဟီၣ်ကဝီၤလၢ ကလံၤစိးယိၤဒိၣ်ကီၢ်စဲၣ် အတၢ်ဒ်သိးဒီး ခၤထၤ လိနံယါအိၣ်တနီၤ, ဒီးမ့ၢ်တၢ်အဒိလၢအဂ့ၤတခါလီၤ. ကီၢ်ပ
ယီၤ အစိကမီၤသဟီၣ် တအိၣ်နီတမံၤလၢအဝဲသ့ၣ်ဟီၣ်ကဝီၤအဖီ ခိၣ်ဘၣ်, အဝဲသ့ၣ်ပၢလီၤဒၣ်အကစၢ်ဟီၣ်ကဝီၤ, ဒီးမၤလဲၤထီၣ်လဲၤထီဝဲလၢအပူၤကွံာ်အနံၣ်
၃၀ အတီၢ်ပူၤလီၤ. သနာ်က့, အဝဲ သ့ၣ်ဆဲးသဆၣ်ထီၣ်န့ၢ်ပၠံၣ်ဒီၣ်လၢ ကသ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ်အတၢ်လီၢ် ဒ်အမ့ၢ် နီၢ်ကစၢ်ပၢလီၤသးကီၢ်စဲၣ်တဘ့ၣ်အသိးလီၤ.
တၢ်ဆၢကတီၢ်ဘၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ဆိမိၣ်ဘၣ်ဃး ဘၣ်မနုၤအဃိကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်တဖၣ် တအဲၣ်ဒိးဆဲး NCA အတၢ် အၢၣ်လီၤဘၣ်လဲၣ်, ဒီး
ဘၣ်မနုၤအဃိ ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ပတုာ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်တဲသကိးလၢတၢ်သ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ်အကျဲ ဒီးပဒိၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတကွီၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်တဲ လၢတၢ်ပာ်လီၤအီၤအသိး, တၢ်ဆၢတဲာ်အရ့ဒိၣ်တမံၤမံၤ လၢတၢ်ကမၤအီၤလၢ ကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်
တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤကန့ၢ်အဂီၢ် ခၢၣ်စးလၢအဆွံတၢ်ဖးလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ တၢ်ဆီၣ်ထွဲကဘၣ်အိၣ်အစှၤက တၢၢ် ၇၅ မျးကယၤလီၤ. တၢ်ဝဲန့ၣ် မၤကီတၢ်ကပာ်
ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤတၢ်ဆၢတဲာ် လၢအရ့ဒိၣ်တဖၣ် ဒီးမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တခါလၢအဒုးကတာ် ထီ တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲလီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲကရူၢ်တနီၤ ကဒူးကဒ့ၣ်တၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဖး အတယၢၢ်တဃၢထဲသိးဒီး ပဒိၣ်ဒီးသုး လၢကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ် တဲသကိးတၢ်
မုာ်တၢ်ခုၣ် ကမံးတံာ်သဃဲၤ Union Peace Dialogue Joint Committee အပူၤဘၣ်. UPDJC ကရၢဖိအိၣ် ၄၈ ဂၤ - ၁၆ ဂၤစုာ်စုာ်
လၢကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်, ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးပၣ်တံၣ်ကရူၢ်, ဒီးပဒိၣ်ကရူၢ်လီၤ. အခီပညီမ့ၢ်သုးဒီးသဲစးဘျီၣ် ဒိၣ်ပာ်ဖှိၣ်အသးအဃိ, အဝဲသ့ၣ်
အနီၣ်ဂံၢ်အါန့ၢ်ဒံးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်လီၤ.
သုးဒီးပၢြပးညီနုၢ်တအၢၣ်လီၤထွဲလိာ်အသးဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ်တုၤမ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် တဲသကိးတၢ်ဒီးကရူၢ်ဖီၣ်စုကဝဲၤဒီး အဝဲသ့ၣ်အၢၣ်လီၤ ထွဲလိာ်အသး
ထီဘိလီၤ.
ပဒိၣ်ဒီးသုးအဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်တဖၣ် ကဆဲး NCA အတၢ်အၢၣ်လီၤလီၤ. ပှၤတနီၤနီၤကတိၤဒုၣ်ဒွဲၣ်ကခၠ့ၣ် တၢ်သဘျ့ကရၢသုးမုၢ်ဒိၣ်
လၢအဂ့ၢ်လိာ်ဆဲး NCA တၢ်အၢၣ်လီၤအဃိ, ဒီးကွၢ်တလီၤဒၣ်လဲာ်အဝဲသ့ၣ်ခိၣ်နၢ် ဒ်အမ့ၢ်သုးခိၣ်နၢ်လၢ အဂၢၤလီၤအကစၢ်စိကမီၤ warlords လီၤ.
အဝဲသ့ၣ်စံးဝဲ ခဲအံၤမ့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ဟဲနုာ်ပၣ်ဃုာ် မ့ၢ်လၢအီၣ် ဆါစူးကၠံၣ် န့ၢ်စိန့ၢ်ကမီၤလံအဃိလီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်ကရူၢ်တနီၤနီၤ ဂ့ၢ်လိာ်စ့ၢ်ကီးလၢကဆဲး NCA မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိး တၢ်ကဘှါၡဲဆိတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢတၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၢ် ထီၣ်သနၢၣ်, ဒီးသုးတခီ
အဲၣ်ဒိးဘှါၡဲတၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃး တၢ်ပာ်လီၤစုကဝဲၤအဂ့ၢ်, တၢ်ဟးထီၣ်သုးအဂ့ၢ်, ဒီးတၢ်က့ၤအိၣ်ဒ်ကမျၢၢ်တဂၤ အသိးအဂ့ၢ်လီၤ. ကရူၢ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်တဖၣ်
အဲၣ်ဒိးတဲသကိးတၢ်အၢၣ်လီၤ လၢတၢ်ကပျဲအဝဲသ့ၣ်ဟံးဃာ်အစုကဝဲၤဒီး ပၢလီၤ ဒၣ်အကစၢ်သးန့ၣ်လီၤ.
နဲၣ်ဟီၣ်စၤ, လၢအမ့ၢ်မိၣ်ကီၢ်သီပၣ်တံၣ် ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤခံဂၤတဂၤ, စံးဝဲလၢ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ဘျၢသဲစး ဟ့ၣ်ဝဲဖဲဒရဲၣ်အကျိၤအ ကွာ်ထဲလၢအမဲာ်ဖံးခိၣ်ဧိၤ
ဒီးတၢ်စိကမီၤလၢတၢ်ကပၢတၢ် တၢ်အးလီၤဝဲအဂၢၢ်အကျၢၤလၢလီၢ်ခၢၣ်သးပဒိၣ်စုပူၤလီၤ.
အဒိ, လၢရၢၢ်ခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ်, ရၢၢ်ခၢၣ်ဒီကလုာ်ပၣ်တံၣ် မၤန့ၢ်တၢ်ဖးအါကတၢၢ်လၢအပူၤကွံာ်တၢ်ဃုထၢ ဘၣ်ဆၣ်ဒီကလုာ်ဒံၣ်မိၣ်က ရ့ၣ်စံၣ်ကရၢစိတီခိၣ်ရိၣ်မဲ လီၢ်ခၢၣ်
သးပဒိၣ် ပာ်ထီၣ်ဒံးကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်လၢကီၢ်စဲၣ်အဖီခိၣ်လီၤ.
လီၢ်ခၢၣ်သးပဒိၣ် ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ဘျၢ သဲစးမ့ၢ်ပျဲအီၤ တၢ်စိကမီၤလၢကပာ်ထီၣ်ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်ဘၣ်ဆၣ်, အတၢ်ဆၢတဲာ်လၢအပာ်ထီၣ် NLD ကရၢဖိ
လၢကိတိာ်ခိၣ် ကျၢၢ်, မၤတမုာ်ပှၤရၢၢ်ခၢၣ်ဖိအသူၣ်အသး အါဒ်အါဂၤလီၤ.
ဘၣ်ဆၣ် လၢဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ဘျၢသဲစးအဖီလာ်, ကလုာ်ဒူၣ်ပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤ အဝဲသ့ၣ်အပၣ်တံၣ်မ့ၢ်နၢၤတၢ်ဘၣ်ဆၣ်, အခွဲးတအိၣ်လၢ ကပၢလီၤအကစၢ်ဒၣ်ဝဲကီၢ်စဲၣ်နီ
တဘျီဘၣ်. မ့ၢ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်ဝဲန့ၣ်အဃိ, ရၢၢ်ခၢၣ်သုးမုၢ်ဒိၣ် Arakan Army (AA) ဒိးန့ၢ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲ လၢရၢၢ်ခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ်အပူၤ, ဒီးမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢရၢၢ်ခၢၣ်သးစၢ်လၢအ
ကယၤတဖၣ် ပာ်လီၤအသးလၢကနုာ်လီၤကဲသုးလၢရၢၢ်ခၢၣ်သုးမုၢ်, လၢကနုာ်လီၤလၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးပၣ်တံၣ်ပူၤအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်နာ်ဝဲလၢ တၢ်သဘျ့
ကဟဲထဲလၢကျိခိၣ်ထိးဧိၤလီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တနီၤနာ်ဝဲလၢ တၢ်မုၢ်လၢ်လၢဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်လၢကီၢ်ပယီၤပူၤလီၤမၢ် ဒီးတၢ်နာ်အီၣ်ဒီၢ်အီၣ်ဆါစူးကၠံၣ် လၢအ အၢၣ်လီၤပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤ လၢကဟ့ၣ်အဝဲ
သ့ၣ်ခွဲးယာ်ထဲသိးတုၤသိး အဝဲဒၣ်အပၣ်တံၣ်မ့ၢ်န့ၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤ, အခဲအံၤတၢ်နာ်ဝဲန့ၣ် ၡူကွံာ်လံန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဝဲန့ၣ်အလီၢ်, ပၣ်တံၣ်မၤသကိးတၢ်ဒီး
သုး ဒ်သိးကဆီၣ်လီၤရၢၢ်ခၢၣ်သုးမုၢ်ဒိၣ်န့ၣ်လီၤ
ဘၣ်ဆၣ် ကမ့ၢ်တၢ်ကီလၢတၢ်ကသုးကွံာ် ရၢၢ်ခၢၣ်သုးမုၢ်ဒိၣ်, ဒီးကီၢ်ပယီၤအသုး တမၤနၢၤကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ် လၢာ်လၢာ် ဆ့ဆ့တအိၣ်နီတ
ဘျီဘၣ်. ကီၢ်ပယီၤအသုးမၤန့ၢ်ဆူၣ် ပလီၣ်ကီၢ်စဲၣ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးကရၢစိ Palaung State Liberation Front ဒ်သိး ကပာ်လီၤစုကဝဲၤဖဲ ၂၀၀၅
ဘၣ်ဆၣ်, တယံာ်ဘၣ် တအါဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ် Ta’ang National Liberation Army ဟဲပၢၢ်ထီၣ်လၢအလီၢ်လီၤ. ကီၢ်ပယီၤဒီက
လုာ်ဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်သိၣ်မှံၤကရၢ The Myanmar National Democratic Alliance Army အတၢ်လဲၤခီဖျိမ့ၢ်တၢ်တမံၤဃီလီၤ.
တၢ်နၢ်ပၢၢ်ကလုာ်ဒူၣ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲၣ်လၢကီၢ်ပယီၤ အခီပညီမ့ၢ်တၢ်နၢ်ပၢၢ် တၢ်ကဘၣ်ဘှါၡဲထံကီၢ်စုကဝဲၤတၢ်ထီဒုၣ်ဒါ ဒ်လဲၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ကီၢ်ပယီၤကဘၣ်အိၣ်
ခိးဒံး ခိၣ်နၢ်တဂၤလၢအနၢ်ပၢၢ်ကလုာ်ဒူၣ်တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤလီၤ. ဒီး ဒ်ရၢၢ်ခၢၣ်သုးမုၢ်ဒိၣ်အခိၣ် ထိမၠၣ် နဲၣ်စံးဘၣ် အ့ယၣ်ဝတံၣ်တၢ်ကစီၣ်အပူၤကွံာ်တနွံအသိး,
ဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်အခိၣ် ဒီၢ်အီၣ်ဆါစူးကၠံၣ်တကဲထီၣ်တၢ်အစၢတက့တခီ ဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ်အဝဲကဲထီၣ် ဒ်တၢ်ကီတၢ်ခဲတက့တခီအသိးလီၤ?
အတၢ်အၢၣ်လီၤ Nationwide Ceasefire Agreement (NCA) ဒီး ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဒုးလၢအနံၣ်လၢအဆံ တဖၣ် ကကတၢၢ်ဝဲလီၤ.
အဝဲသ့ၣ်နာ်ဝဲလၢ တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ ကဒုးပာ်တ့ၢ်ကွံာ်ကရူၢ်တဖၣ် လၢအတၢ်မိၢ်န့ၢ်သးလီ လၢနီၢ်ကစၢ် တၢ်ပၢလီၤသးန့ၣ်လီၤ.
ထံဂုၤကီၢ်ဂၤပှၤတဝၢ သူလၢာ်ကျိၣ်စ့အါအါဂီၢ်ဂီၢ် လၢတၢ်ဆီၣ် ထွဲတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီတၢ်မၤ ဒီးတၢ်တဲသကိးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ် လၢကီၢ်ပယီၤ, အစ့တဖၣ်
တၢ်သူအီၤဒ်လဲၣ်တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါတ ဘၣ်, ဒီးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲစ့ၢ် ကီး ဘူးကလီၤပှီၢ်လီၤ.
ပကကွၢ်သကိးတၢ်အဒိလၢ ခၤထၤလိနံယါ လၢကီၢ်စပ့ၣ်န့ၣ်တ က့ၢ်. ဟီၣ်ကဝီၤတခါအံၤ လဲၤထီၣ်လဲၤထီဂ့ၤမး, ဘၣ်ဆၣ်အ ပှၤကမျၢၢ်တဖၣ် သးလီဒံး
တၢ်သဘျ့လၢကီၢ်စပ့ၣ်, ဒီးလၢအပူၤ ကွံာ်မဟိတနံၣ် အဝဲသ့ၣ်ပာ်ဖျါအတၢ်ဘၣ်သး အနီၣ်ဂံၢ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်လီၤ. တၢ်လၢပှၤကမျၢၢ်တဖၣ်အဲၣ်ဒိးဝဲအဒိၣ်
ကတၢၢ်မ့ၢ် လၢက ပာ်မူပာ်ဂဲၤအဝဲသ့ၣ်ဒီကလုာ်အက့ၢ်အဂီၤ, တၢ်တမံၤ လၢတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ ဟ့ၣ်တသ့ဘၣ်လီၤ. တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ မၤစၢၤ ကလုာ်
ဒူၣ်ပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤလၢကီၢ်ပယီၤ တသ့နီတမံၤ ဘၣ်ဃးတၢ်ပာ်မူပာ်ဂဲၤအဝဲသ့ၣ်ဒီကလုာ် အက့ၢ်အဂီၤစ့ၢ်ကီးဘၣ်, လၢတၢ် န့ၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ပၢလီၤနီၢ်
ကစၢ်သးကဘၣ်သ့လီၤ. ဝးဟီၣ်ကဝီၤလၢ ကလံၤစိးယိၤဒိၣ်ကီၢ်စဲၣ် အတၢ်ဒ်သိးဒီး ခၤထၤ လိနံယါအိၣ်တနီၤ, ဒီးမ့ၢ်တၢ်အဒိလၢအဂ့ၤတခါလီၤ. ကီၢ်ပ
ယီၤ အစိကမီၤသဟီၣ် တအိၣ်နီတမံၤလၢအဝဲသ့ၣ်ဟီၣ်ကဝီၤအဖီ ခိၣ်ဘၣ်, အဝဲသ့ၣ်ပၢလီၤဒၣ်အကစၢ်ဟီၣ်ကဝီၤ, ဒီးမၤလဲၤထီၣ်လဲၤထီဝဲလၢအပူၤကွံာ်အနံၣ်
၃၀ အတီၢ်ပူၤလီၤ. သနာ်က့, အဝဲ သ့ၣ်ဆဲးသဆၣ်ထီၣ်န့ၢ်ပၠံၣ်ဒီၣ်လၢ ကသ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ်အတၢ်လီၢ် ဒ်အမ့ၢ် နီၢ်ကစၢ်ပၢလီၤသးကီၢ်စဲၣ်တဘ့ၣ်အသိးလီၤ.
တၢ်ဆၢကတီၢ်ဘၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ဆိမိၣ်ဘၣ်ဃး ဘၣ်မနုၤအဃိကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်တဖၣ် တအဲၣ်ဒိးဆဲး NCA အတၢ် အၢၣ်လီၤဘၣ်လဲၣ်, ဒီး
ဘၣ်မနုၤအဃိ ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ပတုာ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်တဲသကိးလၢတၢ်သ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ်အကျဲ ဒီးပဒိၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတကွီၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်တဲ လၢတၢ်ပာ်လီၤအီၤအသိး, တၢ်ဆၢတဲာ်အရ့ဒိၣ်တမံၤမံၤ လၢတၢ်ကမၤအီၤလၢ ကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်
တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤကန့ၢ်အဂီၢ် ခၢၣ်စးလၢအဆွံတၢ်ဖးလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ တၢ်ဆီၣ်ထွဲကဘၣ်အိၣ်အစှၤက တၢၢ် ၇၅ မျးကယၤလီၤ. တၢ်ဝဲန့ၣ် မၤကီတၢ်ကပာ်
ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤတၢ်ဆၢတဲာ် လၢအရ့ဒိၣ်တဖၣ် ဒီးမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တခါလၢအဒုးကတာ် ထီ တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တၢ်မၤကျဲလီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲကရူၢ်တနီၤ ကဒူးကဒ့ၣ်တၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဖး အတယၢၢ်တဃၢထဲသိးဒီး ပဒိၣ်ဒီးသုး လၢကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ် တဲသကိးတၢ်
မုာ်တၢ်ခုၣ် ကမံးတံာ်သဃဲၤ Union Peace Dialogue Joint Committee အပူၤဘၣ်. UPDJC ကရၢဖိအိၣ် ၄၈ ဂၤ - ၁၆ ဂၤစုာ်စုာ်
လၢကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်, ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးပၣ်တံၣ်ကရူၢ်, ဒီးပဒိၣ်ကရူၢ်လီၤ. အခီပညီမ့ၢ်သုးဒီးသဲစးဘျီၣ် ဒိၣ်ပာ်ဖှိၣ်အသးအဃိ, အဝဲသ့ၣ်
အနီၣ်ဂံၢ်အါန့ၢ်ဒံးကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်လီၤ.
သုးဒီးပၢြပးညီနုၢ်တအၢၣ်လီၤထွဲလိာ်အသးဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ်တုၤမ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် တဲသကိးတၢ်ဒီးကရူၢ်ဖီၣ်စုကဝဲၤဒီး အဝဲသ့ၣ်အၢၣ်လီၤ ထွဲလိာ်အသး
ထီဘိလီၤ.
ပဒိၣ်ဒီးသုးအဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်တဖၣ် ကဆဲး NCA အတၢ်အၢၣ်လီၤလီၤ. ပှၤတနီၤနီၤကတိၤဒုၣ်ဒွဲၣ်ကခၠ့ၣ် တၢ်သဘျ့ကရၢသုးမုၢ်ဒိၣ်
လၢအဂ့ၢ်လိာ်ဆဲး NCA တၢ်အၢၣ်လီၤအဃိ, ဒီးကွၢ်တလီၤဒၣ်လဲာ်အဝဲသ့ၣ်ခိၣ်နၢ် ဒ်အမ့ၢ်သုးခိၣ်နၢ်လၢ အဂၢၤလီၤအကစၢ်စိကမီၤ warlords လီၤ.
အဝဲသ့ၣ်စံးဝဲ ခဲအံၤမ့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ဟဲနုာ်ပၣ်ဃုာ် မ့ၢ်လၢအီၣ် ဆါစူးကၠံၣ် န့ၢ်စိန့ၢ်ကမီၤလံအဃိလီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်ကရူၢ်တနီၤနီၤ ဂ့ၢ်လိာ်စ့ၢ်ကီးလၢကဆဲး NCA မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိး တၢ်ကဘှါၡဲဆိတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢတၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၢ် ထီၣ်သနၢၣ်, ဒီးသုးတခီ
အဲၣ်ဒိးဘှါၡဲတၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃး တၢ်ပာ်လီၤစုကဝဲၤအဂ့ၢ်, တၢ်ဟးထီၣ်သုးအဂ့ၢ်, ဒီးတၢ်က့ၤအိၣ်ဒ်ကမျၢၢ်တဂၤ အသိးအဂ့ၢ်လီၤ. ကရူၢ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ်တဖၣ်
အဲၣ်ဒိးတဲသကိးတၢ်အၢၣ်လီၤ လၢတၢ်ကပျဲအဝဲသ့ၣ်ဟံးဃာ်အစုကဝဲၤဒီး ပၢလီၤ ဒၣ်အကစၢ်သးန့ၣ်လီၤ.
နဲၣ်ဟီၣ်စၤ, လၢအမ့ၢ်မိၣ်ကီၢ်သီပၣ်တံၣ် ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤခံဂၤတဂၤ, စံးဝဲလၢ ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ဘျၢသဲစး ဟ့ၣ်ဝဲဖဲဒရဲၣ်အကျိၤအ ကွာ်ထဲလၢအမဲာ်ဖံးခိၣ်ဧိၤ
ဒီးတၢ်စိကမီၤလၢတၢ်ကပၢတၢ် တၢ်အးလီၤဝဲအဂၢၢ်အကျၢၤလၢလီၢ်ခၢၣ်သးပဒိၣ်စုပူၤလီၤ.
အဒိ, လၢရၢၢ်ခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ်, ရၢၢ်ခၢၣ်ဒီကလုာ်ပၣ်တံၣ် မၤန့ၢ်တၢ်ဖးအါကတၢၢ်လၢအပူၤကွံာ်တၢ်ဃုထၢ ဘၣ်ဆၣ်ဒီကလုာ်ဒံၣ်မိၣ်က ရ့ၣ်စံၣ်ကရၢစိတီခိၣ်ရိၣ်မဲ လီၢ်ခၢၣ်
သးပဒိၣ် ပာ်ထီၣ်ဒံးကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်လၢကီၢ်စဲၣ်အဖီခိၣ်လီၤ.
လီၢ်ခၢၣ်သးပဒိၣ် ဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ဘျၢ သဲစးမ့ၢ်ပျဲအီၤ တၢ်စိကမီၤလၢကပာ်ထီၣ်ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်ဘၣ်ဆၣ်, အတၢ်ဆၢတဲာ်လၢအပာ်ထီၣ် NLD ကရၢဖိ
လၢကိတိာ်ခိၣ် ကျၢၢ်, မၤတမုာ်ပှၤရၢၢ်ခၢၣ်ဖိအသူၣ်အသး အါဒ်အါဂၤလီၤ.
ဘၣ်ဆၣ် လၢဂံၢ်ခီၣ်ထံးတၢ်ဘျၢသဲစးအဖီလာ်, ကလုာ်ဒူၣ်ပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤ အဝဲသ့ၣ်အပၣ်တံၣ်မ့ၢ်နၢၤတၢ်ဘၣ်ဆၣ်, အခွဲးတအိၣ်လၢ ကပၢလီၤအကစၢ်ဒၣ်ဝဲကီၢ်စဲၣ်နီ
တဘျီဘၣ်. မ့ၢ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်ဝဲန့ၣ်အဃိ, ရၢၢ်ခၢၣ်သုးမုၢ်ဒိၣ် Arakan Army (AA) ဒိးန့ၢ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲ လၢရၢၢ်ခၢၣ်ကီၢ်စဲၣ်အပူၤ, ဒီးမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢရၢၢ်ခၢၣ်သးစၢ်လၢအ
ကယၤတဖၣ် ပာ်လီၤအသးလၢကနုာ်လီၤကဲသုးလၢရၢၢ်ခၢၣ်သုးမုၢ်, လၢကနုာ်လီၤလၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးပၣ်တံၣ်ပူၤအလီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်နာ်ဝဲလၢ တၢ်သဘျ့
ကဟဲထဲလၢကျိခိၣ်ထိးဧိၤလီၤ.
ကလုာ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တနီၤနာ်ဝဲလၢ တၢ်မုၢ်လၢ်လၢဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်လၢကီၢ်ပယီၤပူၤလီၤမၢ် ဒီးတၢ်နာ်အီၣ်ဒီၢ်အီၣ်ဆါစူးကၠံၣ် လၢအ အၢၣ်လီၤပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤ လၢကဟ့ၣ်အဝဲ
သ့ၣ်ခွဲးယာ်ထဲသိးတုၤသိး အဝဲဒၣ်အပၣ်တံၣ်မ့ၢ်န့ၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤ, အခဲအံၤတၢ်နာ်ဝဲန့ၣ် ၡူကွံာ်လံန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဝဲန့ၣ်အလီၢ်, ပၣ်တံၣ်မၤသကိးတၢ်ဒီး
သုး ဒ်သိးကဆီၣ်လီၤရၢၢ်ခၢၣ်သုးမုၢ်ဒိၣ်န့ၣ်လီၤ
ဘၣ်ဆၣ် ကမ့ၢ်တၢ်ကီလၢတၢ်ကသုးကွံာ် ရၢၢ်ခၢၣ်သုးမုၢ်ဒိၣ်, ဒီးကီၢ်ပယီၤအသုး တမၤနၢၤကလုာ်ဒူၣ်ဖီၣ်စုကဝဲၤကရူၢ် လၢာ်လၢာ် ဆ့ဆ့တအိၣ်နီတ
ဘျီဘၣ်. ကီၢ်ပယီၤအသုးမၤန့ၢ်ဆူၣ် ပလီၣ်ကီၢ်စဲၣ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးကရၢစိ Palaung State Liberation Front ဒ်သိး ကပာ်လီၤစုကဝဲၤဖဲ ၂၀၀၅
ဘၣ်ဆၣ်, တယံာ်ဘၣ် တအါဒီကလုာ်တၢ်ထူၣ်ဖျဲးသုးမုၢ်ဒိၣ် Ta’ang National Liberation Army ဟဲပၢၢ်ထီၣ်လၢအလီၢ်လီၤ. ကီၢ်ပယီၤဒီက
လုာ်ဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်သိၣ်မှံၤကရၢ The Myanmar National Democratic Alliance Army အတၢ်လဲၤခီဖျိမ့ၢ်တၢ်တမံၤဃီလီၤ.
တၢ်နၢ်ပၢၢ်ကလုာ်ဒူၣ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲၣ်လၢကီၢ်ပယီၤ အခီပညီမ့ၢ်တၢ်နၢ်ပၢၢ် တၢ်ကဘၣ်ဘှါၡဲထံကီၢ်စုကဝဲၤတၢ်ထီဒုၣ်ဒါ ဒ်လဲၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ကီၢ်ပယီၤကဘၣ်အိၣ်
ခိးဒံး ခိၣ်နၢ်တဂၤလၢအနၢ်ပၢၢ်ကလုာ်ဒူၣ်တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤလီၤ. ဒီး ဒ်ရၢၢ်ခၢၣ်သုးမုၢ်ဒိၣ်အခိၣ် ထိမၠၣ် နဲၣ်စံးဘၣ် အ့ယၣ်ဝတံၣ်တၢ်ကစီၣ်အပူၤကွံာ်တနွံအသိး,
ဒံၣ်မိၣ်ကရ့ၣ်စံၣ်အခိၣ် ဒီၢ်အီၣ်ဆါစူးကၠံၣ်တကဲထီၣ်တၢ်အစၢတက့တခီ ဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ်အဝဲကဲထီၣ် ဒ်တၢ်ကီတၢ်ခဲတက့တခီအသိးလီၤ?